Nederland Leest Oeroeg

Nederland Leest Oeroeg
ANP | Gepubliceerd op 08 januari 2009, 10:02
Laatst bijgewerkt op 08 januari 2009, 10:06

AMSTERDAM -
Oeroeg, het romandebuut van Hella Haasse uit 1948, is het boek van de Nederland Leest-actie van 2009. Dat maakte de CPNB, de stichting voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, donderdag bekend.

Het is de vierde keer dat CPNB de actie organiseert. Het is de bedoeling dat Nederlanders van 23 oktober tot 20 november massaal Oeroeg lezen en er met elkaar over praten. Afgelopen jaar stond Twee Vrouwen van Harry Mulisch centraal in de actie.

Oeroeg is het verhaal van de vriendschap tussen een Indonesische jongen en de zoon van een Nederlandse administrateur op een theeonderneming in Nederlands-Indië. In 1948 verscheen Oeroeg als Boekenweekgeschenk. Het werd in 1993 verfilmd en is in tien talen vertaald. Tijdens Nederland Leest beleeft het de 47e druk.

Leeuwarder Courant

En volgens het NRC is Oeroeg een Indische-Indonesische jongen......

Nederland Leest dit jaar Oeroeg
Gepubliceerd: 8 januari 2009 10:28 | Gewijzigd: 8 januari 2009 10:59
ANP


Amsterdam, 8 jan. Oeroeg, het romandebuut van Hella Haasse uit 1948, is het boek van de Nederland Leest-actie van 2009. Dat maakte de CPNB, de stichting voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, vandaag bekend.
Het is de vierde keer dat de CPNB de actie organiseert. Het is de bedoeling dat Nederlanders van 23 oktober tot 20 november massaal Oeroeg lezen en er met elkaar over praten. Afgelopen jaar stond Twee Vrouwen van Harry Mulisch centraal in de actie. Er werden 1.030.500 exemplaren van gedrukt, waaronder 800.000 gratis exemplaren voor bibliotheekleden en 30.500 exemplaren van een luxe maar zeer betaalbare boekhandelseditie.

Oeroeg is het verhaal van de vriendschap tussen een Indische-Indonesische jongen en de zoon van een Nederlandse administrateur op een theeonderneming in Nederlands-Indië. Parallel aan de politieke ontwikkelingen tussen Nederland en zijn kolonie groeien de jongens uit elkaar. Aan het slot vat de Nederlander alles samen in de zin: „Ik kende Oeroeg, zoals ik Telaga Hideung kende, de spiegelende oppervlakte van een kratermeer. De diepte peilde ik nooit.”

In 1948 verscheen Oeroeg als Boekenweekgeschenk. Het werd in 1993 verfilmd en is in tien talen vertaald. Tijdens Nederland Leest beleeft het de 47ste druk. Bij scholieren deed het boekje het altijd goed omdat het lekker dun was en dus gemakkelijk meetelde voor de boekenlijst. Dat een boek niet te dik is, is ook een voorwaarde om te worden uitgekozen voor Nederland Leest. Verder moet het boek zich bewezen hebben.

NRC

vrijdag 9 januari 2009 door Ewoud Sanders

Hoe makkelijk leesbaar is Oeroeg?

Het debuut van Hella Haasse, Oeroeg, is uitgekozen voor de campagne ‘Nederland Leest’. Het zal aan het eind van dit jaar verschijnen in een oplage van krap een miljoen exemplaren. Oeroeg verscheen in 1948 en was indertijd de ,,lieveling van middelbare scholieren en andere beginnende literaire lezers”. Is het voor hedendaagse middelbare scholieren nog net zo makkelijk leesbaar als toen?

