Meneer de Professor: Piet
Door DM Sanders
Al sinds mijn verstilde, eenzame vlegeljaren herlees ik elke herfst het volledig werk van Couperus. Een bijzondere plek is daarbij ingeruimd voor De Stille Kracht, die onvergetelijke roman uit 1900 over ons Indië. Het boek beschrijft hoe het noodlot een familie opbreekt - moeder en dochter keren terug naar Europa, vader blijft achter en leeft teruggetrokken verder, zonder dromen, zonder hoop.
Het boek was profetisch voor de cesuur die onze twee natiën een halve eeuw later wachtte. Elk jaar als de bomen dorren en ik met Couperus bij het haardvuur zit, denk ik er met weemoed aan terug: hoe het misliep met Indië. Hoe Amerika, nooit te beroerd om Europese wereldrijken te verzwakken, de Marshallhulp dreigde in te trekken als Nederland zijn gezag daadwerkelijk militair zou handhaven. Ons optreden moest beperkt blijven tot ‘politioneel’ pappen en nathouden. Het resultaat is bekend. Al die volkeren met hun prachtige culturen - van Sumatranen en Balinezen, tot enige jaren later de Papoea’s van Nieuw Guinea - , werden onderworpen aan het tot op de dag van vandaag voortdurende Javaanse juk.
Massaslachtingen, martelingen, verdwijningen, economische misère, gedwongen besnijdenissen. Dagelijkse ellende voor miljoenen mensen waar wij medeschuld voor dragen. Maar nooit hoor je eens iemand oproepen ons te verontschuldigen voor de dekolonisatie, voor het feit dat we al die prachtige culturen en mensen hebben overgeleverd aan de terreur van Soekarno.
Onlangs nog barstte in de landelijke politiek weer die contextloze verontwaardiging los over ons ‘slavernijverleden’. De koninklijke koets met daarop de leus ‘Hulde aan de koloniën’ moest worden overgespoten. Twee brave promovendi schreven op 27 oktober in dagblad de Volkskrant dat de ‘relativerende toon’ waarmee tegenwoordig over het slavernijverleden wordt gesproken schandelijk zou zijn. En bij de intocht van Sinterklaas, afgelopen weekeinde, werd er gedemonstreerd tegen Zwarte Piet - beweerdelijk een ‘racistisch’ symbool van koloniale misdaden en slavernij.
De Westerse slavernij echter, zo betoogt terecht onze Leidse emeritus-hoogleraar Piet Emmer, was vergeleken met de slavernij elders op de wereld niet uitzonderlijk wreed (eerder het tegenovergestelde). Wel uitzonderlijk is dat Europa die slavernij heeft afgeschaft. En het is vanwege de wereldwijde koloniale rijken geweest dat het Westen in staat was de afschaffing van die slavernij mondiaal door te voeren.
Houd Zwarte Piet, de Gouden Koets en al die andere aandenkens aan ons verleden toch in ere. Dankzij het kolonialisme hebben Afrika en de Indische archipel grote economische, intellectuele en culturele bloei gekend. Precies 65 jaar na Linggadjati zeg ik vrij naar Couperus: Zo ik iets ben, ben ik een Bataaf.
Uw reacties worden geweldig op prijs gesteld: d.m.sanders@mail.com.
Maareonline
do 17 nov 2011 - 21:40
