Asta’s ogen - Eveline Stoel

Asta’s ogen de levenskracht van een Indische familie Eveline Stoel

Indische Nederlanders heten de eerste en best geïntegreerde minderheidsgroep van Nederland te zijn. Maar het succesverhaal heeft een keerzijde: in veel Indische families werden de Indo-geschiedenis en -cultuur decennialang doodgezwegen. Asta’s ogen wekt beide tot leven.

Asta’s ogen is het verhaal van een gewone, maar daardoor misschien wel exemplarische familie van Indische Nederlanders, die in 1955 vanuit Soerabaja naar Nederland vertrekt. Terwijl Asta Hoyer in het voormalige Indië een welvarend leven leidde met een groot huis en bediendes, komt ze hier met haar moeder en zeven kinderen terecht in een pension in het Brabantse Oss, een industriestadje waar men op klompen loopt en nog nauwelijks ‘zwarte’ mensen heeft gezien. Van een warm welkom is geen sprake, maar Asta is vastberaden: ze gaan het redden in Nederland. Ze moeten ook wel, want er is geen weg terug.

Asta’s ogen laat zich lezen op drie manieren: als een familiegeschiedenis, als een introductie tot de Indische geschiedenis en cultuur, en als een verhaal over integratie. Een boek over mensen die overspoeld worden door de wereldgeschiedenis en gedwongen keuzes moeten maken. Over tempo doeloe en stille kracht, maar ook over de Japanse bezetting en het gedwongen vertrek; over Nederlandse maatschappelijk werksters die les geven in aardappelschillen; vetkuiven en Indorock, en ‘gemengde’ relaties tussen volbloed Nederlanders en Indischen. Een eerbetoon aan de levenskracht van de eerste generatie Indo’s in Nederland, een testament voor hun nazaten en een wijze les voor iedereen die leeft in de multiculturele samenleving.

Auteur: Mediatype: Bindwijze: Taal: Druk: Aantal pagina's: Uitgever: Publicatiedatum: Rubriek: NUR: ISBN/ISBN Prijs:

Eveline Stoel Boek Paperback Nederlands 1 350 Nijgh & van Ditmar 05-2010 Indië & Indonesië / Romans Literaire non-fictie algemeen 13 9789038893235 € 19,90

van Stockum

Asta's ogen - Eveline Stoel
Gepubliceerd : 30 mei 2010 - 9:00 am

In 'Asta's ogen' beschrijft Eveline Stoel een wat zij noemt 'gewone Indische familie'. Maar de geschiedenis van Asta Hoyer, die noodgedwongen in 1955 met haar familie naar Nederland verhuist, is het verhaal van veel Indische families. Dat maakt dit boek van Stoel (Asta's aangetrouwde kleindochter) behalve een boeiend familieportret ook een waardevolle bijdrage aan een minder bekend stukje Nederlands-Indische geschiedenis.

Vanaf het moment dat Stoel haar schoonfamilie leert kennen, overheerst de verbazing. Over de centrale rol van matriarch 'mam' (Asta), die als 'Marlon Brando in bloemetjesjurk' resideerde op familiebijeenkomsten, waar de overvloedige rijsttafel altijd zelfgemaakt is. Ze vroeg zich af of die dingen typisch Indisch waren of alleen bij deze familie hoorden.

Familiegeheimen
Daarnaar gevraagd, bleken veel familieleden weinig te weten over hun afkomst. En hoe jonger, hoe minder interesse, zodat Stoel besloot te redden wat er te redden viel. Ze liet mensen hun verhaal opschrijven, voerde uitvoerige gesprekken en kreeg de familie daarmee zo enthousiast dat zelfs de aanvankelijke weigeraars gingen meedoen. Beslist een prestatie, want er komen familiegeheimen naar boven, waar lang niet iedereen blij mee is.