Oeroeg, dat de ontsporende vriendschap tussen een Nederlandse en een Indische jongen in Nederlands-Indië beschrijft, behoort tot de bekendste boeken van Hella Haasse. Op de website van uitgeverij Contact, een van de uitgeverijen waarbij Haasse heeft gepubliceerd, lezen we dat zij met dit ,,makkelijk leesbare, goed geschreven boek” indertijd de ,,lieveling van middelbare scholieren en andere beginnende literaire lezers” werd.

De vraag is of Oeroeg voor hedendaagse middelbare scholieren nog net zo makkelijk leesbaar is als toen. Met het verhaal zullen zij niet veel moeite hebben, hoewel wij niet meer op dezelfde manier met ‘Indië’ verbonden zijn als zestig jaar geleden. Maar het boekje bevat ook een aantal woorden en uitdrukkingen die nu niet meer algemeen gangbaar zijn.

Zo schrijft Haasse dat Oeroeg in de buurt bleef als een leraar les kwam geven. ,,Hij zat een eind van ons vandaan op de grond, en had geen oog van ons af.”

Een van de minder bekende woorden is afglans. Haasse gebruikt het in de zin: ,,Ik zocht haar nu vaker op, niet zozeer om nieuws van Oeroeg te horen als wel om een flauwe afglans te vinden van de huiselijkheid die ik in Soekaboemi bij haar had leren kennen…” De beginnende literaire lezer wordt hier gered door de context, die duidelijk maakt dat afglans een literair woord is voor ‘afspiegeling’ of ‘glimp’.

Elders lezen we: ,,De voorgalerij ging bijna geheel schuil achter talloze grote en kleine potten vol varens, palmen en chevelures, die op de balustrade en het lage muurtje stonden.”

Chevelures in een pot - zonder twijfel hebben sommige lezers paraat dat het hier gaat om een soort ,,van het varengeslacht Adiantum, van de naaktvarenfamilie, met name de Adiantum capillus-veneris”, maar ík moest het even opzoeken. De Grote Van Dale vermeldt overigens dat deze varens, die luisteren naar de volksnaam venushaar, ,,op enige oude muren bij Maastricht worden gevonden”.

,,Kussens, kleedjes, teacosy’s en handgeknoopte tapijtjes sierden het interieur”, schrijft Haasse. Je kunt natuurlijk volop van een boek genieten zonder dat je ieder woord begrijpt, en wellicht is dat de tactiek die gevorderde en vergevorderde literaire lezers volgen. Maar ik wilde weten wat een teacosy is, en uit het woordenboek leerde ik: een theemuts.

Ook voor kainstof keek ik in Van Dale, maar vergeefs, want dat staat er niet in. Haasse heeft het over ,,een hoofddoek van kainstof” en over ,,de op Soendanese wijze gewonden kain om zijn hoofd”. Zouden alle Boekenweekgeschenklezers in 1948 precies hebben geweten dat een kain (dat wél in Van Dale staat) een ,,gebatikte of geweven doek” is ,,die om het onderlijf gewikkeld en met behulp van een ceintuur of band vastgezet wordt”, dan wel een ,,algemene term voor geweven (gebatikte) doek of kledingstof”? Het zou kunnen, maar vermoedelijk denken meer mensen bij kain nu aan iemand uit de Bijbel, hoewel ik hiermee wellicht de actuele Bijbelkennis overschat.

En dan zijn er nog woorden als goenagoena voor ‘tovermiddelen’, topi voor ‘tropenhelm’ en katjang in de zin ,,Hij wordt je reinste katjang”. Sommige jongeren zullen hierbij aan hete pinda’s denken en ouderen aan De Katjangs van J.B. Schuil.

Aan de populariteit van Oeroeg heeft dit alles gelukkig geen afbreuk gedaan; het is al 46 (!) keer herdrukt en aan het eind van het jaar komt er dus een herdruk bij van een bijna een miljoen exemplaren - een oplage waar de meeste schrijvers slechts van kunnen dromen. Dat neemt niet weg dat ,,makkelijk leesbaar” een betrekkelijke, tijdgebonden kwalificatie is.

