Oudste gravering ooit ontdekt op half miljoen jaar oude schelp

Oudste gravering ooit ontdekt op half miljoen jaar oude schelp

4 december 2014.
Geluidsfragment

LEIDEN - De bewuste schelp lag al 100 jaar in de opslag van Naturalis, maar onlangs hebben onderzoekers van de Universiteit Leiden en Naturalis ontdekt dat de vroege mensen op Java al 500.000 jaar geleden schelpen graveerden.

De bijzondere vondst onder eigen dak biedt nieuw inzicht hoe de mens geëvolueerd is. De schelp vertoont een door mensen aangebracht geometrisch patroon.

'Tot nu toe werd aangenomen dat het maken van dit soort graveringen voorbehouden was aan de moderne mens, de homo sapiens, in Afrika vanaf zo'n 100.000 jaar geleden.' zegt onderzoeker José Joordens. Het hoe, wat of waarom van de gegraveerde schelp is de wetenschappers overigens nog een raadsel.

Unity FM sprak met Frank Wesseling, onderzoeker bij Naturalis.

www.unity.nu

Oudste Homo erectus-gravering ontdekt in Leids museum
Geschreven door Tim Kraaijvanger op 4 december 2014 om 10:41 uur

We denken dat de moderne mens honderdduizend jaar geleden begon met het maken van graveringen, maar dit blijkt niet zo te zijn. De Homo erectus was er nog eerder bij en gebruikte 500.000 jaar geleden schelpen en zoetwatermosselen als ondergrond voor graveringen.

Een team van 21 wetenschappers analyseerde honderden schelpen die in de negentiende eeuw gevonden zijn op het eiland Java. De Limburgse onderzoeker Eugène Dubois vond toen niet alleen schelpen, maar ook botten van de ‘Pithecanthropus erectus’, tegenwoordig bekend als de Homo erectus. De Homo erectus is de voorouder van de Homo sapiens, oftewel de moderne mens.

Geometrisch patroon
De onderzoekers vonden een gegraveerd geometrisch patroon op één van de schelpen. De gravering blijkt ouder te zijn dan de tijdens fossilisatie veroorzaakte verweringsprocessen op de schelp. Daarnaast is het patroon niet door dieren ontstaan. De wetenschappers stellen vast dat het zigzagpatroon het werk was van de Homo erectus.

Homo Erectus-kunst?
De gegraveerde schelp is minstens 430.000 jaar en maximaal 540.000 jaar oud. Dit is minstens vier keer ouder dan de tot nu toe bekende oudste graveringen in Afrika. “Het is fantastisch dat deze schelp na meer dan honderd jaar in een museum eindelijk ontdekt is”, zegt Wil Roebroeks van de Universiteit Leiden. “Ik kan me voorstellen dat mensen zich afvragen: is dit nu een voorloper van kunst? Wat de functie of betekenis was van de gravering is momenteel nog een raadsel.”

Slimme Homo erectus
De vroege mensachtigen maakten de zoetwatermosselen op een slimme manier open. Zo boorden zij een gat met een scherpe haaientand, exact op de aanhechtingsplaats van de spier die de schelpkleppen gesloten hield. Hierna werd de zoetwatermossel opgegeten, terwijl de Homo erectus de schelpen gebruikte als materiaal om werktuigen zoals messen mee te maken. “De Homo erectus werkte erg nauwgezet, wat duidt op een gedetailleerde kennis van de anatomie van de schelpdieren en een goede handvaardigheid”, concludeert onderzoeker Frank Wesselingh van Naturalis.

Paper
Meer weten over de ontdekking van de oudste menselijke gravering? Het paper is te lezen in het wetenschappelijke journaal Nature.


foto's van de schelp op www.scientias.nl