ITC exporteert kennis naar ontwikkelingslanden

ITC exporteert kennis naar ontwikkelingslanden
Gepubliceerd : 12 november 2009 - 1:15 pm | door Tom Buurman

Het is dit jaar zestig jaar geleden dat Nederland begon met ontwikkelingssamenwerking. Eén van de eerste initiatieven in de naoorlogse tijd was het International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC) in Enschede. Een instituut dat mensen opleidde om landkaarten te kunnen maken. Inmiddels gaat het meer over TomTom en CycloMedia.

Het ITC is opgericht voor het trainen van mensen uit ontwikkelingslanden die zich bezighouden met karteren en aardobservatie. Studenten kunnen via beurzen van ondermeer de Nederlandse overheid verschillende opleidingen volgen op HBO-Master, MSc en PhD niveau. Daarnaast is er een scala aan kortere opleidingen van ongeveer 3 maanden.

“Nederland heeft een lange traditie met kaarten, denk aan Blaeu en Jansonius”, vertelt Martien Molenaar, rector van het ITC. Deze traditie komt voort uit het koloniale verleden van Nederland. “We hebben altijd gebruik moeten maken van nieuwe technieken om koloniën zo snel mogelijk in kaart te kunnen brengen. Zo werd in Nederlands Indië luchtkartering gebruikt, omdat deze gebieden ontoegankelijk waren voor landmeters.”

Indonesië
“In Indonesië is het niet altijd duidelijk waar grenzen liggen”, vertelt Arinta, een studente uit Indonesië. “Door metingen te doen kunnen we grenzen bepalen, samen met het Ministerie van Bosbouw en de lokale bevolking, over waar bijvoorbeeld de grens tussen het nationale park en privé-grond precies ligt.”

Arinta studeerde bosbouw in Indonesië en na een aantal jaren gewerkt te hebben, wilde ze een nieuwe studie volgen. “Een oud-collega vertelde mij over het ITC, want die had er ook gestudeerd.” Inmiddels is ze begonnen aan een 3,5-jarige PhD op het gebied van geo-informatie aan het ITC in Enschede.

Schermerhorn
De eerste premier na de Tweede Wereldoorlog Willem Schermerhorn was hoogleraar op het gebied van luchtkartering in Delft. Schermerhorn werkte in de jaren dertig aan de luchtkartering van Nederlands Nieuw-Guinea. ”Dit was het grootste luchtkarteringsproject toentertijd en werd gedaan zonder al teveel veldwerk.”

Later was de oud-premier betrokken bij de besprekingen over de onafhankelijkheid van Nederlands Indië. “Hij zag dat veel landen geen mogelijkheden hadden om mensen op een hoogwaardig technisch niveau op te leiden.” Daarom klopte Schermerhorn aan bij de regering. “Hij heeft dit instituut uiteindelijk opgericht en heeft daarmee helemaal aan het begin gestaan van het idee van ontwikkelingssamenwerking.”

Zestig jaar later
Inmiddels is het instituut zestig jaar verder en is het in 1971 verhuisd naar Enschede. In totaal hebben bijna 20.000 studenten een opleiding gevolgd aan het instituut. Ondanks dat het doel altijd hetzelfde is gebleven, is de insteek wel veranderd. “De aandacht verschuift meer naar de gebruikerskant in plaats van de pure techniek van het kaarten maken.”

De invloed van technische ontwikkelingen en digitalisering resulteert in een totaal ander werkproces, legt Molenaar uit. “Vroeger hadden we instrumenten nodig die ongelooflijk duur waren en daar konden we luchtfoto’s inleggen en kaarten uit afleiden. Toen had je grote zalen met instrumenten, nu zitten mensen met laptops hun werk te doen.”

Digitalisering
“Het is overigens nog steeds zo dat gegevens van satellieten, vliegtuigen en uit het veld komen, maar de verwerking gaat veel sneller.” Molenaar vertelt dat de focus daarom meer op de toepassing van de informatie komt te liggen in plaats van het uitwerken van kaarten. “We kunnen nu simulaties doen van overstromingen. Van daaruit kunnen we het hebben over hoe we het land moeten inrichten en niet over hoe de kaart eruit ziet. Daar kwam je vroeger niet aan toe.”

Deze verschuiving biedt toegankelijkheid en mogelijkheden voor digitale innovatie. “Traditionele karteringsdiensten zoals topografische diensten en geologische diensten zijn vaak gewoon verdwenen.” Dit betreurt Molenaar niet, er zijn een hoop nieuwe mogelijkheden ontstaan. “Nederland zit zeker in de voorhoede. Het feit dat bedrijven als TomTom, maar vooral ook Cyclomedia hier zijn ontstaan, zegt genoeg.”

Buitenlandse carrière
De opleidingen zijn hierdoor in de loop der jaren academischer van aard geworden. Studenten komen naar Nederland en gaan met een academische graad terug naar hun land. Molenaar geeft aan dat het gros ook daadwerkelijk naar hun land teruggaan en niet voor een buitenlandse carrière gaan. “Het kan voorkomen dat ze niet met hun kennis uit de voeten kunnen, dan gaan ze soms naar het buitenland, maar je ziet dat ze dan later alsnog terugkeren.”

De rector vergelijkt het met de situatie in Europa na de Tweede Wereldoorlog. “Je zag dat veel hoogopgeleide Nederlanders naar de VS gingen en rond hun veertigste weer terug kwamen.” Molenaar benadrukt dat dit in China jaren lang beleid was. “Na de culturele revolutie in de jaren zeventig werd dit gestimuleerd. Kennis opdoen in het buitenland gaat niet alleen over schoolse kennis maar ook over maatschappelijke kennis.”

Ambassadeurs
“Al onze alumni nemen een stukje Nederland mee terug.” Molenaar schat dat tussen de 10 en 15 procent van de mensen in leidinggevende posities in de geo-informatie sector in Afrika en Azië aan het ITC heeft gestudeerd. Molenaar vertelt enthousiast dat een topman van een Amerikaans concern hem onlangs nog vertelde dat hij waar ook ter wereld met mensen van het ITC te maken krijgt. “We moeten hier nog maar eens goed naar kijken, want dit zijn echte ambassadeurs voor Nederland!”


RNW