Globalisering bedreigt Malangse maskerdans

Globalisering bedreigt Malangse maskerdans

  22 augustus 2014  |  tekst Carola Breukelman  


Door de komst van televisie en radio, is de eeuwenoude traditie van de maskerdans een stuk minder aantrekkelijk geworden voor de Indonesische bevolking volgens de op Java woonachtige Saini. De invloed van globalisering is ook in het kleine dorpje waar de danseres woont merkbaar. De Malangse maskerdans verliest terrein in de oorspronkelijke regio en dat doet Saini pijn. Samen met haar man doet ze er alles aan om haar cultuur levend te houden.

Net buiten Yogyakarta ligt een klein plaatsje Kedung Monggo. Levensgrote houten sculpturen van gemaskerde dansers wijzen de weg naar een studio die tegen de met groen begroeide berg Kawi ligt. Verscholen tussen de huisjes met oranje dakpannen en grote bananenbomen, bevindt zich de dansstudio van de familie Handoyo. Al vijf generaties lang wordt op deze grond de maskerdans gedanst en maskers gemaakt.

De 35-jarige Saini is samen met haar man Tri Handoyo eigenaar van de studio. Ze zit op het stenen trappetje van het podium waar enkele buurtkinderen pauze houden tijdens de wekelijkse dansles. “Wil je onze dans zien?” Ze tovert haar smartphone tevoorschijn en zoekt op Youtube een filmpje op. Het is een driekwartier durende opname van een optreden in Bangkok tijdens een forum traditionele muziek en dans.

“Onze groep staat in hoog aanzien in de danswereld”, laat Saini trots weten. Het optreden begint.  Een drietal traditioneel geklede mannen lopen onder begeleiding van muziek en zang achter elkaar het lege podium op voor het openingsritueel. Ze dragen een offer van bananen en een kokosnoot naar het midden van het podium. Het offer moet de geesten gunstig stemmen. De vrouwenstem die gedurende het hele optreden ter begeleiding in het Javaans zingt, is afkomstig van Saini. “Dat is wel lastig, want ik dans ook tijdens de voorstelling. Als ik me moet omkleden voor mijn optreden, dan moet ik vanachter de coulissen gewoon doorzingen.” Met een trotse glimlach op haar lippen kijkt ze verder.

Maskers en kostuums
Vijf dansers verschijnen vervolgens stapvoets op het toneel. Ze zijn gehuld in een indrukwekkend rood kostuum dat met gouden borduursels is bewerkt. De handgemaakte hoofddeksels, rugpanden en maskers zijn met duizenden details versierd en stralen een exotische hoffelijkheid uit. Wijdbeens stappen de figuren in lage zit over het podium op de klanken van de gamelan (Javaans orkest, red.), gepaard met grootse armgebaren. De bloedrode doeken die over de armen zijn gedrapeerd dansen mee met de bewegingen, de bellen aan de enkels rinkelen bij elke stap. De subtiele hand- en hoofdgebaren verzachten enigszins de hoekige bewegingen die de dansers maken.

De maskerdans is een eeuwenoude vorm van theatrale dans die nauw verbonden is met de geschiedenis van vroege koninkrijken van Oost-Java. Volgens Tri Handoyo vindt de dans zijn oorsprong in de veertiende eeuw, ten tijde van het Hindoeïstische Majapahit koninkrijk. Erg veel is er verder niet bekend over dit stukje Indonesische cultuur. Verschillende episodes beelden samen het verhaal uit van de twee rivaliserende vorstenhuizen op het eiland. Uiteindelijk leven beide in vrede samen als de prins van het ene koninkrijk trouwt met de prinses van het andere koninkrijk.

lees verder bij VersPers