Onstuitbare modderstroom blijft vernietigen

Onstuitbare modderstroom blijft vernietigen
11 december 2009 | tekst: Harm Hoksbergen | fotografie: Harm Hoksbergen Artikel 63 | 63


Doodstil is het in het Indonesische dorp Besuki. Alleen een kapotte vogelkooi maakt wat geluid als het heen en weer bungelt op de wind. Een dikke laag modder bedekt de straten en is alle huizen van het spookdorp binnengedrongen. In een kapot huis staat een oude schommelstoel weg te kwijnen, op de vensterbank herinnert een vaas met verdorde bloemen aan betere tijden. De bewoners zijn gevlucht voor een alsmaar uitdijende modderstroom, een ramp die al twee jaar blijft voortduren.

Besuki is een van de vijf dorpen die acuut worden bedreigd door de modderstroom in Sidoarjo. Veertien andere dorpen zijn inmiddels al verdwenen in een meer van modder. De kokend hete brei spuit met honderden liters per minuut uit de grond en heeft al ruim acht vierkante kilometer verzwolgen. De uitbarsting begon in 2006 nadat de Indonesische oliemaatschappij Lapindo in het gebied boorde naar gas, maar stuitte op een ondergronds modderreservoir. Geschat wordt dat 30.000 mensen dakloos zijn geworden, en dit aantal blijft stijgen.

Noodtoiletten

De inwoners van Besuki wonen in provisorische hutten op een verhoogde geasfalteerde weg naast het dorp. “We kunnen nergens heen,” vertelt een bewoner van het dorp. Geld is er niet, samen met zijn familie woont de man in een klein houten hutje. Van de overheid hoeven de bewoners geen hulp te verwachten zegt hij. “Het enige wat de overheid heeft gedaan is het bouwen van een paar noodtoiletten, maar verder worden we aan ons lot overgelaten.”



Op de dijk rondom het moddermeer staan toeristen de al jarenlang voltrekkende ramp te bekijken. Een ex-bewoner van het gebied probeert er het beste van te maken, onder een parasol verkoopt hij ijsjes en dvd’s over de ramp. In het midden van het enorme grote moddermeer, stijgt een dikke witte rookpluim op van waterdamp. Overal borrelt modder uit kleine en grote bronnen naar boven. In de verte is nog een dak van een dorpshuis zichtbaar, dode bomen steken macaber boven het meer uit.

Financiële compensatie

Naast het moddermeer hebben honderden bewoners van de ondergelopen dorpen onderdak gevonden op een groot overdekt marktcomplex. Bewoner Suprapti Ningsih vertelt over haar leefomstandigheden: “Het kan behoorlijk koud worden ’s avonds en er zijn veel muggen, overdag is het erg warm hier.” Met haar twee kinderen, man en moeder woont ze in een klein hutje bestaande uit houten planken en lappen stof. In de hut staan twee bedden, een koelkast en een klein tafeltje.

Met het verkopen van fruit en het wassen van kleren probeert ze wat geld te verdienen. De slechte leefomstandigheden en hoge werkloosheid zijn de grootste problemen voor de bewoners. Voor het bouwen van een nieuw huis is geen geld, al twee jaar wacht Ningsih tevergeefs op een financiële compensatie voor haar verloren huis en bezittingen.

Lapindo

Een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van de Britse geoloog Richard Davies, heeft aangetoond dat de ramp is veroorzaakt door de booractiviteiten van oliemaatschappij Lapindo. Het bedrijf blijft echter volhouden dat er van schuld geen sprake is. “Er is geen enkele correlatie tussen de booractiviteiten en de modderstroom, het is een natuurlijke ramp,” laat woordvoerster van Lapindo, Yuiwati Teryana telefonisch weten.



De Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono heeft Lapindo verordend de slachtoffers financieel te compenseren. Maar het olieconcern heeft machtige connecties. De familie van de minister van Welzijn, Aburizal Bakrie, is eigenaar van Lapindo. Hoewel de president naar eigen zeggen probeert een oplossing te vinden voor de slachtoffers van de ramp, blijft het gesteggel over betaalregelingen, termijnen en verantwoordelijkheid voortduren.

Informeren en demonstreren

Hoop komt van het lokale radiostation Suara Porong FM. Het populaire radiostation wil de slachtoffers van de modderstroom een stem geven. In een gebouw aan de rand van het marktcomplex in Sidoarjo vertelt radiopresentatrice Lilyk Kamina over haar werk. “We informeren bewoners over de vorderingen rond de compensatieregeling maar roepen ook op om samen te blijven demonstreren tegen het onrecht.”

Ook Kamina is al haar bezittingen kwijtgeraakt. “We krijgen alleen geld per vierkante meter verloren grond, maar voor ons verloren huis of meubels krijgen we niets.” Inmiddels heeft ze twintig procent van de beloofde schadevergoeding gekregen, maar op de rest van de het geld wacht ze nog steeds. Andere families staan nog steeds met lege handen, vertelt ze.

Boze geesten

Elders op het marktcomplex zit een oude man buiten voor zijn hut een sigaret te roken. Hij denkt dat de modderuitbarsting andere oorzaken heeft. “De geesten zijn boos en straffen ons met de modderstroom.” Volgens het wijdverbreide Javaanse bijgeloof moeten de boze geesten worden bevredigd. “We hebben al geiten en kippen geofferd door ze in de modderbron te gooien, maar vooralsnog zonder succes.”

De enige manier om de modder te stoppen is een groter offer, denkt de man. “We zullen een mens moeten offeren al weten we nog niet wie dat moet zijn.” Niemand durft het toe te geven, maar in het dorp heerst ’s avonds angst dat de geesten een teken zullen geven en vragen om een offer uit het dorp.



Hoewel elke dag zwembaden vol modder omhoog blijven borrelen, denkt de regering de modderstroom “redelijk” onder controle te hebben. Regeringswoordvoerder Badan Penanggelangan vertelt hoe de modder wordt bestreden. “We dammen het moddermeer in en pompen de inhoud met een grote pijpleiding weg naar de nabijgelegen Porong rivier.”

Nieuwe bronnen

Het indammen en wegpompen van de modder is echter geen structurele oplossing. Lang niet alle modder kan worden weggepompt en buiten de dijken ontstaan spontaan nieuwe modderbronnen doordat onderaards gas zich een baan naar de oppervlakte werkt en nieuwe stromen meevoert.

Wetenschappers schatten dat de modderstroom nog vele jaren zal voortduren, en het modderniveau in het meer zal blijven stijgen. Garnaalkwekers en boeren klagen over de verontreiniging van de Porong rivier door de grootschalige lozing van de kleverige modder, bovendien dreigt de grote haven van het nabijgelegen Surabaya door de sedimenten dicht te slippen.

Welness Centre

Entrepreneur en onderzoeker Djaja Laksana heeft creatievere manieren bedacht om de modder te stoppen. In zijn woning in Surabaya laat hij zien hoe hij denkt het probleem te lijf te gaan. Door de modderbronnen met behulp van silo’s in te kapselen zal de opeengehoopte modder genoeg tegendruk creëren om de uitbarstingen te stoppen, denkt Laksana.

De grootste ingekapselde bron kan vervolgens dienst doen als modder ‘welness centre’, glimlacht de flamboyante zakenman. Zo wordt er, hoopt hij, zelfs nog verdiend aan de aanhoudende modderstroom.

VersPers