Onbetwist middelpunt
'Asta's ogen' is niet het eerste boek dat een familieverhaal vertelt aan de hand van het leven van de moeder, die daar zelf niets meer over kan zeggen. Denk aan 'Het zwijgen van Maria Zachea', waarin Judith Koelemeijer een beeld geeft van haar grootmoeder's leven door de verhalen van haar twaalf kinderen. Maar waar Koelemeijer ook de kinderen duidelijk neerzet in hun tijd, door er elk hoofdstuk één aan het woord te laten, maakte Stoel er meer een geromantiseerd familie-epos van met Asta als onbetwist middelpunt.

Veranderingen
Het leven van deze Indische (met Europese voorvaderen) is de moeite van het vertellen meer dan waard. Ze maakt een paar keer de overgang van bemiddeld naar arm en verliest op jonge leeftijd haar vader. De geschiedenis herhaalt zich: nadat het gezin de tweede wereldoorlog heeft overleefd, blijft zij met met zeven kinderen achter, als haar man in het instabiele Indonesië wordt vermoord. Dat alles beschrijft Stoel uitgebreid, net als de politieke en maatschappelijke veranderingen van die tijd.

Gevoel voor detail
Was een blanke huid tijdens Asta's jeugd nog een voordeel, tijdens de oorlog keren zowel de Japanse bezetter als de nationalisten zich tegen (blanke) Europeanen. Dankzij schrijvers als Jeroen Brouwers en Rudy Kousbroek is het nodige bekend over die periode. Maar hoe het Indiërs van gemengd bloed verging nadat Indonesië zelfstandig werd, is minder bekend. Stoel beschrijft die periode inzichtelijk, met veel gevoel voor detail. Je kunt bijna voelen en ruiken hoe het destijds was in Indië en (later) Indonesië.

Indische dame met arbeider op klompen
In Nederland komt de Hoyer-clan (Asta, kinderen, moeder, zus en haar dochter) terecht in het vrijwel lelieblanke Brabantse Oss. Ze brengt de les van haar moeder - een vrouw alleen is gedoemd tot een armlastig bestaan - twee keer in praktijk. De eerste man, met wie ze in 1958 nog een dochter krijgt, verdwijnt al snel uit beeld dankzij een hersenbloeding. Met nummer twee zou ze twintig jaar samen zijn - al verbaasden velen zich over de combinatie van de keurige Indische dame met de gewezen arbeider op klompen.

Minder tot leven
Opvallend genoeg wordt het boek minder boeiend naarmate de inburgering van Asta's familie vordert. Dat lag niet echt in de verwachting, want één van Stoel's vragen gold juist die (zo op het oog) geruisloze aanpassing van voormalige Indiërs aan Nederland. Misschien is dat deel van de geschiedenis nog te vers, maar het kan ook komen omdat Stoel het familieverhaal vooral aan oermoeder Asta ophangt. Daardoor komen haar (klein)kinderen veel minder tot leven dan de vrouw die alleen al door haar oogopslag mensen naar zich toetrok.

Terwijl er conflicten genoeg zijn, variërend van de problemen die de kinderen op de (dan nog) lagere school ondervinden - de een meer dan de ander - tot de partnerkeuze: de problemen die oudste zoon Dono aanvankelijk heeft met zijn (aanstaande) Nederlandse schoonfamilie, beslaan amper een halve bladzij. Dat had best uitgebreider gemogen, net als de schuchtere stappen van enkele Hoyer-kinderen op muziekgebied - in navolging van de Tielman Brothers en de Blue Diamonds- En zo is er nog meer. Misschien stof voor een nieuw boek?

Asta's ogen. De levenskracht van een Indische familie - Eveline Stoel, uitgever Nijgh & Van Ditmar, ISBN 9789038893235, prijs 19,90


RNW

Eveline Stoel – Asta’s ogen
Uitgegeven: 8 juni 2010 17:41
Laatst gewijzigd: 8 juni 2010 17:41

Epische vertelling over de Indische familie Hoyer, die in de jaren ’50 van Soerabaja naar Nederland vertrok.
Dit is het levensverhaal van Asta Hoyer. Een Indisch-Nederlandse vrouw voor wie je gaandeweg steeds meer bewondering krijgt, evenals voor haar familieleden en kinderen. Hun verhaal is een verhaal van enorme doorzetters die op en af weelde hebben gekend en verloren, totdat ze zich een eigen, zeer respectabele plek in Nederland verworven.

