Fraude met treinkaartjes

Oud Nieuws (33): 'Fraude in praktijk' in 1917

donderdag 31 mei 2012



Begin 1917 kwam in Nederlands Indië een omvangrijke fraude met treinkaartjes bij de Staatsspoorwegen aan het licht. De Nieuwe Courant van 17 mei 1917 wijdde naar aanleiding van de rechtszaak die na de ontdekking van de fraude werd gehouden een artikel aan de zaak, die tot dan toe weinig aandacht had getrokken.

'de Accountant' vond het artikel belangwekkend genoeg om in het septembernummer van datzelfde jaar over te nemen.

Wat was het geval? Uit de behandeling van de zaak voor de Raad van Justitie in Batavia bleek dat er bij de Indische spoorwegen jarenlang geknoeid was met plaatsbewijzen, "zoodat het Gouvernement waarschijnlijk voor tonnen gouds is opgelicht, want het bedrog geschiedde uitsluitend met kaartjes over groote afstanden".

Het ging daarbij niet om vervalste kaartjes, maar "om goede plaatskaarten, die echter op onregelmatige wijze werden gebruikt".

De fraude bleek het werk van een 'kongsi' van personeelsleden van de spoorwegen. "Deze leden bevonden zich onder de drukkers, de kaartjes-verkoopers en de Europeesche beambten, die belast waren met de controle over den kaartjes-verkoop."

Als een lid van de kongsi werd overgeplaatst of om een andere reden uitviel, was het natuurlijk zaak diens opvolger voor de zaak te winnen om ontdekking te voorkomen.

"Hiertoe ging men als volgt te werk: Kwam er bijvoorbeeld een nieuwe kaartjes-verkooper, en dat was dan in den regel een leerling - aan een druk station als Bandoeng heeft men een drietal van deze beambten - dan kon hij er van op aan, dat hij reeds na enkele dagen een kastekort had. Daar zorgden zijn collega's wel voor, hetgeen niet zo moeilijk viel, daar het soms zeer druk aan de loketten is en zoo'n beginneling zijn hoofd ‘omloopt'."

"Als het tekort door den ongelukkigen kaartjes-verkooper ontdekt wordt, en deze het in groote angst aan zijn collega's meedeelt, springen deze edelmoedig bij en schieten het tekort voor. Zij drukken hem daarbij op het hart, om een volgende keer beter op te passen, doch een dag later heeft het jongmensch alweer een tekort - hoe is het mogelijk - en opnieuw wordt hij door zijn confraters geholpen."

Als de kersverse kaartjesverkoper "zoo dik bij de andere kaartjes-verkoopers in den beer zit, dat hij er niet meer uit kan komen", leggen zijn collega's hem "het vuur steeds nader aan den schenen en ten slotte zeggen ze hem: dat gaat verkeerd; er is maar één middel om uit de soesah te raken en dat is ... en dan wordt de nieuweling ingewijd in de kunst".

De fraude werd bij toeval ontdekt doordat er twee treinkaartjes werden gevonden met hetzelfde nummer en voor onderzoek naar Bandoeng werden opgestuurd. "Aanvankelijk had het onderzoek geen resultaat, want de kaartjesverkoopers zoomin als de drukker begrepen er iets van! Daar kwam men bij den duivel ten biecht!" Bij een leerling-stationsklerk had men meer succes. "Deze jonge man die geheel te goeder trouw was, en het slachtoffer is geworden van gewetenlooze S.S.-beambten, werd in deze zaak gemaakt tot kroongetuige, waardoor de schuldigen hun wèlverdiende straf niet zijn ontgaan."

Het hogere echelon wist de dans, op een uitbrander van de president van de Raad van Jusitie na, te ontspringen. Tijdens het onderzoek was namelijk gebleken "dat de controlestaten betreffende de plaatskaartjesverkoop ook niet klopten. En de stationscommies, die met de verificatie dier staten belast was, had ze voor accoord geteekend, en de hoofdstationschef had ze mede onderteekend." Dat die laatste afging op de controle door de commies was begrijpelijk, "daar hij onmogelijk alles zelf kan controleeren".

"Maar wel mag verondersteld worden, dat de verifieerende ambtenaar, waar de chef zich op verlaat, er niet zijn handtekening voor accoord op zal zetten, zonder zich te overtuigen, dat de controle-staten behoorlijk kloppen." Maar de commies kon zich niet herinneren of de stationschef hem dat had opgedragen. "Wel erkende hij ze te hebben geteekend, maar dat was nog geen bewijs, dat hij zich overtuigd had of de staten accoord waren, want hij zette zoo vaak zijn handteekening op stukken die hij niet geverifieerd had."

Ook de stationschef wist niet meer of hij de ambtenaar ooit had opgedragen de staten te controleren. En dus beet de president van de Raad van Justie hem toe: "Beseft U niet, dat dit een eigenaardig licht werpt op de wijze waarop bij de S.S. door controleerende ambtenaren gewerkt wordt? U mag van geluk spreken dat de pers hier niet aanwezig is."

» Meer afleveringen van Oud Nieuws?


accountant.nl