Jeroen Thijssen - Solitude

Laatste update: 10 oktober 2014 12:26

Boekrecensie: Jeroen Thijssen - Solitude

Een doos met papieren op de zolder van opa Simon, die in Nederlands-Indië is geboren, is voor kleinzoon Frank de aanleiding hun familiegeschiedenis op te schrijven.

Zo begint de roman Solitude, vlak voor de jaren tachtig, in een tijd dat de keuze tussen uitkering of werk en de vrije liefde een grotere rol speelde dan postkoloniale kwesties.
Het contrast kan niet groter zijn als het verhaal teruggaat in de tijd, eind negentiende eeuw, naar de gebroeders Bramme die naar Nederlands-Indië gaan. Tegenover de losse, zweefrijke luxe van het moderne Nederland wordt een andere wereldorde geschetst aan de hand van de pionierende Theo en Hendrik Bramme die het armoedige Holland van weleer verruilen voor Nederlands-Indië, waar nog volop wordt gevochten.
Theo en Hendrik zullen als soldaat eerst de wreedheid van het slagveld ondervinden. Later kiest Hendrik het pad waar vele kolonialen hem zijn voorgegaan, en hij begint op Java, op uren reisafstand van de bewoonde wereld, een plantage, treffend Solitude geheten. Na verloop van tijd vergaart hij een positie in de welgestelde Nederlandse klasse in Indië. Theo worstelt met de morele kwesties van de koloniale bezettingsmacht en koopt een krant op om een beroep als journalist te kunnen uitoefenen.
Andere zeden
Thijssen schrijft overtuigend vanuit het perspectief van Hollandse boerenknapen die zich moeten handhaven in een ambivalente omgeving, die ze maar moeilijk kunnen doorgronden. Er heersen andere zeden en gewoontes, die zij deels omarmen en deels door hun eigen gewoontes willen vervangen. Het is een conflicterende situatie die zorgt voor een broeierige sfeer met veel onzekerheid en wisselende allianties. Een fabuleus verhaalde episode met levensechte personages op de grillige breuklijn in de geschiedenis van Indonesië.

Qua sfeerbeschrijving komt Solitude Thijssen hier dicht in de buurt van de klassiekers als De Stille Kracht en Oeroeg. Met vuistgrote blauwe bij-achtigen, de hitte, de chaos, tropische regenbuien en de 'inlanders' die in vele opzichten zo veel vrijer waren dan de Hollanders. Het is die ongrijpbare mystiek van het land en zijn bewoners, die de Hollanders zowel beangstigde als fascineerde en schrijvers tot prachtwerk inspireerde.
Nieuwe generatie
In het volgende deel wijzigt het vertelperspectief naar de jonge Simon, zoon van Hendrik Bramme, die wordt geboren op Solitude. Het is dan relatief gezien pais en vree op de afgelegen plantage en de hiërarchie wordt niet meer betwist. Dat is een interessant gegeven met het oog op de omstandigheden waarin de volgende generatie kolonialen opgroeide, maar de rust is voor een roman minder spannend dan de woelige wereld van Theo en Hendrik.
Toch zit er een scherpe rand aan deze episode, die tevens in de ontknoping een sleutelrol speelt: de gemengde kinderen uit de interraciale relaties, die heen en weer worden geslingerd door identiteit en loyaliteit.
Dat aspect komt minder goed uit de verf omdat het perspectief op Simon ligt, die te jong is voor verstrekkende inzichten. En het is opmerkelijk hoe snel de vrouwen in deze roman na het baren uit beeld verdwijnen. Generatie op generatie onderscheidt zich door de afwezige moederfiguren, zodat de aandacht des te meer kan uitgaan naar de geschiedenis.
Solitude is verschenen bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam.

Door: NU.nl/Anne Jongeling

Solitude
een Indische familiegeschiedenis
Jeroen Thijssen



Solitude - Jeroen Thijssen - ISBN: 9789046817179
Prijs: € 22,95
Levertijd: vandaag voor 23:00 besteld, morgen bij u thuisbezorgd
Binnen Nederland: Gratis verzending bij bestellingen vanaf €20.00!
Bindwijze: Boek, Paperback (21-08-2014)
Genre: Romans

Beschrijving
Wanneer Frank en Robert het huis van hun opa leeghalen, ontdekken ze hun duistere familiegeschiedenis. Hun voorvaderen hebben meegevochten op Lombok in 1896; ze ondergingen de gruwelen van de oorlog en vestigden zich met de verworven buit als echte kolonialen in Nederlands-Indië. Hun vrouwen zijn als zijzelf: sterk, dramatisch en gezegend met een talent voor foute beslissingen.
Dagboeken en andere documenten uit de vorige eeuw brengen Frank ertoe de geschiedenis van zijn opa en diens broer te reconstrueren. Geweld, seks en dood blijken een rode draad en de Indische wortels zitten dieper dan Robert en Frank, in Nederland opgegroeid, ooit voor mogelijk hadden gehouden. Ontworteling lijkt een familietrekje waar ook zij niet aan ontkomen.