Het leven van Asta beslaat een woelige periode in de geschiedenis van Indonesië. Kolonisatie en oorlog wisselen periodes van vrede en onafhankelijkheid af.





Te midden van deze pieken in de geschiedenis houdt Asta zich met ijzeren veerkracht en roestvrijstalen ruggengraat staande, hoe zwaar haar situatie soms ook wordt en hoe tragisch haar persoonlijke verliezen ook zijn. Terwijl ze ondertussen ook moeder is, echtgenote, kostwinner, lady of the house, emigrant.


Couleur locale

Lof ook voor de schrijfster, die van Asta’s levensverhaal een zeer lezenswaardig boek heeft gemaakt met veel couleur locale, tradities, exotische portretten, gerechten, en gewoontes. Het geeft een compleet en kleurrijk beeld en bovendien hanteert ze een pen die je het gevoel geeft dat je je te midden van alle gebeurtenissen waant.

Het leven bekeken door Asta’s ogen, inderdaad, en Asta heeft veel gezien (en moeten incasseren), zowel in Indonesië als in Nederland.


Trofee

Wat dit laatste betreft: in de tijd dat de familie Hoyer zich in Nederland vestigde, werden hier net de eerste – vaak onhandige – stappen gezet voor de opvang van migranten. De huidige positie van de Indische Nederlanders hebben ze dan ook duidelijk aan zichzelf te danken, met hun ‘immer blik vooruit’-instelling, hun ethiek en vindingrijkheid.

Geen gelegenheid werd overgeslagen om te leren, te studeren en zichzelf op te werken. Ze verdienen een trofee, de Asta-trofee. Ik ben diep onder de indruk.

NU.nl/Anne Jongeling

Luisterboek
Door Arjan Peters


Marlon Brando in bloemetjesjurk

Het levensverhaal van Asta Hoyer (1917-2003), de matriarch van een Indische familie die in 1955 van Soerabaja naar Nederland komt en in Oss gaat wonen, is opgetekend door haar aangetrouwde kleinkind Eveline Stoel (1971), freelance journaliste.

Vorig jaar verschenen, overal geprezen: Asta’s ogen, niet alleen een politieke en culturele geschiedenis, maar ook een familieverhaal, met als brandpunt een vrouw die met haar ogen een hele compagnie haar kant uit kon dirigeren. De spil op familiefeesten. ‘Marlon Brando in een bloemetjesjurk.’

Onlangs verscheen de luisterboekversie, ingesproken door de auteur op zeven cd’s. Het boek bevat een episode die ik de schrijfster graag wilde horen voorlezen.

Hier gaat het om: Asta heeft drie mannen overleefd en nadert de tachtig. Omaatje Asta zwiert in wijkcentrum De Krinkelhoek in Oss met het ene mannetje na het andere over de dansvloer op de orkestklanken van James Last, tot ergernis van de muurbloempjes (‘Het is de bedoeling dat je hier met een partner komt’).

Omdat ze geen ruzie wil, besluit Asta de Krinkelhoek voortaan links te laten liggen. Eenmaal thuis zoekt ze een vriend van vroeger terug, ene Wil, vindt hem in een christelijk bejaardentehuis, en begint een romance. ‘Het kón dus, op hoge leeftijd nog vlinders in je buik krijgen’. Dan komt die ene scène. Wil krijgt, op bezoek bij Asta, een hypo en valt met zijn gezicht in de pap. Afgevoerd.

Tot de zevende cd moest ik wachten, wat overigens geen straf was. Maar toen hoorde ik Eveline Stoel voorlezen: ‘Asta zocht hem niet op en zag hem nooit meer terug. Wat klaar was, was klaar, zo redeneerde ze. Die instelling had haar meer dan eens door moeilijke perioden heen geholpen.’

Stoel is kalm en kraakhelder. Zonder oordeel; proestend noch verbolgen. Precies zoals het moet.


Eveline Stoel leest Asta’s ogen
Rubinstein; 7 cd’s; € 22,95.
ISBN 978 90 4761 095 3.


Volkskrant, 16-07-2011