Laat de schaduwzijden uit het verleden rusten

Laat de schaduwzijden uit het verleden rusten

OPINIE - Nederland moet zeker geen voorbeeld nemen aan de Duitse omgang met de Holocaust.

Door: Dirk-Jan van Baar historicus 20 juni 2016, 02:00

http://s.vk.nl/s-a4323431/



Met het van kleur verschieten van de Nederlandse bevolkingssamenstelling kunnen we onze borst natmaken, ook wat betreft de kijk op 'ons' verleden. Uit Surinaamse en Antilliaanse kring klinkt de roep om meer aandacht voor de slavernij. Nog even, en onze moslims stellen de Dodenherdenking op 4 mei ter discussie. De moord op de Nederlandse Joden is hun zaak niet. Thomas von der Dunk wil meer oog voor de schaduwzijden van de Gouden Eeuw en onze VOC-mentaliteit. Hij houdt ons de Duitsers voor, die officieel herinneren aan hun nazi-misdaden.

Dat lijkt mij een brug te ver. Je kunt geen boete doen voor wandaden die je niet hebt begaan. De Holocaust die de overlevenden ten tijde van de knieval van Willy Brandt in het getto van Warschau in 1970 nog vers in herinnering hadden, is wat anders dan de slavernij die in 1863 is afgeschaft. Het Duitse schuldgevoel is oprecht en houdt aan. Het gebaar van Brandt was niet bedoeld om daar eeuwig onder gebukt te gaan, maar om weer als gewetensvolle natie op te staan.

Het zou van vergaand masochisme getuigen als Nederland, getekend door de bezetting van 40-45, wat geschiedverwerking betreft aan de Duitsers een voorbeeld zou nemen. De kans daarop is niet groot. Van zelfhaat heeft Nederland geen last.

Korstjes pulken
Van zelfhaat heeft Nederland geen last

Elke demagoog weet dat je maar aan een paar korstjes hoeft te pulken, liefst met genocide erop, om de poppen aan het dansen te krijgen. Daarom zijn discussies over het verleden nooit onschuldig, zeker niet als het om andermans verleden gaat. De Europese eenwording is bedoeld om historische tegenstellingen te overwinnen en dat geldt ook voor het koloniale verleden. De Europese mogendheden waren na 1945 te verzwakt om hun koloniale rijken vast te houden. Dat gold ook voor Nederland, dat zijn greep op Indië na de Japanse inval op Java in 1942 feitelijk al kwijt was. Het Koninkrijk der Nederlanden was toen alleen nog in Suriname en op de Antillen niet bezet.

Deze speling van het lot is nauwelijks doorgedrongen tot het nationale zelfbeeld, zoals 'de West' daar ook vandaag voor de meeste Nederlanders geen deel van uitmaakt. Toch had niemand 70 jaar geleden kunnen voorspellen dat de Nederlandse bevolking meer gekleurd zou worden door immigratie uit Suriname en de Antillen dan uit Indië. Bedenk hoe islamitisch Nederland eruit zou zien als het andersom was geweest!

Werkelijk vreemd is hoe het Nederland uit de jaren vijftig voor 'het echte Nederland' wordt gehouden, hoewel de periode van wederopbouw slechts kort heeft geduurd en de herzuiling al een halve eeuw achter ons ligt. In die naoorlogse tijd is Nederland een koloniaal rijk kwijtgeraakt en een geëmancipeerde democratie geworden die met zijn vingertje wist wat goed was voor de hele wereld. Daarbij excelleerde de Haagse politiek in het fout taxeren van de internationale machtsverhoudingen.

Heldendaad
Misschien is meer aandacht voor de slavernij op z'n plaats

Je kunt erover twisten hoe kwalijk dat was. Het getuigde niet van staatsmanschap om kort na de Duitse bezetting 180 duizend onvoorbereide jongemannen ver weg te sturen voor een koloniale oorlog. Maar om meteen voor Soekarno door de knieën te gaan was na eeuwen aanwezigheid in Azië ook geen heldendaad geweest.

De kwestie Nieuw-Guinea ziet er achteraf gezien bespottelijk uit: hoe kon Nederland daarvoor een oorlog met Indonesië riskeren? Maar nadat Nieuw-Guinea aan Indonesië was afgestaan, vond daar wel een genocide plaats. Moet Nederland zich daarvoor schamen? Ik dacht het niet.

Misschien is meer aandacht voor de slavernij op z'n plaats. Maar bedenk wel dat Suriname voor 100 procent een product van Hollands kolonialisme is en dat de Hindostanen nooit slaven zijn geweest. De 'modeldekolonisatie' uit 1975, die de helft van de bevolking naar het moederland deed uitwijken, was het product van schuldgevoel van de generatie van Jan Pronk. De afkoopsom was drie miljard ontwikkelingshulp; de grootste profiteur was Desi Bouterse.

Ik ben ervoor de duistere hoofdstukken uit het verleden te laten rusten en voor historisch denken in te ruilen. Dan is de slotsom dat Nederland na vier eeuwen wereldwijd kolonialisme kans loopt op zijn beurt door de wereld te worden gekoloniseerd. Misschien geen glorieuze geschiedenis, maar ons land blijft wel een mondiale voorpost in een kapitalistisch succesverhaal.

Dirk-Jan van Baar is historicus.