Ewoud Sanders
NRC

‘Met Nederlands-Indië zijn wij nog lang niet klaar’
CPNB deelt dit jaar ‘Oeroeg’ van Hella Haasse uit aan bibliotheekleden tijdens campagne ‘Nederland Leest’
Gepubliceerd: 8 januari 2009 14:38 | Gewijzigd: 9 januari 2009 14:16
Hella Haasse was verrast dat haar boek is uitgekozen. „Voor mij is het vooral een tekst uit mijn verleden.” Maar ze vindt het mooi dat haar boek voor veel mensen nog steeds betekenis heeft.
Door onze redacteur Arjen Fortuin


Foto NRC H, Rien Zilvold
Nieuws - Nederland Leest dit jaar Oeroeg

Amsterdam, 8 jan. De 61 jaar oude klassieker Oeroeg van Hella Haasse staat komende herfst centraal in de manifestatie ‘Nederland Leest’. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) zal het boek dan gratis verspreiden onder de leden van de openbare bibliotheken. De oplage zal het miljoen exemplaren benaderen.

Oeroeg is Haasses debuut. Het boek over de vriendschap tussen een Nederlandse en een Indische jongen verscheen in 1948 als Boekenweekgeschenk. Haasse (die volgende maand 91 wordt) was verrast dat het boek door de CPNB is uitgekozen voor Nederland Leest. „Voor mij is het vooral een tekst uit mijn verleden. Maar als de CPNB denkt dat Oeroeg na al die jaren nog zo veel mensen iets te zeggen heeft, vind ik dat natuurlijk mooi.”

Hoe is Oeroeg destijds ontstaan?

„Ik had al wat poëzie en vertalingen gepubliceerd en toen ben ik benaderd met de vraag of ik mee wilde doen aan de prijsvraag waarmee de auteur van het Boekenweekgeschenk werd bepaald. Vervolgens heb ik het boek in één ruk geschreven, van de eerste tot de laatste bladzijde. Ik deed er in totaal maar een week of zes over. Het is de enige keer dat ik op die manier een boek heb gemaakt. Ik moest in die tijd duidelijk iets kwijt.”

Wat was dat dan?

„Ik schreef het boek in de tijd van de politionele acties, toen duidelijk werd dat de Indische wereld en de tijd die ik erin beschrijf voorgoed voorbij waren. Indië heeft mij in mijn jeugd gevormd. Ik wilde die sfeer laten zien van de bossen, de sawa’s, de grote ondernemingen.”

Als u het nu terugleest, wat denkt u dan?

„Degene die dat toen schreef, was oprecht en spontaan, het boek was recht uit mezelf geschreven. Maar het is bijvoorbeeld ook een boek zonder bijzondere compositie. Ik ben in de loop der jaren natuurlijk wel gegroeid als schrijver.”

Wat hoopt u dat mensen nu nog uit het boek halen?

„Ik krijg nog steeds brieven van jonge lezers die zich aangetrokken voelen tot het onderwerp en de motieven van het boek. Indië heeft het bewustzijn van veel mensen diepgaand beïnvloed, onder wie veel schrijvers.”

Harry Mulisch, van wie ‘Twee vrouwen’ vorig jaar centraal stond in Nederland Leest, ging ter promotie van de actie naar Nice. Gaat u nog veel ondernemen?

„Nee hoor. Het gaat ook niet om mij, maar om het doel van de actie zelf. Mensen aan het lezen krijgen en dan vooral van iets dat niet gewoon wordt naverteld, maar een verhaal met beelden en suggesties. Veel mensen hebben dat nooit geleerd. Dáár gaat het om en niet om mij.

„Nederlands-Indië is een onderwerp dat in ons collectieve geheugen zit. Met dat onderwerp zijn wij nog niet klaar.”

NRC 9 januari 2009

De vierde editie van de campagne Nederland Leest vindt plaats van 23 oktober t/m 20 november 2009

[img][/img]