Floresmens stamt af van kleine voorganger Homo erectusGepubliceerd: 9 januari 2010 10:30 | Gewijzigd: 9 januari 2010 10:32
Hendik Spiering
De kleine
Floresmens, die tot 15.000 jaar geleden nog leefde op het Indonesische eiland Flores, is hoogstwaarschijnlijk géén verdwergde Homo erectus.
Een nieuwe reconstructie van de
Floresmens.
Illustratie S. Pailly & E. Daynès / JHE
De
Floresmens stamt af van een lid van het geslacht Homo dat vóór Homo erectus leefde en zelf ook al vrij klein was. Deze gewijzigde afstamming van de
Floresmens is de kern van een artikel van de vinder van de fossielen, Michael Morwood. Hij schreef het concluderende artikel in een special van het Journal of Human Evolution (november), geheel gewijd aan de
Floresmens.
Zoogdiersoorten die zonder veel natuurlijke vijanden op een eiland leven worden vaak kleiner. Toen vijf jaar geleden de mysterieuze Floresfossielen werden gevonden, was dat dan ook de eerste verklaring van de geringe lengte (slechts één meter) van deze mensachtige, met zijn verrassend kleine herseninhoud van 417cc.
De vroege Homo’s, waarvan nog altijd niet veel fossielen bekend zijn, waren echter zelf ook niet al te groot (ca. 130 cm) en hun herseninhoud evenmin (ca 600 cc). Het geslacht Homo ontstond ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden in Afrika. Erectus, die vanaf 1,8 miljoen jaar rondliep, was lang: wel 180 cm.
De vroege-homo-maar-niet- erectus-afstammingstheorie schemerde al door in eerdere anatomische analyses van de Homo floresiensis, waarin veel primitieve pre-erectus-kenmerken werden gevonden. Ook de nieuwere onderzoeken die nu zijn gepubliceerd tonen dat de kleine
Floresmens duidelijk behoort tot het geslacht Homo, maar in allerlei anatomische details toch nog wel heel primitieve kenmerken had, die bij H. erectus al waren verdwenen. Echt Homo is bijvoorbeeld de dikte van de Floresschedel, de hoogte van het gezicht en de vorm van het kuitbeen. Maar sommige kenmerken van de kaak lijken toch nog wel op die van de voorganger van Homo, de nog chimpansee-achtige Australopithecus. De korte onderbenen, het ontbreken van de boog in de voet, de polsbeentjes, enzovoorts: overal duiken primitieve kenmerken op.
Als deze nieuwe afstammingstheorie klopt, zouden dus al voor H. erectus mensachtigen Afrika hebben verlaten, iets waarvoor tot nu toe geen duidelijke bewijs is gevonden. Maar de Nederlandse archeoloog Wil Roebroeks betoogde al jaren geleden (Nature, 22 december 2005) dat zo’n vroege expansie waarschijnlijk is en zelfs dat H. erectus buiten Afrika kan zijn ontstaan, uit deze vroege emigranten.
nrc.nl
wo 20 jan 2010 - 11:30
