Ralph Kneefel waakt over Indisch Erfgoed
Zaterdag 30 juni 2018
Door David Levie
Wanneer komende zondag (1 juli) het culturele evenement WorldProef Culture in het Oranjepark aan een nieuwe editie begint zal ook de Stichting Indisch Erfgoed haar gezicht laten zien. De landelijk opererende stichting met het Arnhemse Bronbeek als speerpunt van haar activiteiten kent een bestuur dat nagenoeg geheel uit Apeldoorners bestaat. De voorman is Ralph Kneefel, geboren op het Noord-Molukse eiland Ternate. Als jochie van negen verhuisde hij met vader, moeder en een jonger broertje naar Nederland.
Van taalachterstand was geen sprake. Thuis werd Algemeen Beschaafd Nederlands gesproken. De lessen op de School met de Bijbel waren voor hem in dat koude, natte land dan ook geen probleem. Eenmaal woonachtig in het Noord-Hollandse Laren kon het pientere ventje naar het Christelijke Lyceum in Hilversum. Na zijn militaire opleiding steeg hij gestaag in de hiërarchie van de Koninklijke Luchtmacht. Van discriminatie heeft hij geen hinder ondervonden. ,,Ach ja, er werd wel eens hé Blauwe, tegen mij gezegd. Ik kon daar wel om lachen. Ik ben opgevoed met waarden en normen als waarderen, respecteren en gunnen. Ik heb mij nooit slachtoffer gevoeld. Al was het in Nederland niet te doen gebruikelijk dat een Indische jongen met een Nederlands meisje verkering had. Maar binnen de Apeldoornse familie Reinders was dat geen probleem. Ik was protestants en net als zij Nederlands Hervormd. Was ik gereformeerd geweest, dan had ik zeker problemen ondervonden. ,,Niet zozeer bij mijn moeder, zij was een ruimdenkende vrouw. Mijn vader zou er niet blij mee zijn geweest’’, zegt Marijke Kneefel-Reinders. De twee hebben het inmiddels 53 jaar met elkaar volgehouden, exclusief verkeringstijd. Daarover vertellen ze in een boek dat volgend jaar uitkomt en over diversiteit in de Nederlandse samenleving gaat.
„Ik heb een bruin lijf en dat komt niet door de zon.”
Kolonel in betrekkelijke ruste Ralph Kneefel – sinds 1960 in Apeldoorn woonachtig – is een Indische man. En dat behoeft enige tekst en uitleg. In zijn bruine lijf (,,en dat komt niet door de zon’’, ha ha) stroomt Aziatisch en Europees bloed. Zijn achternaam is van Duitse origine. In de tijd dat hij op wereld kwam was het huidige Indonesië een kolonie van Nederland met naar de maatstaven van nu een racistisch beleid. Bovenaan de pikorde stonden blanke kolonialen van Europese origine. Op enige afstand gevolgd door blanken met gemengd (Indisch) bloed. Het laagst waren de zogeheten inlanders, de oorspronkelijke bewoners dus. Tot die groep werden onder anderen de Molukkers gerekend. In het KNIL, Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, maakten zijn vooral deel uit van de infanterie, de gewone soldaat dus. In tegenstelling tot verreweg de meeste inlanders beleden de meeste Molukkers het christelijk geloof. Het huidige Indonesië is een van de grootste islamitische landen ter wereld. Van de pakweg 250 miljoen inwoners is meer dan 90 procent islamiet.
In 1949 werd Indonesië onafhankelijk van Nederland. Dat gebeurde niet zonder slag of stoot. KNIL militairen verhuisden onder druk van de omstandigheden (ze hadden immers in de ogen van de Indonesiërs de koloniale onderdrukkers gesteund) met hun families naar Nederland. Tijdelijk, wisten de Molukkers. Hen was door de Nederlandse regering een onafhankelijk staat beloofd. Mede daardoor bleven de Molukkers in Nederland een gesloten gemeenschap die zich pas de laatste jaren heeft geopend waardoor de integratie op gang is gekomen. De Indische gemeenschap (met Apeldoorn na Den Haag als tweede stad) heeft die integratie allang achter zich liggen. Ralph Kneefel spreekt van een vrijwel volledige assimilatie.
Vandaar de oprichting van de Stichting Indisch Erfgoed, zowel op materieel als op immaterieel gebied. Op het immateriële (met de rijsttafel als onbetwiste nummer 1) ligt van buiten af meestal de nadruk. Zo ook komende zondag. Geen woord over bijvoorbeeld architectuur , maar zang, dans en lekker eten zitten wel in het culturele festivalpakket.
