Nooit voel ik me vanzelfsprekend thuis

Nooit voel ik me vanzelfsprekend thuis

Gastcolumn Sarah Sluimer

COLUMN Het is niet erg voor me. Het is ook niet zwaar. Of. Het is lang niet zo zwaar als voor vele anderen. Het heeft ook niet echt een naam, wat ik heb. Het is te vaag, te veel vermengd. Jullie hebben het wel geprobeerd hoor. Halfbloed. Dubbelbloed. Hybride. Een lekkere mix. Je doet maar, mij kwets je er niet mee.

Door: Sarah Sluimer 24 juli 2016, 07:00

http://s.vk.nl/s-a4344542/

We zijn met heel veel. We zijn nooit lastig geweest. Ja, die ene broedergroep van ons, die treinen kaapte. Daar hadden jullie even grote problemen mee destijds. Maar verder wandelen we gewoon onder jullie rond. Je ziet een flits van stijl, zwart haar. Een amandelvormig oog. Een klein, breed neusje. Of een tengere hand met bruine vingers. En je vraagt er eens naar. Heb jij ander bloed? Waar kom je nou echt vandaan? Ik dacht dat je Surinaams was. Kan je goed koken? Hoeveel procent ben je dan Indisch? En als dan alles gewogen en gekeurd is, de afkomst helder in de multomap in het hoofd opgeborgen, dan is het goed. Want jullie kennen ons. Wij zijn de goeien.

Een hekel aan pakken vla op tafel, boeren laten of mannen op sokken in de zomer

We zijn dan ook slim geweest en hebben ons direct verankerd. In betrekkelijke stilte zijn onze grootouders aan land gekomen. Hup hup getrouwd. In kleine huizen verdwenen, met Hollandse koekdozen en krontjongmuziek. Onze ouders werden opgevoed met harde hand, soms, als hun vader bij het KNIL gezeten had. Onverschillig, soms, als hun moeder gebroken was door de oorlog. Maar ze hielden viezigheid en de pijn binnen en kwamen naar buiten met het heerlijke eten. En met de mooie vrouwen, natuurlijk. De kroepoekjes van de gordel van smaragd.

En toen kwamen wij, de kinderen. Thuis kregen we slechts echo's mee van vroeger. Geen taal. Amper verhalen. Als je iets van de geschiedenis wil weten, zoek je het zelf maar op. Het anderszijn was impliciet. Een hekel aan pakken vla op tafel, boeren laten of mannen op sokken in de zomer. Een gouden kettinkje met een wajangpophangertje voor Kerstmis. Een beetje spottend Anneke Grönloh zingen op verjaardagen. Soms wat koloniale fantasieën de ruimte geven aan de jongen die je vriendje is. Wat geeft het ook. Ga op in de groep, zet je er niet tegen af. Maak gebruik van alles wat je hebt. Dat heet overleven.

Velen van mijn generatie hebben de traditie voortgezet en krijgen nu met Hollanders hun kinderen. Steeds lichter. Steeds minder goed te vangen. Het project, ingezet door de voorouders, begint z'n eindpunt te bereiken. Missie geslaagd, kampong verdwenen.

Alsof ik altijd net een beetje anders, emotioneler, ondoorgrondelijker ben dan mijn witte vrienden

Wat over blijft is een oud omaatje, ergens op een flatje op de vijftiende verdieping in een troosteloos gedeelte in Rotterdam. Tussen haar spulletjes. Een beetje verward. Een grande dame was ze ooit, ook al is ze klein van stuk. Laatst was ik bij haar. Daar zat ze, zachtjes fluisterend over Java, waar een Hollandse man op een motor zichzelf aan stukken reed omdat zij hem niet meer wilde. Waar ze schorpioenen ving in conservenblikjes. Waar ze moest zingen in de kampen, op een podium, voor een zee aan magere jongens in kleermakerszit. Ze kon haar broers ertussen zien zitten.

Verhalen vol hiaten, verbasterd in de tijd en door haar grote fantasie.
Maar daar, op de stoel tegenover haar, gebeurde iets opwindends. Opeens was ik heel erg trots dat ik niet exclusief gevormd ben door brekende dijken en de Tachtigjarige Oorlog. Trots op het arrogante af, durf ik wel te zeggen.

En als ik een week daarna op een sjiek feestje sta, raak ik in gesprek met de enige andere Indo en kan ik opeens niet meer ophouden met praten. We dwingen elkaar tot overeenkomsten, denk ik stiekem. Ik hoop, terwijl we anekdotes uitwisselen, dat ik niet aan het dwepen ben, maar in zijn toon en in zijn stem denk ik dingen te herkennen. En als ik in de taxi naar huis zit, ben ik in mineur omdat ik me opeens bedenk dat ik me nooit ergens vanzelfsprekend thuis voel. Alsof ik altijd net een beetje anders, emotioneler, ondoorgrondelijker ben dan mijn witte vrienden. Ze komen uit andere huizen, andere gezinnen. Ze hebben geen woorden nodig om van elkaar te begrijpen wie ze zijn.

Wees blij dat ze je als witte zien. De Indo's doen niet mee. Jullie wilden toch zo graag bij Nederland horen? Kom, nu niet zeuren dan

Maar, denk ik terwijl ik naar mijn bruine vingers staar, ik heb ook geen plaats aan de andere kant. Bij de echte gekwetsten. Want wat weet ik er van. Wat maak ik nou mee. Kleine vragen die een witte vrouw niet krijgt. Klein exotisme. 'Wees blij dat ze je als witte zien. De Indo's doen niet mee. Jullie wilden toch zo graag bij Nederland horen? Kom, nu niet zeuren dan.' En soms denk ik zelfs: laat dat racismedebat nou niet uit de hand lopen. Straks word ik ook weer de vreemdeling. Heeft mijn oma voor niets al die Douwe Egberts-punten gespaard.

Het is een voorrecht, dat niet-weten. Dat niet-kennen, niet-voelen, niet doorgronden wie je bent. Het maakt je ongrijpbaar. Het maakt je een kameleon. Jou pinnen ze niet vast. Aan de andere kant: er valt niets te kiezen. Er zit niets anders op dan tussen wal en schip te dobberen en te doen alsof je het daar altijd heerlijk hebt.

Die Indische jongen en ik keken op dat feestje een gegeven moment een beetje stilletjes om ons heen. 'Het is een eenzame luxe', zei hij opeens.
En dat is het.


Sarah Sluimer werkt aan haar eerste roman bij Atlas/Contact en is deze maand gastcolumnist op Volkskrant.nl.