Ronald Scholte overleefde atoombom Nagasaki

65 jaar terug: VS valt Japanse steden aan

Een flits, de knal en dan wordt het donker...

Gilze - Het is vrijdag precies 65 jaar geleden dat een atoombom Hiroshima met de grond gelijk maakte en tienduizenden levens eiste. De bom op Nagasaki, drie dagen later, bracht de Japanners op de knieën. Dankzij een tunnel overleefde Ronald Scholte die tweede atoombom.

Een felle lichtflits, daverende knal en daarna alleen maar duisternis. Het is 9 augustus 1945, 11.02 uur, als een Amerikaanse B-29 bommenwerper Nagasaki met de grond gelijk maakt. In luttele seconden verandert de atoombom 'Fat Man', met een kracht van 21 kiloton TNT, de strakblauwe hemel in een zwarte deken en de bodem in een helgele vuurzee..



De 86-jarige Ronald Scholte herinnert het zich tot in detail. Hij overleeft de bom, die in Nagasaki 40.000 dodelijke slachtoffers maakt en 25.000 gewonden. Dankzij een tunnel die hij als krijgsgevangene in de heuvels bij Nagasaki moest graven.

“Het was een knal zoals ik nooit eerder had gehoord. Door de luchtdruk werd ik de tunnel ingegooid. De grond schudde en de wanden gingen heen en weer, net als bij een aardbeving. Ik was bang dat de hele zaak zou instorten. Toen werd alles donker. Ik dacht dat ik blind was.”

Scholte is dan al ruim twee jaar dwangarbeider in Japan. Als in 1942 de oorlog uitbreekt, wordt hij door de Japanners opgepakt. Hij praat over de ontberingen en wrede executies in de kampen, gevangenen die vastgebonden aan een hek van prikkeldraad met een bajonet worden doodgestoken, of levend begraven.

In april 1943 wordt Scholte in Nagasaki tewerkgesteld. Samen met zo’n 150 andere Nederlandse krijgsgevangenen, Australiërs, Britten en Amerikanen, moet hij werken op de scheepswerf van Mitsubishi. Het kamp telt aanvankelijk 300 krijgsgevangenen. Tijdens de eerste winter sterft 15 procent van hen, de meesten door longontsteking.

“Het waren lange dagen en er was weinig eten. Twee zondagen in de maand waren we vrij om onze kleren te wassen. Soms kregen we een collectief pak slaag, bijvoorbeeld als iemand iets had gestolen en niemand wilde bekennen. Met stukjes vilt in onze pet en broek vingen we de klappen van de stok op.”

Bij een luchtbombardement op 1 augustus 1945 worden enkele schuilkelders in het krijgsgevangenkamp verwoest. De Nederlanders moeten nieuwe schuilplekken graven, bij een van de twee heuvels waartussen Nagasaki ligt. Daar is Scholte in de ochtend van 9 augustus bezig met het graven van een tunnel, op 1600 meter van de plek waar de bom valt.

“We waren ongeveer tien meter gevorderd. Het was die dag erg warm. Ik had mijn bovenkleding uitgetrokken en liep naar buiten om die aan een paal te hangen. Rond een uur of elf hoorde ik een vliegtuig. De Japanse wacht zei dat er geen gevaar was. Ik stond met mijn rug naar de ingang van de tunnel toen ik een vliegtuig in duikvlucht hoorde aankomen. Iemand schreeuwde hard: een parachute!” Na de knal volgt een ijzingwekkende stilte. Het eerste wat hij hoort, is het geschreeuw van een vriend die vol brandblaren zit: “Mijn gezicht, mijn gezicht!”

Eenmaal buiten breekt langzaam weer zonlicht door de donkere ‘paddenstoel’ die boven het gebied hangt. Dan ziet Scholte welke ramp zich heeft voltrokken. Er liggen doden en kermende gewonden. Nagasaki is van de aardbodem verdwenen. Wat er nog wel is, staat in brand. “Overal waar je keek was de stad verwoest en er hing een grote stofwolk. Het was een spookachtig gezicht en ik was elk gevoel voor richting kwijt. Alles was weg. De huizen, kerktoren, gasfabriek, de paal met mijn kleren. Ik zag steeds meer gewonden, verbrand op hun benen en gezicht.”

De overlevenden vluchten de heuvels in, weg van de naderende vlammenzee. Ze dragen gewonden mee. Scholte ziet een Japanse soldaat liggen die klaagt over buikpijn en niet meer kan lopen. “Een vriend riep dat ik hem maar moest laten liggen. Dat kon ik niet over mijn hart verkrijgen. Ik heb hem de heuvel opgedragen. De ontreddering was overal groot. Tot dat moment haatte ik de Japanners. Maar toen ik al die doden en vernielingen zag, voelde ik voor het eerst geen vijandschap meer.”

Amper drie dagen na de bom worden de krijgsgevangenen alweer aan het werk gezet. Ze moeten puin ruimen en lijken bergen. Tot een Japanse officier een paar dagen later meedeelt dat Japan en de Verenigde Staten vrede hebben gesloten. Het woord ‘capitulatie’ wordt niet gebruikt. Scholte wordt teruggebracht naar Nederlands-Indië, waar hij binnen een jaar alweer moet vechten tegen Indonesische onafhankelijkheidsstrijders.

Na de onafhankelijkheid van Indonesië is Scholte in Nederland nog in dienst geweest. Hij is vervroegd met pensioen gegaan. “Ik heb geen tic overgehouden aan de bom en geen slapeloze nachten gehad. Ik verzamel wel van alles, omdat ik het belangrijk vind dat volgende generaties hier ook over leren.”

In 1998 gaat hij op uitnodiging van de Stichting Japanse Ereschulden terug naar Nagasaki. Daar legt hij een krans. Door de publieke optredens wordt hij in Japan een nationale bekendheid. Hij krijgt kaarten en brieven van overlevenden en schrijft op verzoek zijn verhaal op voor schoolboeken.

“Het bezoek was voor mij heel emotioneel. Daar had ik stapels lijken gezien. De verwoeste stad was helemaal herbouwd, maar ik wist de weg nog. Mijn hotel lag 100 meter van de plek waar ik de tunnel heb staan graven. Die tunnel was mijn geluk. Ik had niet één brandwond. Het is een godswonder dat ik nog leef. Toen ik daar de bus uitstapte kreeg ik tranen in mijn ogen. Ik dacht: hoe is het mogelijk. Hier sta ik, gezond en heel gelukkig.”


AD, 31-7-2010