Ook voor de populaire sukuk telt het rendement

Ook voor de populaire sukuk telt het rendement

Islamitisch financieren Indonesië financierde in maart 2,5 miljard dollar staatsschuld met sukuk. Het gemak waarmee dat lukte, illustreert de groeiende populariteit van deze lening, die voldoet aan islamitische geloofsregels.

Melle Garschagen
24 mei 2016

Wie deze zomer met Garuda naar Indonesië vliegt, op vakantie naar de stranden van Bali of de vulkanen van Java, zal op veertigduizend voet hoogte weinig geloofsinvloeden merken. De stewardessen in batik – hoofddoekjes verboden – serveren bier en wijn. Na het opstijgen geen islamitisch reisgebed, zoals bij Emirates of Qatar Airways.

Toch hebben de gloednieuwe Boeings en Airbussen, waarmee Garuda qua service en netwerk wil concurreren met Singapore Airlines en Cathay Pacific, een islamitisch tintje: ze zijn gefinancierd met sukuk, obligaties die volgens een raad van islamitische wijzen voldoen aan de geloofsregels. Dat betekent dat moslims in sukuk mogen investeren.

De sukuk van Garuda passen in een trend; de waarde van alle sukuk wereldwijd steeg in de periode 2003- 2015 van 10 miljard tot ruim 300 miljard dollar. De verwachting is dat deze vorm van shariafinanciering de komende jaren nog populairder wordt.

Dat denkt ook Hasif Murad, beleggingsmanager voor Aberdeen Asset Management, een vermogensbeheerder met 370 miljard euro aan beleggingen. „De toename komt door het islamitische deel van Azië. In Maleisië en vooral in Indonesië groeit de economie, worden mensen rijker en gaan ze meer sparen”, zegt Hasif, op zijn kantoor in Kuala Lumpur. „Banken en pensioenfondsen moeten dat geld ergens in investeren. Tegelijkertijd zie je een islamisering in deze landen. De drang om volgens de regels van het geloof te beleggen wordt groter. Daardoor zullen banken en staatsbedrijven steeds vaker geld ophalen via sukuk.” De Maleisische hoofdstad strijdt met Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten om het wereldwijde centrum voor islamitisch bankieren te worden.

Soera 2, vers 282

Het was tijdens een vorige economische hausse dat sukuk voor het eerst werden gebruikt om multinationals te financieren. In 1990 hanteerde een Maleisisch dochterbedrijf van het Brits-Nederlandse Shell deze leenvorm als eerste. Die sloeg toen niet aan.

Pas zes jaar later gebruikte het staatsbedrijf, dat het nieuwe vliegveld in Kuala Lumpur bouwde, opnieuw sukuk om geld op te halen. Mensen gingen door de economische hausse veel meer sparen om op bedevaart naar Mekka te kunnen. Dat leidde tot de oprichting van islamitische banken, die weer islamitische financiële producten gingen ontwikkelen.

De populariteit van sukuk als financieringsmiddel in Maleisië, Indonesië, Saoedi-Arabië en de Golfstaten is van de laatste decennia, maar de basisprincipes zijn eeuwenoud. In de periode van 700 tot 1300 (na Christus) werd het onder islamitische handelaren gebruikelijk financiële verplichtingen op schrift te stellen. In Soera 2, vers 282 schrijft de Koran voor: „O jullie die geloven, wanneer jullie een lening afsluiten voor een vastgestelde tijd, leg deze dan schriftelijk vast.”

In de islamitische leer is het niet toegestaan geld te verdienen aan een lening zonder dat daar een economische activiteit aan ten grondslag ligt, schrijft het Internationaal Monetair Fonds in een analyse van islamitisch bankieren. Met andere woorden: slapend rijk worden of speculeren mag niet. En geld voor onbepaalde tijd uitlenen mag ook niet: er moet een einddatum vastgesteld zijn.

Wat wel mag is geld uitlenen en daarvoor periodiek betaald krijgen. Voorwaarde is echter dat de betalingen gebaseerd zijn op een toename van de productiviteit. Bijvoorbeeld: een telecomprovider kan sukuk uitgeven met als onderliggende economische activiteit het totaal aantal minuten dat klanten bellen. En zo kan een luchtvaartmaatschappij het aantal vervoerde passagiers gebruiken als basis om sukuk uit te geven. De periodieke betalingen – die verdacht veel op rente lijken – zullen dan gebaseerd zijn op een (geprojecteerde) toename in passagiers. De 2,5 miljard dollar aan staatsschuld die Indonesië in maart financierde met sukuk is gebaseerd op een toename van de spaargelden van Indonesiërs die op bedevaart naar Mekka willen.

De Indonesische sukuk was een groot succes. Als de regering had gewild, had het land 7,5 miljard dollar kunnen ophalen. Minister Bambang Brodjonegoro van Financiën reisde af naar Jeddah, Dubai en Londen, om presentaties te geven over de economische potentie en de kredietwaardigheid van Indonesië.

Bambang sprak met vermogensbeheerders, islamitische banken, staatsfondsen en beleggingsmaatschappijen van oliesjeiks. „Je hebt toegang tot een andere categorie investeerders. Het Midden-Oosten en islamitisch Azië gaan voor je open”, zegt Bambang op vragen van NRC tijdens een koffiesessie in Jakarta met buitenlandse journalisten. „Dat betekent niet dat niet-islamitische investeerders geen interesse tonen. Ook Amerikaanse, Europese en Britse institutionele investeerders zagen onze sukuk zitten. In die zin is er geen verband tussen geloof en vraag.”


Dat rendement belangrijker is dan geloof, bewees Saoedi-Arabië. Door de ingezakte prijzen van olie wereldwijd moest het koninkrijk voor het eerst in een kwart eeuw schuld financieren. In plaats van terug te vallen op shariafinanciering van islamitische banken, leende Saoedi-Arabië 10 miljard dollar bij banken als JP Morgan Chase, Goldman Sachs, Morgan Stanley en de Industrial and Commercial Bank of China. Dollars lenen bij deze seculiere instellingen ging sneller en was een stuk goedkoper dan het uitgeven van sukuk. Het duurt langer om sukuk op te tuigen dan leningen bij grootbanken te regelen, omdat voor sukus toestemming is vereist van een islamitische adviesraad.

Experts hadden verwacht dat de lage olieprijs problemen zou opleveren voor de staatsbegrotingen van landen als de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Saoedi-Arabië en zelfs Maleisië. Met als gevolg een toename van financiële arrangementen in sukuk. Hun verwachting werd gevoed door dure ambities, zoals de stadions die Qatar moet bouwen voor het WK voetbal in 2022, schrijft advocatenkantoor Latham & Watkins in een analyse over sukuk.

Lees verder bij de NRC