Indonesië hoeft helemaal geen excuses te maken voor Bersiap

Indonesië hoeft helemaal geen excuses te maken voor Bersiap

Posted on 16/12/2013 by Tineke.Bennema


De Bersiap (periode, waarin Nederlanders in Japanse kampen werden aangevallen en vermoord kort na de Onafhankelijkheid van Indonesië in 1945) was helemaal geen genocide en Indonesië hoeft zeker geen excuses aan te bieden. De groep Nederlanders die dat wil voelt zich inmiddels gesteund door de benaming van de Bersiap als ‘ volkerenmoord’ (zoals historicus William Fredrick eind november in Trouw stelde). Dat de Indonesische ambassade in Nederland nu weigert in te gaan op de brief van overlevenden van deze periode en nabestaanden, is dan ook terecht. Internationaal onderzoek het alternatief.

(samen met Jeffry Pondaag, Indonesiër, en voorzitter van het Stichting Comite Nederlandse Ereschulden) Gepubliceerd in Trouw 17 december.

De strijd om de Bersiap laait weer fel op in de media, vanwege het bezoek van Rutte aan Indonesië eind november dat leidde tot tal van onthullingen over wangedrag aan zowel Nederlandse als Indonesische zijde. De Amerikaanse historicus Fredrick zette de discussie op scherp in het interview waarin hij stelde dat er in Nederland nationaal te weinig aandacht is geweest voor de Bersiap.

Zoals vaker is gezegd, is het bezigen van de term genocide gevaarlijk, omdat het de aandacht afleidt van de werkelijke gebeurtenissen en het debat zich concentreert op de semantiek. Dat is ook hier het geval. Wat lost de definiëring van de Bersiap als genocide op? Er valt bovendien veel tegen in te brengen. In de eerste plaats was er geen sprake van doelgerichte acties tegen alleen de verzwakte Nederlanders die het kamp ternauwernood hadden overleefd. Fredrick schrijft nota bene zelf dat ook Chinezen en Indo’s het moesten ontgelden. Verder bevond de overgrote meerderheid van de Nederlanders zich in Nederland, dus alleen al vanwege dat naakte feit zou genocide een helse klus zijn geweest. Tenslotte werden de acties uitgevoerd door rebellen, zonder ruggensteun van de regering onder leiding van de populaire Hatta en Soekarno en waren ze veelal niet georganiseerd.

En dan is er nog een curieus feit: omdat Nederland de Onafhankelijkheid van Indonesië op 17 1945 augustus nog steeds niet erkent, waren alle inwoners van het eilandenrijk, ook de rebellen de facto Nederlanders. Inwoners van het Koninkrijk der Nederlanden. Nederlanders die excuses eisen hebben pas enig recht van spreken volgens eigen normen, als eerst de Indonesische Onafhankelijkheidsdag wordt erkend, maar dat willen ze niet. De Indonesische regering hoeft maar met 1 vinger naar de eigen Nederlandse rechtspraak te wijzen, om excuses te weigeren. De Nederlandse groep is dus zeer selectief in zijn verontwaardiging. Om ons voor gezichtsverlies te behoeden, antwoordt de ambassade terecht liever helemaal niet.

Volgens veel Bersiap-overlevers is de periode in Nederland bewust verzwegen. Harde bewijzen zijn er alleen niet voor. Laten we voorop stellen dat we het geweld dat de kampoverlevenden werd aangedaan verafschuwen. De familie van Bennema overleefde de aanvallen in Ambarawa maar net. Maar wij menen juist dat de verhalen van de Nederlandse remigranten die deze vreselijke tijd hebben overleefd, mede een weg vereffenden voor oorlog tegen het onafhankelijke Indonesië (we noemden dit ‘politionele acties’ omdat het zich afspeelde op eigen grondgebied, vond men). Want Nederland leerde dat wat de rebellen onschuldige, zieke en opgesloten vrouwen en kinderen aandeden, lafhartiger en gewelddadiger was dan onze openlijke ‘politionele acties’.

Deze verhalen hebben er ook mede toe geleid dat ons eigen aandeel in de dekolonisatie, de oorlogsmisdaden, onbespreekbaar werden. Dat zij eufemistisch betiteld werden als ‘excessen’, zoals we ook eufemistisch spreken over ‘acties’. En dat de oorlogsmisdaden van veteranen ‘verjaard’ werden verklaard, terwijl die eerder begane in de Tweede Wereldoorlog dat niet zijn. Onze doofpot is gecompliceerd samengesteld. De Bersiap was weldegelijk bekend bij de politiek, minder bij het grote publiek wellicht, al zijn wij er wel mee groot gebracht, maar het beïnvloedde de tijdgeest enorm.

Het is de hoogste tijd dat deze ongelukkige discussies worden gestut door de feiten, in plaats van aannames. Er wordt nu ineens gesproken van vele tienduizenden doden door de Bersiap, voorheen nam men aan dat dat aantal op ‘enkele’ duizenden lag. Slachtoffers van de Onafhankelijkheidsoorlog: tussen de 100.000 en 300.000. Dat zijn aantallen die schreeuwen om verduidelijking. Koloniaal verleden, Bersiap en dekolonisatie. Objectief onderzoek, wellicht met niet-Nederlanders en Indonesiërs is daarom dringend noodzakelijk. Voordat dat rond is zijn excuses over de Bersiap op zijn zachtst voorbarig. Alle nabestaanden hebben recht op het hele eigen verhaal en bij vingerwijzingen is niemand gebaat.

tinekebennema.nl