08-10-2005 / Wien Neêrlands bloed...

Wien Neêrlands bloed...



Na de onafhankelijkheid van Indonesië, zestig jaar geleden, bleven zo'n twintigduizend Nederlanders achter in de Indische archipel. Hilde Janssen bezocht een aantal van hen.

"Al mijn vrienden zitten in Nederland, we hebben achteraf wel spijt gehad" - Karel van de Pol, oud-rijksgenoot

Met de papieren in zijn hand schuifelt de 83-jarige Karel van de Pol langzaam mee met de rij bejaarden in het Mataram parochiehuis in Jakarta. Al wachtend worden de laatste ouderdomskwaaltjes en ziekenhuiservaringen uitgewisseld in een mix van Nederlands en Indonesisch. "Net zoals ons Indo-bloed," grapt Van de Pol.

Het is een maandelijks ritueel. Elke tweede maandag komen Van de Pol en zo'n honderd andere bejaarden van 'Hollandse afkomst' naar het parochiehuis om hun 'pensioen' te incasseren. Het geld is afkomstig van de Nederlandse stichting Halin, 'Hulp aan Landgenoten in Nood'. Halin geeft ruim 900 achtergebleven lotgenoten uit de Indische gemeenschap een uitkering. Veel is het niet, 20 euro pr maand, als vergoeding voor medische zorg. Maar voor menigeen is het een substantiële bijdrage, zo niet de enige inkomstenbron.

Formeel zijn ze Indonesiër. Al zeker 55 jaar. Ze hebben er zelf voor gekozen, zij het veelal gedwongen door familieomstandigheden. Terwijl het overgrote deel van de Nederlands-Indische gemeenschap naar Nederland vertrok, besloten zij in Indonesië te blijven.

Maar menigeen voelt zich nog steeds een beetje Nederlands.

In de koloniale standenmaatschappij genoten de 'bruine Hollanders' privileges die hen boven het gewone volk plaatsten. De Indonesische onafhankelijkheid zette alles op zijn kop. Ineens werd de Indische gemeenschap gewantrouwd en gediscrimineerd wegens haar nauwe banden met de blanke kolonisator. Eerst moesten ze hun Nederlandse staatsburgerschap opgeven, vervolgens mochten ze geen Nederlands meer spreken en eind jaren 50 werden de laatste Nederlandse bedrijven genationaliseerd.

Tante Yans Greene uit Medan heeft de periode uit haar geheugen gewist. In haar villa geniet de 82-jarige Indische van een comfortabele oude dag. Zij behoort tot het selecte gezelschap Indo's dat haar status en leefstijl wist te handhaven dankzij een gedegen Nederlandse opleiding en familiekapitaal. De meesten pakten hun biezen.

Karel van de Pol leeft van 20 euro per maand.

"Al mijn vrienden zitten in Nederland," verzucht Karel van de Pol. Zijn familie besloot op het laatste nippertje te blijven. Zijn Indonesische moeder wilde niet weg. Het kostte Van de Pol zijn diploma aan de Technische Hoge School. Hij stopte met zijn studie omdat hij de omschakeling naar de Indonesische taal niet kon bolwerken. "Dat is het noodlot, maar we hebben achteraf wel spijt gehad."

Marietje Verhagen is trots op haar Hollandse bloed.

Spijt hebben er meer. Maria Usman, alias Marietje Verhagen uit Medan, bladert weemoedig door haar Hollandse album: een dierbare herinnering aan de vakantie bij haar neef Huib in Kaatsheuvel. Ze had graag willen blijven. Maar ze kan geen rechten meer ontlenen aan de oude documenten van voormalig staatsburgerschap, aan haar Hollandse bloed waar ze zo trots op is. Haar kinderen zegt het weinig. Die zijn vooral bezig met overleven. Alleen een enkel kleinkind heeft haar lichte Hollandse kleur geërfd. "Dat biedt perspectief voor een toekomst als fotomodel of tv-presentator," zegt oma Verhagen. Een lichte huidskleur is allang niet meer verdacht Hollands, maar juist bijzonder. "Wij Indo's zijn een uitstervend ras."


*****

Nederlands-Indië - De grote uittocht

De afkondiging van de Indonesische onafhankelijkheid in 1945 was het startsein voor de uittocht van de Nederlands-Indische gemeenschap uit de Archipel. Tussen 1945 en 1965 verlieten driehonderdduizend rijksgenoten dit voormalige deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Een kleine twintigduizend bleven er achter. Zij kozen voor het Indonesische staatsburgerschap, vanwege hun Indonesische vrouwen, hun kinderen of hun baan.


AD, 8 oktober 2005