Details
Titel: Solitude
auteur: Jeroen Thijssen
Mediatype: Boek
Bindwijze: Paperback
Taal: Nederlands
Druk: 1
Aantal pagina's: 448
Uitgever: Nieuw Amsterdam
Publicatiedatum: 2014-08-21
NUR: Romans
Afmetingen: 231 x 151 x 40
Gewicht: 699 gr
ISBN/ISBN13: 9789046817179
Intern nummer: 26528667

Van Stockum

Recensie

Jeroen Thijssen: Solitude


— Fictie Nieuw Amsterdam; 448  pagina’s  

Meeslepend Nederlands-Indisch familiedrama


Hoewel hij geen Indische achtergrond heeft, roept Jeroen Thijssen in een episodische familiegeschiedenis prachtig de sfeer van Nederlands-Indië op.

Door: Persis Bekkering  17 november 2014, 11:37  

   
Haarlem, 1979. De broers Frank en Robert Bramme halen het huis leeg van hun dementerende grootvader, die hen heeft opgevoed. Meer dan een paar bonsaiboompjes en dozen met archiefmateriaal blijft er niet over. De twee zijn krakers, aan materiële zaken mag geen waarde worden gehecht.

Frank, schrijver, neemt de taak op zich de dozen uit te pluizen en de familiegeschiedenis te reconstrueren. Hun grootvader heeft altijd gezwegen over zijn Indische verleden, als planter op Java, en over zijn zoon, hun jonggestorven vader.

Gaandeweg ontdekt Frank waarom. In een raamvertelling beschrijft hij hoe in 1894 de broers Theo en Hendrik met de Kompenie (het leger) naar Nederlands-Indië vertrekken, waar ze vechten tegen opstandige inlanders op Lombok. Met de buit (van een plundering, waarschijnlijk, maar het wordt niet beschreven) vestigen ze zich op Java.

Theo koopt een linkse noodlijdende krant op, Hendrik een plantage, Solitude genaamd. Beiden krijgen slechts één zoon, die als broers met elkaar omgaan, Diederik en Simon. Simon neemt later de plantage van zijn vader over, die aan een spierziekte lijdt. Simon is de grootvader van Frank en Robert.

Solitude, de nieuwe roman van Jeroen Thijssen, is geen meeslepende roman. Dat wordt verhinderd door de episodische structuur, zoals ook bij Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel Garçía Márquez, waar het boek vaak aan doet denken (maar dan ontdaan van surrealisme). In plaats van een plot vormen erfelijke eigenschappen de rode draad. Een mysterieuze ziekte die iedere generatie treft, de zwakte voor prostituées, een zekere lafheid als het op vechten aankomt.
 
   
Maar er zijn ook andere thema's die deze roman bijeenhouden: afwezige moederfiguren, de broederband die in iedere generatie de spil van het verhaal vormt, het gevoel van ontheemding. Frank en Robert wonen in een kraakpand, maar kiezen zelf niet duidelijk voor de bijbehorende ideologie. Dat maakt hen tot vreemdelingen. Theo, de journalist, heeft een linkse pen, maar hij heeft vuile koloniale handen gemaakt. En zijn aanklachten tegen uitbuiting en racisme isoleren hem van de gemeenschap.

Dat Solitude geen pageturner is, is allerminst een tekortkoming. Thijssen (geen Indische achtergrond) schreef een rijk, soms ongrijpbaar boek met vele bodemschatten. Haarscherp roept hij de koloniale wereld op, in een stijl die overloopt van zinnelijkheid. De geluiden ('het boenk waarmee de bajonet de paal raakte'), de zware geuren, de nooit aflatende hitte; het dringt zich aan je zintuigen op.

Thijssen schrijft een tikje archaïsch, met woorden als 'spleen', 'souteneur' en 'branieschoppende grootwaffel', die de Indische vertelling meer historische geloofwaardigheid te geven. Wanneer het perspectief bij verteller Frank ligt, gebruikt hij spreektaal. Frank verwondert zich als een oude vriend van zijn grootvader het woord 'onverdroten' gebruikt.

De raamvertelling werpt bovendien de vraag op naar de objectiviteit van verteller Frank, een halfslachtige idealist, voor wie het moeilijk is de fouten van zijn voorouders onder ogen te komen. Bovendien zal Frank (en daarmee Thijssen) zijn klassiekers kennen.

Met deze vertelling plaatst hij zich in de literaire traditie van de verwerking van ons koloniale verleden met Hella Haasse, Couperus, Multatuli, en met name Het land van herkomst (1935) van E. Du Perron, waarin engagement ook van verschillende kanten wordt beschouwd. Aan dat mooie rijtje kunnen we een intrigerende roman toevoegen.

Volkskrant