Verlangen naar Indië blijft bestaan

Verlangen naar Indië blijft bestaan
22-08-2014 05:52
VAN DE REDACTIE
Door Sabine de Lucht



Serie Veteranen vertellen
Onder deze titel verschijnen de komende vier woensdagen verhalen in dit medium. Voorafgaande aan de jaarlijkse Lokale Veteranendag in Ede op vrijdag 19 september interviewen vier studenten journalistiek, in opleiding aan de Christelijke Hogeschool, Edese veteranen over hun periode van uitzending naar voormalig Nederlands-Indië en/of Korea. Dit initiatief werd genomen door het bestuur van de Veteranensociëteit in Ede. Op deze wijze wil zij jonge mensen in contact brengen met Edese veteranen en de verhalen over hun uitzending onder de aandacht brengen van het Edese publiek. De verhalen verschijnen wekelijks tot en met 10 september. Tijdens deze interviews spraken de veteranen openhartig over hun belevenissen in het verre, voormalige Nederlands-Indië en Korea. Kameraadschap, angst, gevaren en verdriet komen aan de orde. Dit keer het verhaal van Bert Pol.

EDE - Majestueuze bergen en glooiende rijstvelden vormden het strijdtoneel van een drie jaar lange guerrilla oorlog. ,,Vrede handhaven en Indië behouden voor Nederland; dat moesten we doen", legt de 86 jarige Bert Pol uit. ,,Maar achteraf gezien waren we gewoon puur aan het koloniseren." De veteraan doet een boekje open over zijn twee jarige diensttijd in Nederlands- Indië.


Pol: ,,Het was óns Indië. Nederland heeft er stuwdammen gebouwd zodat er drie keer zoveel rijst van de velden af kwam. Wij vonden dat we recht hadden op het land."

U moest verplicht in dienst, wat vond u daarvan?
,,Ik ben opgegroeid in de crisisjaren van 1930. In dienst gaan was niet het ergste wat iemand kon overkomen. Ik ben erg nuchter. Toch deed het mij wel iets toen we op de boot werden gezet. Met 1.500 man op een schip, drie weken lang varen via het Suez kanaal. Dat was geen pretje. De meeste nachten sliep ik op het dek omdat de slaapvertrekken overvol waren. Je lag met zes man, drie hoog op stapelbedjes, op twee vierkante meter. De zeelucht beviel mij beter."

Vanaf de boot in de haven van Tjanjong-Priok werden de soldaten per trein naar Krawang (West-Java) verplaatst, ook wel 'de rijstschuur van Java' genoemd. Daar moesten de troepen zes weken acclimatiseren voordat iedereen naar de buitenposten ging.

Eerste indrukken
,,Het schitterende landschap en het aangename klimaat deden mijn hart meteen sneller kloppen. Er waren ook veel onbekende diersoorten. Jammer genoeg moesten we aan het einde van de oorlog weer vertrekken, anders was ik zeker gebleven." Zijn liefde voor Indië is in de jaren na de oorlog niet verwaterd. De Edenaar vertelt dat hij samen met zijn partner meerdere keren is teruggeweest. In de jaren '90 heeft de veteraan, samen met zijn vrouw, Betsie, zelfs zeven weken door Indonesië gereisd. Het herinnerde hem aan de jaren die hij er had gediend: "Ik verlang naar Indië. Ooit ga ik weer terug en blijf ik er permanent".

Waar was u gestationeerd en hoe zag uw dag eruit?
,,Mijn compagnie was gestationeerd in de buitenposten van Java. Ons gebied was groter dan de provincie Utrecht. 's Ochtends moesten we meestal patrouilles lopen. Als je een langere tijd geen vijandelijk contact had werd je nonchalant. In de middag was er vaak vrije tijd. Veel soldaten gebruikten deze tijd om te sporten: volleyballen, badmintonnen en voetballen. We moesten 's nachts ook vaak wachtlopen. Ik herinner mij een maat die was zo nerveus; hij zag vuurvliegjes aan voor de vijand. Je kan wel begrijpen dat ik liever niet met hem op wacht ging. Gek genoeg voelde het niet steeds als oorlog waar ik zat. Daar heb ik heel veel geluk mee gehad, want op oostelijk Java hadden de andere compagnieën het veel zwaarder."

Zijn er kameraden van u gesneuveld en bent u ooit in een gevaarlijke situatie terecht gekomen?
,,Ja, bij het oversteken van een diepe, snelstromende rivier zijn we een soldaat verloren. De jongen kon de reddingslijn die we hadden gespannen niet meer grijpen omdat hij aan de verkeerde kant zwom. Verder zijn twee officieren in een hinderlaag gelopen en door guerrillastrijders omgelegd toen ze 's avonds naar de bioscoop in een dorp gingen".
Toch zat er een keerzijde aan zijn diensttijd. Toen Pol op Java was, overleed zijn vader. Deze was al langere tijd ziek. Hij kon niet terugkeren naar Nederland voor de begrafenis. ,,Op de dag van zijn overlijden kwam er een dominee op bezoek in het kamp. Ik wist meteen wat er aan de hand was. ,,Vertel het maar, is mijn vader dood?", vroeg ik hem. Hij zei: ,,Hoe kom je daarbij?" Veertien dagen later kwam dezelfde dominee terug om mij te vertellen dat hij echt die dag overleden was. Dat was de enige keer dat ik naar huis verlangde. Mijn moeder bleef thuis achter met drie jonge kinderen."

Hoe heeft u de thuiskomst ervaren?
"We hadden het rijke en vruchtbare Indië verloren, logischerwijs waren er dus geen juichende menigtes die ons op stonden te wachten. De thuiskomst was erg kil. Niemand stond aan de kade om mij op te wachten. Mijn moeder zat alleen in ons huis. De hond begroette mij luid blaffend en sprong jankend van blijdschap tegen mij op. De oorlog werd de jaren erna in een doofpot gestopt en erover praten was niet gewenst. Toch valt de soldaten niets te verwijten, ons werd een totaal ander beeld voorgeschoteld. Daarnaast werd dienst weigeren niet geaccepteerd en streng gestraft".

Na zijn terugkomst in Nederland ging Pol eerst vier jaar werken. Er moest geld verdiend worden voor het gezin. Daarna ging de Edenaar in 1954 vrijwillig het leger in om te dienen in Korea. Later werd hij fulltime beroepsonderofficier. Nog steeds wil de veteraan samen met zijn vrouw terugkeren naar het land dat zijn hart heeft gestolen en daar zijn laatste levensjaren doorbrengen.

Op de foto: Bert Pol: 'De thuiskomst was erg kil. Niemand stond aan de kade om mij op te wachten.'

Ede Stad