Negentig jaar geschonken Aziatische topkunstwerken
diverse kunstenaars - A Divine Gift. Aziatische topstukken in Nederland
door Dan Dickhof
8 maart 2009
De laatste tijd is er meer aandacht voor de -lang onderbelichte- rol van kunsthandelaren en verzamelaars. Rond 1900 ontstaan er veel culturele verenigingen waar ze actief lid van zijn. Ze propageren en verzamelen kunst. Door koloniale banden en betere reismogelijkheden ontstaat er interesse in Aziatische culturen en de Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst (VVAK, 1918) ontwikkelt een diverse en internationaal bekende collectie.
Bij het grote publiek is de vereniging vrij onbekend, maar al sinds de twintiger jaren toont zij haar schatten. Eerst in de Rijksacademie, maar vanaf 1932 als Museum voor Aziatische Kunst in het Stedelijk Museum Amsterdam, om in 1952 te verhuizen naar het Rijksmuseum. De collectie bleef zelfstandig tot 1972, sindsdien zijn de collectie en uitgebreide bibliotheek in langdurig bruikleen gegeven. Ze vormen de kern van de Aziatische collectie in het Rijksmuseum. Na langdurige verbouwing van het Rijksmuseum zal men daar het eigen Aziatisch Paviljoen betrekken. Vanwege het 90-jarig bestaan treed de VVAK met een indrukwekkende en intieme lustrumexpositie op de voorgrond. De tentoonstelling biedt een unieke kans om een interessante dwarsdoorsnede te zien van wat er aan (oude) Aziatische kunst in de loop der tijden verzameld is.
Indische fortuinen en andere elite
De collectie ontstond in een periode waarin, ondanks de interesse, nog veel onbekend was over oosterse kunst. Des te opvallender is het dat oprichter en bestuurslid Herman Visser (1890-1965) zo'n goed oog had voor kwaliteit. Vanaf het begin waren er belangrijke internationale uitwisselingen, de ambities lagen dan ook hoog. De belangrijkste aankopen (soms voor gastronomische bedragen) werden gedaan in de jaren '20 en '30, toen bankiers, industriëlen en andere elite zich graag cultureel inzetten, zowel op bestuurlijk als financieel vlak. Visser wist hen te enthousiasmeren voor Aziatische kunst. Vooral de ‘Indische fortuinen' waren belangrijk, zij hadden in Nederlands-Indië veel verdiend. Na beurskrach van 1929 en de economische crisis ging het minder, maar de collectie had inmiddels een basis gevormd. Toch kwamen door de crisis ook veel mooie stukken op de markt die men kon kopen.
Na de Tweede Wereldoorlog was een groot deel van de verzamelaars overleden en verdween deze generatie voor wie bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid vanzelfsprekend was. Toch ontwikkelde de VVAK zich enthousiaste verder. Sinds 1918 organiseert zij exposities, lezingen en andere activiteiten, maar ook wordt onderzoek gestimuleerd (VVAK onderhoudt een leerstoel aan de Universiteit Leiden). Het belang van de vele persoonlijke schenkingen door verzamelaars, kunsthandelaren, bestuursleden en andere leden wordt in deze expositie door de VVAK onderstreept. Er zijn alleen giften te zien, geen aankopen.
Vernieuwende opvatting
Modern was dat de vereniging in haar vernieuwende opvatting de westerse cultuur in een bredere context aan het publiek wilde tonen. Door aandacht te vestigen op de esthetische waarde van de voorwerpen uit andere culturen hoopte men dit te bereiken. Het oorspronkelijke doel van de collectie is om met diverse hoogtepunten een goede representatie te geven van de belangrijkste Aziatische kunstuitingen. De expositie toont het resultaat. In de donkere ruimte komen de verlichte stukken, hoe klein ook, monumentaal over. De ruimte is donker van opzet, waardoor de belichting de vaak warme kleuren mooi doet uitkomen. Er zijn onder andere bronzen sculpturen, schilderingen en keramiek. Bijzonder zijn de met goud bewerkte 18e eeuwse Japanse lakwerk lessenaar, de geglazuurde aardewerken grafwachters uit de Chinese Tang-dynastie (618 - 907) en de beroemde Indiase Dansende Shiva (12e eeuw) die nog door Visser is aangekocht. Kunsthandelaar en tv-expert Jaap Polak deed de recentste schenking, een bijzonder geglazuurde Chinese stenen pot (13e-14e eeuw).
Niet alleen de stukken, ook enkele markante personen worden uitgelicht zoals Maartje Draak (1907-1995), professor doctor in de Keltologie, gepassioneerd verzamelaarster en oud-bestuurslid. Zij liet prachtig kleine Javaanse bronzen (10e eeuw), een leeuw en een vogel met krullende fantasiestaart na. De warme aandacht voor dit markante lid markeert het verenigingsgevoel. Het biedt de bezoeker een veelal onbekende dimensie. Terwijl een museum een log instituut vormt, waar hij normaliter geen actieve rol en invloed heeft, draait het bij verenigingen primair om de mensen. De intieme opzet van de expositie benadrukt dit persoonlijke karakter en het geeft een blik op waar een uit de hand gelopen kunstliefde toe kan leiden. De allang niet meer elitaire, maar breed georiënteerde VVAK toont in het Princessehof aan wat het unieke belang van kunstverenigingen en haar enthousiaste leden is en hoe íedereen kan bijdragen aan zo'n collectie!
FOTO'S :
http://www.8weekly.nl/artikel/7180/diverse-kunstenaars-a-divine-gift-aziatische-topstukken-in-nederland.html
zo 8 maa 2009 - 21:36
