Pauline Kok-Schurgers: Het Vergeten Kamp

Een vergeten geschiedenis: de Jappenkampen in Nederlands-Indië

23 september 2013




Pauline Kok-Schurgers
304 pagina’s
ISBN: 9789022564165
Uitgever: Boekerij
€ 19,95

Door Marjolein Bax

Dit jaar bezocht ik voor het eerst de Indiëherdenking in Den Haag. Daar wordt elk jaar, op 15 augustus, stilgestaan bij de Japanse capitulatie in Nederlands-Indië. De slachtoffers van de Japanse bezetting in Azië worden dan herdacht. Een indrukwekkende herdenking die veel minder bekend is dan de 4 mei-herdenking.  Door het lezen van ‘Het Vergeten Kamp’ van Pauline Kok komt die ‘vergeten geschiedenis’ weer tot leven.

Opgroeiend kind
Pauline vertelt in dit boek haar eigen verhaal.  Haar Nederlandse ouders zijn op Sumatra gaan wonen. Pauline groeit daar vredig op totdat het Nederlandse leger zich in 1942 overgeeft aan het Japanse leger. Pauline haar vader wordt als eerste weggevoerd. Niet veel later komt Pauline samen met haar moeder, broertje en twee zusjes in een kamp terecht. De drie jaar daarna worden ze van kamp naar kamp verplaats, waarbij hun levensomstandigheden steeds verder verslechteren.

Het is interessant  om het verhaal te lezen vanuit de ogen van een kind. Op het begin komt de schrijfstijl daardoor wel wat kinderlijk over. Maar dat verandert na verloop van tijd. Pauline is door haar vele ervaringen geen vrolijk naïef kind meer, maar een teruggetrokken jongvolwassene. Naarmate ze meer mee maakt, wordt de schrijfstijl ook minder kinderlijk. Dat zorgt voor een goede stilistische toevoeging aan de inhoud.

Een leven tussen twee culturen
Pauline groeit op tussen twee culturen. Haar Nederlandse ouders hebben andere gebruiken dan de Indische mensen met wie ze om gaat:

“Papa en mama kwamen uit Nederland en leerden de Indonesische rijstgerechten en specerijen pas kennen toen papa hier kwam om les te geven. Hoewel ze de rijsttafel heerlijk vonden, aten ze nog steeds graag aardappelen, groenten en vlees. Maar ik was in Indonesië geboren en was met dit voedsel grootgebracht.”

Naarmate de oorlog vordert, ontdekt Pauline dat die verschillen steeds groter worden. De Japanners zijn niet langer meer de enige vijand. Verschillende Indiërs laten merken dat ook zij van de ‘blanda’s’ af willen.

Verschrikkelijke tijd
Het gezin wordt van kamp naar kamp gebracht. Er is steeds minder eten en de regels worden steeds strenger:

“We bogen vaak verkeerd, waarna we voor straf uren in de brandende zon op de verzamelplaats moesten blijven staan, tot het asfalt onder onze voeten heet werd en smolt. (…) Eerst plasten de kinderen in hun broek maar na een halve ochtend staan konden ook de vrouwen het niet meer ophouden.”

Pauline ziet in die jaren verschrikkelijke dingen. De vrouwen en kinderen worden vaak geslagen en veel mensen overleven de kampen niet. Het meisje probeert haar gevoelens constant te onderdrukken en houdt zich als oudste dochter groot. Tot ze een keer uitbarst en al haar emoties de vrije loop laat gaan:

“Ik voel me een dier. Altijd vies, altijd hongerig. Toen ik klein was hadden we een hond en die had het beter dan wij nu. (…) Ik kan die haat niet van me afzetten en ik weet niet eens of ik dat wel wil. Die voorkomt dat ik van gedachten verander als ik over heel veel jaren een Japanner zie die hier niets mee te maken had, en ik wil niet van gedachten veranderen. Ik wil spugen en kotsen en stampen op alles wat zij hoog achten.”

Persoonlijke geschiedenis
Het boek is een belangrijk document over een belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Het is extra waardevol doordat het verhaal geschreven is vanuit iemand die het zelf meegemaakt heeft. ‘Het Vergeten Kamp’ is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over de gebeurtenissen in  Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Pauline Kok emigreerde met haar ouders, broertje en zusjes naar Canada. Momenteel geeft ze les op een middelbare school en woont ze met haar gezin in Woodstock, Ontario.

Aziatische Tijger