Zowel Indisch Erfgoed als Gelre Assocation International van Simon Boon hebben Apeldoornse bestuurders en staan op goede voet met de Indonesische ambassade in Den Haag. Indisch Erfgoed beperkt zich vooral tot contracten met de cultureel attaché. Simon Boon kent ook het hoogste echelon, mede door de andere poot van zijn stichting waarvan cultuur de belangrijkste is, maar economie/duurzaamheid de andere.
„Op mijn lagere school waren weinig Molukse kinderen”
Die goede verstandhouding tussen beide landen was er niet, toen de kleine Ralph Kneefel, zoon van een KNIL-militair, vaste voet op Nederlandse bodem zette. Onder de knoet van de Indonesische presidenten Sukarno en Suharto bleef het op overheidsniveau politiek prikkelbaar. Al hadden Nederlandse toeristen weinig last van restsentiment bij een bezoek aan de Gordel van Smaragd. In die dagen waren ook de Indische en de Molukse gemeenschappen twee aparte werelden. ,,Op mijn lagere school waren weinig Molukse kinderen’’, herinnert Ralph Kneefel zich. ,,De Indische en Molukse gemeenschap zijn in feite twee gescheiden groeperingen gebleven. Maar voor ons is het duidelijk dat de derde, vierde generatie Molukkers meer samenwerking nastreven.’’
Een extra impuls is volgens Ralph Kneefel de in 2017 collectieve erkenning van Indisch en Moluks Nederland door het ministerie van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) op het gebied van herdenken, herinneren en zorg. ,,Ook werken we samen met de stichting Muhabbad, het Indisch herinneringscentrum en sinds kort zijn er contacten met het Indisch Moluks Netwerk Politie.’’
Privé heeft Ralph Kneefel de ontwikkelingen in Indonesië altijd op de voet gevolgd. In 1990 bezocht hij Indonesië voor het eerst. Sindsdien volgden om de twee jaar vakantiereizen. ,,Ik heb onder meer de plekken bezocht waar ik heb gewoond. En een keer, in 1996, ben ik er voor mijn werk geweest. Een soort handelsmissie, maar dan op militair gebied. Of mijn aanwezigheid daar te maken had met mijn Indische achtergrond weet ik niet. Ik ben ook wel voor mijn werk in Dubai en een ander deel in Azië geweest.’’
„Huidige president neemt gematigde standpunten in”
Hij vindt het een goede zaak dat de relatie tussen Nederland en Indonesië sterk verbeterd is. ,,Na Suharto is de kwaliteit van het bestuur omhoog gegaan. Het bestuursapparaat onder de huidige, jonge president Joko Widodo maakt van corruptiebestrijding een serieuze zaak en de macht van leger en politie is aan banden gelegd. Natuurlijk heeft Jojo Widodo te maken met fanatieke islamitische krachten maar zelf neemt hij gematigde, tolerante standpunten in. Wat ik heb begrepen heeft Bali weer een echte Balinese gouverneur, een Hindoe mag in aannemen.’’ (De man kwam vorig jaar in het nieuws door de consumptie van hondenvlees te verbieden, dl).
In eigen stad en land is er voor Kneefel en de zijnen genoeg werk te doen. Zo heeft Ralph Kneefel de stichting Bevrijding ’45 benaderd om op 4 mei ook burgers en militairen die in het Verre Oosten oorlogsgeweld niet overleefden met woord en beeld te herdenken tijdens de jaarlijkse bijeenkomst in de Grote Kerk. ,,Dat is namelijk tot op heden niet gebeurd. Meestal ben ik op 4 mei bij de Dodenherdenking op de Dam. Maar volgend jaar, wil ik dan graag in Apeldoorn zijn. De mensen waarover ik het heb zijn namelijk echte Apeldoorners en sommigen zijn aan de Soerenseweg begraven. Ook die mensen verdienen het om niet te vergetelheid te geraken.’’
En dan zit er volgend jaar nog een Indische Zomer in de pijplijn. De vorig keer is al weer zes jaar geleden. Drie weken met een tentoonstelling, culturele manifestaties, lezingen in ACEC. In en rond Apeldoorn wonen zo’n 20.000 mensen met en Indische of Molukse achtergrond. Maar eerst richten Ralph Kneefel en de zijnen zich op WorldProef Culture, zondag 1 juli in het Oranjepark. Niet verkeerd om weer eens in een ongedwongen sfeer een gesprekje aan te knopen met Indonesiërs van de ambassade in Den Haag en een hapje te eten. Kneefel is een liefhebber. Het beste Indische restaurant van Nederland? De kolonel in betrekkelijke ruste aarzelt geen moment. ,,Dat van Bronkbeek bij Arnhem. Onovertroffen. Maar wel reserveren. Het zit daar altijd vol.’’
Apeldoorn Direct
zo 1 jul 2018 - 11:03