Pieter Gerardus van Overstraten (1755-1801)
gouverneur-generaal van Nederlands Oost-Indië
Pieter Gerardus van Overstraten werd op 19 februari 1755 in de Nederlandse Hervormde kerk in Bergen op Zoom gedoopt. Hij was het derde kind van Johannes Hendrik van Overstraten en Catharina Wilhelmina Aelmans. Zijn vader was notaris, procureur en enige tijd ook burgemeester van Bergen op Zoom. Ook zijn moeder kwam uit een vooraanstaande familie; haar vader was eveneens notaris. Pieter van Overstraten huwde op Java met de koopmansdochter Jacoba Maria Lodicio. Ze kregen een zoontje dat heel jong gestorven is. Van Overstraten overleed op 22 augustus 1801 te Batavia.
Pieter Gerardus van Overstraten studeerde rechten aan de universiteit van Leiden en hij sloot die studie al op jonge leeftijd, in 1776, af met de dissertatie De delictis et poenis impuberum (Over de vergrijpen en straffen van onvolwassenen). Na zijn afstuderen was hij een paar jaar advocaat in 's-Hertogenbosch. Maar al spoedig vertrok hij naar Oost-Indië. Op 17 augustus 1780 nam hij afscheid van zijn familie, naar later zou blijken voorgoed. Zijn zus Adriana wenste hem in een gedicht vooral toe dat hij niet zou toegeven aan de verleiding tot lichtzinnigheid en niet zou ingaan op vleierij.
Op 19 april 1781 kwam Pieter van Overstraten in Batavia aan. Daar begon hij een snelle carrière en de verwachtingen van zijn zus heeft hij zeker waargemaakt. Achtereenvolgens was hij buitengewoon en gewoon lid van de Raad van Justitie, advocaat-fiscaal van de regering van de kolonie en secretaris van die regering. Vanaf 1789 kwam daar zijn lidmaatschap bij van de Raad van Indië, het bestuurscollege in de kolonie dat de Gouverneur-Generaal adviseerde.
Op 31 augustus 1791 werd Van Overstraten aangesteld als 'Gouverneur en Directeur van Java's Noord-Oostkust'. Dit was de hoogste functie in dit belangrijke gebied. Volgens alle getuigenissen heeft hij die zware taak voortreffelijk vervuld. Het was een gebied met veel problemen, zowel in politiek opzicht als economisch, hygiënisch en militair. Van Overstraten bemiddelde met succes in opvolgingskwesties bij Javaanse regentenfamilies, wat veel tact en subtiele omvangsvormen vergde. Hij bestreed corruptie en verbeterde het lot van de gewone Javaan door maatregelen die inhielden dat deze 'niet langer blootgesteld zou wezen aan onderdrukking van zijne hoofden, en zeker zou zijn van zijne bezittingen'. In verschillende opzichten was Pieter Gerardus van Overstraten dus een vroege 'Max Havelaar'. Hij had ook oog voor de volksgezondheid; zo bevorderde hij migratie van de ongezonde kust bij Semarang naar minder bevolkte, maar gezonde gebieden. Daarnaast stimuleerde hij de cultuur van koloniale waren, maar op een manier die het moreel gehalte van de Verenigde Oostindische Compagnie versterkte.
Lees verder op Thuis in Brabant.
za 19 apr 2014 - 14:23
