Kleine dinosaurussen als bijvangst

Kleine dinosaurussen als bijvangst


REPORTAGE, Van onze correspondent Michel Maas
gepubliceerd op 09 januari 2009 12:31, bijgewerkt op 9 januari 2009 14:01

DENPASAR - Het aantal zeeschildpadden daalt wereldwijd, als gevolg van de visvangst. Op Bali gebruiken vissers betere haken.


Een vrouwtjesschildpad is door vrijwilligers losgelaten op een Indonesisch strand, nadat ze was gevangen door vissers.

(Reuters) De hele oceaan ligt voor ze open, maar honderd schildpadjes badderen liever in het ondiepe water voor een verlaten strand van Bali. Het zijn net badgasten. Zij gaan erin en laten zich op een golfje weer terugspoelen.

Ze zijn hun ‘swimming frenzy‘ kwijt: de zwemgekte die zij van de natuur meekrijgen zodra zij uit het ei kruipen. Vers geboren sprinten ze normaal blind naar de zee, zwemmen zo hard ze kunnen naar de horizon, en beginnen aan hun lange, zwervende leven.

Drama
In de twee maanden die deze schildpadjes hebben doorgebracht in een veilige plastic bak van het Turtle Rescue Center is hun frenzy verdwenen. Nu zwemmen ze maar wat. Lida Pet, regionaal zeedierencoördinator van het Wereld Natuur Fonds, geeft de beestjes een zetje. ‘Díe kant op! Kom op joh!’ Er klinkt een beetje drama in haar stem als zij zegt: ‘Ik weet niet hoeveel van deze diertjes het gaan redden, maar al is het er maar één, dan nog is het de moeite waard!’

Het is bijna een symbolische actie. Schildpadjes doen het goed bij de mensen. Van alle zeedieren hebben deze babydiertjes veruit de hoogste knuffelfactor, en daarmee moeten dierenbeschermers hun boodschap verkopen.

De boodschap is dat de oceanen onnodig worden leeggevist. Volgens gegevens van het WNF wordt 70 procent van de oceanen leeggevist, en is het aandeel grote vissen met 90 procent gedaald. Tal van zeedieren blijven per ongeluk in de netten hangen. Die ‘bijvangst’ is, aldus Pet, ‘een grote bedreiging’.

Bijvangst
Tienduizenden tot mogelijk tweehonderdduizend schildpadden worden elk jaar alleen al door tonijnvissers uit het water geschept. Op 92 miljoen ton tonijn wordt 30 miljoen ton ‘bijvangst’ uit het water gehaald, zegt Pet. ‘Noordzeevissers gooien zelfs 40 tot 60 procent van wat zij uit het water halen terug in zee.’

In de vissershaven van Benoa worden vette tonijnen uit de buik van een houten scheepje gehaald en op een vrachtauto gesmeten. Het zijn er tweehonderd, de oogst van een maand.

Kapitein Laode Mongsidik kijkt naar het lossen. Hij kan zich de jaren tachtig nog herinneren, toen zij tweehonderd vissen per dag vingen. Nu zijn dat er nog maar vijf, als zij geluk hebben. Er zijn zoveel meer vissersboten dan toen, de tonijn raakt op.

Het is niet zijn schip dat hier wordt uitgeladen. Zijn schip ligt al weken stil. De brandstof is zo duur geworden dat de reders de schepen nog maar een voor een de haven laten uitgaan. ‘Normaal wachten wij vier dagen tussen twee reizen. Nu lig ik hier al 24 dagen’, zegt Mongsidik.

De vissers uit Benoa vissen met lijnen en haken, maar dan in het groot: de lijnen zijn 10 kilometer lang, en aan elke lijn hangen duizend of tweeduizend haken. Ook aan die haken blijft meer hangen dan alleen tonijn: per jaar tussen de 6.000 en 19.000 schildpadden, schat het WNF.

Gebogen haken
Maar niet aan de haken van Mongsidik. Hij doet mee aan een project van het WNF, dat een simpele oplossing heeft bedacht voor deze bijvangst: de kapitein gebruikt naar binnen gebogen ‘C’-haken, in plaats van de ouderwetse rechte ‘J’-haak, die alles meetrekt wat eraan knabbelt. Schildpadden blijken niet in de ‘C’-haken te bijten. Mongsidik vangt er nooit meer een, zegt hij.

Mongsidik had lef om, ondanks al zijn andere zorgen, zijn vertrouwde visgerei te vervangen door iets nieuws. Andere vissers waren bang dat zij minder zouden vangen. Maar nu ze zien dat de vangsten hetzelfde of zelfs beter zijn, volgen er meer.

In Benoa heeft nu de Tuna Association, waarin 55 bedrijven met een kleine 800 boten zijn verenigd, besloten de ‘C’-haken van het WNF in te voeren. Ook de handel begint zich aan te sluiten. ANOVA, de belangrijkste visleverancier voor supermarkten als Albert Heijn en Aldi, probeert de visserijbedrijven te bewegen om ‘verantwoord’ te gaan vissen.

Verantwoord
Bas Zaunbrecher, ANOVA-vertegenwoordiger op Bali hoopt dat in 2012 alle vis ‘verantwoord’ gevangen zal zijn. Zaunbrecher: ‘Tien jaar geleden vroeg niemand naar waar die vis vandaan kwam en hoe die werd gevangen. Nu gebeurt dat steeds meer, ook in Nederland. Steeds meer consumenten willen weten of de vis die zij eten verantwoord is gevangen.’

Het WNF is in veertig landen projecten begonnen om het bijvangstprobleem aan te pakken. De kleine schildpadjes die in het water van Bali worden losgelaten, zijn slechts een neveneffect van de bijvangst, maar daarmee geen klein probleem. Van de magistrale leerrugschildpadden, die de hele oceaan overzwemmen, van Indonesië naar Costa Rica en terug, zijn nog maar duizend nestende wijfjes over. Hun bestand in Costa Rica is met 98 procent afgenomen.

Aan de natuurbeschermers ligt dat niet. Die bewaken de neststranden, brengen eieren in veiligheid en voeren met succes actie tegen de handel in schildpadproducten. De vangst van dieren is sinds 1999 wettelijk verboden. Dit hoekje van Bali, waar de honderd kleine schildpadden worden vrijgelaten, was tien jaar geleden nog het centrum van de schildpadhandel. Dertigduizend schildpadden werden hier per jaar verhandeld. Die handel is volledig gestopt. Toch blijft het aantal zeeschildpadden door de bijvangst teruglopen.

‘Deze schildpadden zijn de laatste dinosaurussen’, zegt Pet. ‘Zij zwemmen al honderdduizenden jaren rond, en hebben alles overleefd. Het zou vreselijk zijn als deze prachtige beesten nu zouden ophouden te bestaan. Als wij deze schildpadden niet kunnen redden, wat kunnen wij dan wel?’

Volkskrant