Ruimte voor verhaal Indische Nederlander

Ruimte voor verhaal Indische Nederlander
Rob Aerts − 01/09/15, 22:56

Na jaren van verkramping zijn Indische Nederlanders eindelijk toe aan het delen van hun diepste emoties over de Tweede Wereldoorlog, schrijft Rob Aerts.

- De geslotenheid van de generatie die de oorlog in Nederlands-Indië en de periode daarna heeft meegemaakt, wordt ingewisseld voor diepe en oprechte belangstelling van nieuwe generaties -

Tijdens de herdenking bij het Indisch Monument in Den Haag dit jaar van de capitulatie van Japan en het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië, had ik nog meer dan de afgelopen jaren het gevoel dat er iets fundamenteels aan de houding van Indische Nederlanders veranderd is. Alsof ze eigenlijk nu pas hebben geleerd zich vrij te uiten als het over de oorlog, en om hun wortels en hun identiteit gaat.

De geslotenheid van de generatie die de oorlog in Nederlands-Indië en de periode daarna heeft meegemaakt, wordt ingewisseld voor diepe en oprechte belangstelling van nieuwe generaties naar plaatsen, tijden, namen, maar ook voor emoties en rouw door de verschillende generaties gezamenlijk. Het thema van dit jaar was 'mijn herinnering, jouw verhaal'. Het kon niet passender: de herinneringen worden belangrijke verhalen van iedereen.

Smokkelbriefjes
We willen allemaal de weinige, kostbare voorwerpen uit de kamptijd van onze ouders en grootouders voorzichtig in onze hand nemen: het haarlint van een dochtertje dat een vader in de dwangarbeiderskampen diep in het tropische regenwoud al die tijd zorgvuldig bij zich gehouden heeft; we lezen de smokkelbriefjes op sigarettenpapier, geschreven om elkaar moed in te blijven spreken, briefjes waarvan we achteraf weten dat ze tot represailles en marteling hebben geleid.

De generatie van onze ouders, waarvan de jeugdjaren oorlogs- en kampjaren werden, is te lang terughoudend en verstikt geweest als het over hun persoonlijke herinneringen ging. Dood van leeftijdgenootjes of gezinsleden, jarenlange honger, opsplitsing van het gezin, confrontatie met lijken waar in de tropische hitte het vocht uitloopt, beestachtige mishandeling van dierbaren: gebeurtenissen die véél en véél te groot zijn voor kinderen op een leeftijd waarop ze alles in zich opzuigen en opslaan, laten onherstelbare schade na. Wij, de kinderen van die oorlogskinderen, kennen de ingehouden emoties en de in de karakters verweven angsten en onzekerheden van onze ouders maar al te goed.

- Indische Nederlanders zijn toe aan het delen van hun diepste emoties op een schaal die niet eerder vertoond is -

Het moederland zat niet op de oorlogsverhalen van repatriërende Indische Nederlanders te wachten. Een andere reden waarom de verwerking van het verleden door Indische Nederlanders voorheen verkrampt bleef, is een onzalige polemiek tussen Jeroen Brouwers en Rudy Kousbroek over subjectieve uitingen van oorlogsleed.

Polemiek
Brouwers is onzorgvuldigheid over feitelijkheden verweten. Hij vergiste zich in de vraag of de commandant van het kamp waar hij als kind verbleef, tijdens de capitulatie nog aanwezig was. Feiten moeten kloppen, maar het is ook begrijpelijk dat de belevingswereld van een jongetje van een paar jaar oud in het kamp vertekend is en niet aan de werkelijkheid getoetst kan worden. Toch verwees Mischa de Vreede een paar jaar geleden nog naar deze polemiek, en hoe voorzichtig ze als schrijfster was over haar kampverleden.

Mijn gevoel dit jaar bij het Indisch Monument was dat er onder invloed van een jongere generatie nu definitief iets ten goede veranderd is. Indische Nederlanders zijn toe aan het delen van hun diepste emoties op een schaal die niet eerder vertoond is. We hebben die emoties en de doorgegeven emoties natuurlijk al die tijd diep in ons meegedragen.

Indische Nederlanders verbinden zich nu met beide kanten van de geschiedenis: feitelijke geschiedschrijving en diep emotionele getuigenissen; ze vormen twee kanten van één en dezelfde munt. De met ons gedeelde persoonlijke herinneringen van onze ouders als oorlogsslachtoffers zijn ons verhaal, en dat mag meer dan ooit gehoord worden.


Rob J. Aerts is octrooigemachtigde. Zijn familie was tijdens de Tweede Wereldoorlog geïnterneerd in kampen in Nederlands-Indië.

Trouw