Waarheid Nederlands-Indië belangrijker dan excuses regering

'Waarheid Nederlands-Indië belangrijker dan excuses regering'

door Niek Opten dinsdag 21 juni 2011 | 06:00


NIJMEGEN - De dekolonisatie van Nederlands-Indië is nooit goed door historici onderzocht. Daar moet verandering in komen, zegt historica Stef Scagliola.

Nederlandse militairen schoten op 9 december 1947 weerloze burgers dood in het dorpje Rawagede. Maar wat gebeurde er precies? En hoe ging het er aan toe op al die andere plaatsen waar geweld tegen burgers heeft plaatsgevonden in het toenmalig Nederlands-Indië?

Het antwoord op die vraag zou voor de nabestaanden weleens veel belangrijker kunnen zijn dan excuses van de Nederlandse regering. In ieder geval zou het goed zijn om de waarheid boven tafel te krijgen. Dat zegt historica Stef Scagliola, die tijdelijk verbonden is aan het Veteranen Instituut in Doorn waar ze aan een groot interviewproject werkt. Het instituut zet zich in voor de maatschappelijke erkenning en waardering van oud-militairen.

Verdiepen
"Excuses aanbieden is een beetje obligaat. Eerst moet je precies weten waarvoor je spijt betuigt. Het zou goed zijn als historici uit Nederland en Indonesië zich diepgravend zouden verdiepen in het geweld tijdens de koloniale periode. Geweld dat overigens afkomstig was van beide zijden."

En het zou volgens haar goed zijn als veteranen al hun verhalen vertellen, ook de gruwelijkheden die ze hebben gezien of waaraan ze hebben deelgenomen. De historica verwijst daarbij naar Atie Visser, de Haarlemse verzetsstrijdster die vorig maand toegaf in 1946 een fabrikant te hebben vermoord die werd verdacht van samenwerken met de Duitse bezetter. Later bleek dat de man tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduikers in zijn huis had ondergebracht.

Ware toedracht
Nabestaanden kunnen het verleden alleen goed afsluiten als die de ware toedracht van de gruwelijkheden weten, vermoedt Scagliola, die een proefschrift schreef over de oorlogsmisdaden in Nederlands-Indië.

Ze citeert bisschop Desmond Tutu, als voorzitter van de waarheidscommissie over de apartheidsperiode van Zuid-Afrika: 'We willen vergeven, maar we moeten dan wel weten wie we kunnen vergeven'.

Scagliola benadrukt dat zij makkelijk praten heeft, omdat zij een buitenstaander is. "De verdere behandeling van deze kwestie moet zo dicht mogelijk bij de ervaringen van de betrokkenen blijven. Anders is het gevaar groot dat het onderdeel wordt van iets anders, van journalisten die een mooi verhaal willen schrijven of politici die er munt uit willen slaan."

Financiële genoegdoening
Vergeleken met andere ex-kolonisators worstelt Nederland niet meer of minder met het koloniale verleden, stelt Scagliola. "Wat het voor ons land lastig maakt, is de kleine verantwoordelijkheid die we dragen. Nederlanders hebben de neiging om te denken dat we ons moreel gezien beter handhaven. We hebben een hoge eigendunk. Maar niet de positie om de lijnen uit te zetten, we hobbelen overal een beetje achteraan."

Worstelend met het verleden of niet, de regering weigert vooralsnog in te gaan op financiële genoegdoening voor de nabestaanden van de oorlogsmisdaden in de archipel. "Het probleem is dat er met het koloniale geweld geen actuele belangen zijn gemoeid. Ook niet voor Indonesië. Geen enkele Indonesische politicus maakt zich druk om Rawagede of soortgelijke gevallen. Beide landen hebben een gentleman's agreement. Nederland heeft nooit het geweld veroordeeld dat president Soeharto heeft gebruikt tegen zijn eigen bevolking."

Bewijzen
Een ander probleem is dat er geen overtuigende bewijzen zijn. Er zijn vijf, zes verhalen over Rawagede en die hebben verschillende strekkingen, zegt Scagliola. "Wat vaststaat is dat Nederlandse militairen mannen hebben geëxecuteerd. Dat zou overigens al genoeg kunnen zijn voor de Nederlandse regering om de nabestaanden genoegdoening te geven. De regering lijkt helaas te bang voor precedentwerking, dat andere nabestaanden dan ook geld gaan eisen."

Fotografe Suzanne Liem maakte een fotoreportage over de weduwen van Rawagede.
Zie op www.suzanneliem.com >> Project 'Widows of Rawagede'


BNdeStem