Tijd is rijp om tragedie met open blik te reconstrueren

Tijd is rijp om tragedie met open blik te reconstrueren

Commentaar

COMMENTAAR Er zal niet veel moois voortkomen uit het Indonesië-onderzoek. Juist daarom is het de hoogste tijd.

Door: Raoul du Pré 5 december 2016, 02:00


Met de eindstreep in zicht lijkt het kabinet te zijn begonnen aan een eindspurt in taboedoorbrekende stappen. Na de onverwachte zet in het voltooid leven-debat doorbreekt het kabinet 70 jaar na dato ook het politieke taboe op onze oorlogsgeschiedenis: eindelijk komt het officiële onderzoek naar het geweld tijdens de dekolonisatie van voormalig Nederlands-Indië.

Daar zal niet veel moois uit voortkomen, zo weten we uit het voorbereidend werk dat in de afgelopen jaren al is verricht. In zijn boek De brandende kampongs van Generaal Spoor schetst historicus Rémy Limpach een ontluisterend beeld van het Nederlandse leger dat tussen 1945 en 1950 vaak extreem geweld gebruikte om de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd de kop in te drukken. Letterlijk en figuurlijk trokken Nederlanders een spoor van brandende kampongs en stapels lijken door de Indonesische archipel. Mishandelingen, standrechtelijke executies zonder enige vorm van proces, verwoesting van kampongs: wat in de Excessennota in 1969 nog uitschieters van buitensporig geweld waren, was volgens Limpach misdadig gedrag op grote schaal, ook buiten onmiddellijke gevechtsacties om.

Deze hele geschiedenis brengt Nederland zo in steeds grotere verlegenheid. Uiteraard is het van belang dat het merendeel van de Nederlandse militairen niet bij extreem geweld betrokken was. En natuurlijk is het goed dat het onderzoek ook de misdragingen door Indonesiërs moet gaan belichten. Maar bovenal is het de hoogste tijd dat Nederland nu eindelijk met zichzelf in het reine probeert te komen: wat gebeurde er, hoe kwam dat en wat was de rol van de beleidsmakers in Den Haag?

Geschiedschrijving heeft soms tijd nodig. Nog in 1951 prees koningin Juliana de 'kalmte en zelfbeheersing' waarmee het leger 'de verschillende opdrachten die het kreeg, voorbeeldig wist uit te voeren'. Daarna is het beeld langzaam maar zeker gekanteld, maar elke roep om tot inkeer te komen stuitte eerst op politieke terughoudendheid.

Pas nu blijkt de tijd dan toch rijp om deze tragedie met een open blik nauwgezet en volledig te kunnen reconstrueren. Voor een natie die nog altijd de ambitie koestert een gidsland te zijn, zit er niets anders op.

Volkskrant