Indische Nederlanders geven hun verhaal door met geschiedeniswand

geplaatst: 24-4-2009, 06:52 door
Zoveel meer dan Tempo Doeloe

ENSCHEDE - Indische Nederlanders geven hun verhaal door met geschiedeniswand.

De laatste foto op de geschiedeniswand toont zijn schoonvader. In 1955 met een koffer op een kade in een Nederlandse haven. Net aangekomen uit Indonesië. Ongeveer zo moeten hier tussen 1945 en 1968 zo'n driehonderdduizend Indische Nederlanders zijn gearriveerd. Alleen met wat schamele bezittingen. Plus de herinnering aan een land waar ze zich na stichting van de Republiek Indonesië niet meer thuisvoelden. En soms zelfs niet meer veilig. "De meesten zijn in de jaren daarna in stilte geïntegreerd in de Nederlandse samenleving", zegt Nol Kok van de Stichting Indische Koempoelan Besar (SIKB). "Ze waren gedwongen hun land te verlaten, wilden in Nederland aanpakken en niet meer zeuren over vroeger." Nu, decennia later, is dat anders geworden. De beelden, de verhalen over hun tijd in Nederlands-Indië komen weer sterker boven. En die gaan verder dan alleen 'Tempo Doeloe'. Verder dan nostalgische herinneringen aan hun vooroorlogse Indische verleden toen het leven goed was. "Veel oudere Indische Nederlanders hebben zelfs last van psychische problemen", vertelt Nol Kok, zelf Nederlander van geboorte maar getrouwd met een Indische Nederlandse. Die trauma's liepen ze op in de Bersiap-periode direct na de Japanse bezetting, toen de nationalisten van Soekarno soms zelfs hun leven en goed aanvielen. En in de jaren daarna toen alles wat Nederlands en Nederlandsgezind was doelwit kon zijn. Het verhaal van die naoorlogse jaren is nauwelijks nog bekend bij de jongere generaties van Indische Nederlanders, zegt Kok. "De derde generatie, mijn kinderen, zijn hier geboren. Ze voelen zich Nederlander. En dat is ook goed zo. Maar hun kinderen stellen toch weer vragen. Over Indonesië, over waar oma vandaan komt, over het waarom van haar vertrek." Om dit soort vragen te beantwoorden heeft de SIKB een 'geschiedeniswand' ontworpen. Een mobiele tentoonstelling, bestaande uit 27 oprolbare panelen, over de geschiedenis van Nederlands-Indië van de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in 1602 tot 1968. Uniek voor Nederland. Een oudere, zware houten versie werd de afgelopen jaren slechts spaarzaam gebruikt. Op Pasar Malams en een enkele keer in een bibliotheek of gemeentehuis. Met de nieuwe moderne versie wil de SIKB het land in. De expositie is bedoeld voor de derde en vierde generatie. Maar ook voor andere geïnteresseerden, voor Nederlanders. "Het is immers het verhaal van mensen die hier wonen, die deel uitmaken van deze regio. Het is goed als anderen hun verhaal kennen." Die geschiedenis wordt heel sober gebracht. Met veel feiten, jaartallen en foto's. Zonder commentaar. Ook omdat dat onder Indische Nederlanders met hun uiteenlopende opvattingen al snel te gevoelig zou liggen, zegt Kok. Alleen op het laatste paneel over de aankomst in Nederland klinkt heel voorzichtig iets van kritiek door. Kritiek op de kille ontvangst en de gebrekkige financiële ondersteuning. Op de verregaande bemoeienis van maatschappelijke organisaties met hun privéleven. Op vooroordelen en discriminatie. Die laaiden bijvoorbeeld op na de gewelddadige Molukse acties in de jaren zeventig. En nu soms nog als allochtonen negatief in het nieuws komen. Kok: "Dan wordt ineens iedereen met donker haar en een getinte huid voor Marokkaan aangezien." De aandacht voor het eigen verleden is geen uiting van een gebrekkige integratie van Indische Nederlanders, benadrukt Kok. "Ze voelen zich Nederlands, zelfs Europees. Zijn soms nog 'strenger' Nederlands opgevoed dan de Nederlanders zelf. Toen mijn vrouw hier voor het eerst naar school ging, kreeg ze bij zangles te horen dat van haar niet werd verwacht dat ze het Wilhelmus kon zingen. Uiteindelijk was ze de enige in haar klas die het helemaal kende. Indische Nederlanders zijn hier Nederlander met de Nederlanders. Maar tegelijk zijn ze ook deel van een andere geschiedenis, een andere cultuur. Dat dragen ze mee. En dat beschouwen ze als een extra, bovenop hun Nederlanderschap."

Dorpsplein Enschede