De droom van makkelijke rijkdom
Reportage. Stenengekte in Indonesië
Bovenmaatse ringen met stenen droegen Indonesiërs altijd al. Maar sinds oud-president Yudhoyono twee stenen cadeau deed aan Obama, is de waarde daarvan enorm gestegen.
Door Michel Maas
Jakarta – Zonder lampje ben je niks in deze business. Je moet het paraat hebben, grijpklaar in je zak, en opgeladen. Met één klik van je duim moet het werken, want anders sta je hier te kijk als een amateur en dan kunnen ze je van alles verkopen.
Het lampje zelf is niet zo belangrijk. Het is zoals je ze hanteert. Ben jij iemand die echte stenen kan onderscheiden van valse stenen?
Indonesiërs hebben ze altijd gedragen: bovenmaatse ringen met bovenmaatse stenen. Zwarte, witte, rode, groene of blauwe stenen, waaraan ze genezende, opbeurende of afwerende krachten toekennen. Maar nu dragen ze er niet één meer, maar vier, of acht – aan elke vinger een. Zij zijn aan het verzamelen geslagen, want die stenen helpen niet alleen tegen diabetes, zij zijn ook nog eens geld waard! Veel geld, soms. De stenengekte is niet te stuiten. Zij zijn de nieuwe makkelijke weg naar rijkdom, als je maar weet hoe je je lampje moet hanteren.
Handelaren verdringen elkaar in shoppingmall Pasar Jaya om hun stenen aan de man te brengen. Twee jaar geleden was dit nog een doorsnee winkelcentrum: de helft van de kiosken was gesloten, de roltrappen stonden stil omdat de stroom te duur was en een Ramayana, een Indonesische versie van de Hema, probeerde het hoofd boven water te houden.
Nu is in de mall geen hoekje meer vrij. Zelfs op de parkeerplaats en de trottoirs wemelt het van mannen die hun stenen uitstallen op de grond. Scharrelaars en hosselaars zijn op jacht naar een koopje, een ruwe steen misschien, vers uit de berg gehouwen, die in zijn binnenste een schat verbergt, of vers geslepen en gepolijste stenen die op de juiste plaats en de juiste tijd een fortuin waard kunnen zijn.
De nieuwe hebzucht is aangejaagd door een simpel gebaar: oud-president Susilo Bambang Yudhoyono deed een paar batu bacan (agaten) cadeau aan zijn Amerikaanse collega Obama. In geld uitgedrukt waren die stenen nauwelijks wat waard, maar omdat een president ze aan een andere president gaf, steeg hun waarde gigantisch.
Niet alleen op agaten en andere halfedelstenen kwam een run, maar op elke steen waar je met een lampje doorheen kunt schijnen. De koers van de stenen schoot omhoog en in een mum van tijd schoten slijperijtjes en stenenwinkels uit de grond. Stenen werden het nieuwe goud.
De droom van makkelijke rijkdom heeft zich met de snelheid van de wind verspreid over Indonesië, van Atjeh tot Ambon. Als je langs de weg een auto met geopende kofferbak ziet staan, kun je er donder op zeggen dat daar stenen in liggen die net uit de bergen zijn gehouwen. Het leidt in een aantal natuurgebieden al tot aanzienlijke schade. Hele stukken berg worden losgebikt en niemand die de rommel opruimt.
De Pasar Jaya-mall in Jakarta is het middelpunt van het stenenuniversum. Op de gevel zijn manshoge gipsen edelstenen bevestigd en voor de mall staat een metershoog kunstwerk van gouden ringen, met stenen. Binnen is het een geoliede machine waar de ruwe rotsblokken er aan de ene kant ingaan en de gepolijste stenen, gevat in ringen van titanium en rodium, aan de andere kant naar buiten rollen.
Een groepje van vijf jonge mannen uit Probolinggo in Oost-Java heeft een dagreis gemaakt om een steenbrok van 10 kilo te verkopen. Zij staan in het souterrain van het gebouw waar zwetende zagers die stenen in plakken zagen. Zij hebben 2,5 miljoen rupiah verdiend, zeggen zij trots – een kleine 200 euro. Geen fortuin, maar per man een half maandinkomen.
De gezaagde steen gaat naar de andere kant van de schemerige ruimte, waar de slijpers ze mooi ovaal en glimmend maken. Daarna vinden zij hun weg naar boven, waar de laatste schifting wordt gemaakt tussen stenen die per zak worden verkocht en de zeldzame juweeltjes die op een bedje van watten worden neergelegd en een eigen prijs krijgen.
Wat ze waard zijn, is een kwestie van smaak. Jade, saffier, diamant en robijn kun je wegen en meten – een standaard die over de hele wereld zo’n beetje hetzelfde is. Maar wat is een honingsteen waard? Een Persische pirus? Een gele garut? Een rode Jemen? Nefriet? Oog van God? Neon Atjeh? Sneeuw jade?
Het bepalen van de prijs is sterrenwichelarij. Het lampje is daarbij onontbeerlijk. De mooiste stenen zijn de doorschijnendste. De kleur speelt natuurlijk een grote rol, een tekening in de steen kan belangrijk zijn, en de mate van magische en mystieke krachten die de steen uitstraalt, natuurlijk.
Onlangs betaalde een vrouw 60 miljoen rupiah (een dikke 4.000 euro) voor een vrij povere steen vol vlekjes. Zij zag in die vlekjes een afbeelding van een schildpad en schildpadden, weet iedereen, brengen geluk. Of niet. Toen ze thuiskwam ontdekte ze dat haar Rolex van 5.000 euro in de drukte van Pasar Jaya van haar pols was verdwenen.
Het mooie van de stenengekte is wel, dat je niet meer hoeft na te denken over wat je iemand cadeau moet doen. Politicus Fadli Zon kreeg voor zijn 44ste verjaardag een ring. Omdat hij een man van aanzien is, was dat geen gewone ring: hij bevatte een agaat van 70 kilo. Hij kreeg er zelfs een certificaat bij, dat dit ‘de grootste agaatring van de wereld’ is.
Uit de Volkskrant, 10 juni 2015
vr 12 jun 2015 - 9:59