De executiefoto's door de ogen van Hans Aarsman

De executiefoto's door de ogen van Hans Aarsman


Door: Marjan van den Berg, Hans Aarsman − 12/07/12, 17:06

© Album Jacobus R. Drie Indonesiërs worden beschoten.

Afgelopen dinsdag publiceerde de Volkskrant de eerste foto's van executies door Nederlandse soldaten in voormalig Nederlands-Indië. Volkskrant.nl vroeg 'fotodetective' Hans Aarsman - bekend van zijn wekelijkse rubriek in de Volkskrant - naar wat hem opviel aan de foto's. .

'Wat me als eerste opviel was dat die foto van de executie zelf, met die drie mannen in de greppel, staand is. Dat is niet logisch. Net als nu namen fotocamera's standaard foto's liggend. Dus als je een staande foto wilde nemen, moest je ook toen al je armen draaien. Dat staat ongemakkelijk. Bovendien loopt de greppel in de lengte, dus wat is het belang van een staande foto hier?

Maar wat ik wel dacht: je had in die tijd klapcamera's, bijvoorbeeld van Kodak 6 bij 9 , en die hingen aan de zijkant. Dus als je zo'n camera om je nek had hangen, en dan afdrukte zonder hem te heffen, had je vanzelf een staand formaat foto.

Misschien heeft de fotograaf dan wel terwijl de camera om zijn nek hing, even snel een foto gemaakt, zonder op te willen vallen. Dat zou ook het relatief lage standpunt verklaren. Want dat is het tweede dat me opviel: de drie mannen staan in een greppel, maar je ziet ze niet van boven maar eerder van achter. Toen ik de foto's van het album bekeek, zag ik dat er gekartelde foto's tussen zaten en foto's met rechte kanten. Er zijn dus waarschijnlijk meerdere fotografen geweest met verschillende camera's.

Sowieso heeft de man aan wie het album wordt toegeschreven niet alle foto's gemaakt, want op veel foto's staat hij zelf in beeld. Ik vroeg me af hoe gewoon het was voor Nederlandse militairen om te fotograferen. Ik weet dat Duitse soldaten werden aangemoedigd foto's te maken, maar dan wel opgewekte, om naar het thuisfront te sturen.

De Britten hadden juist heel snel in de gaten dat je soldaten niet moest laten fotograferen, daar stonden zware straffen op. En George W. Bush wilde helemaal geen foto's meer, die stelde een publicatieverbod in op foto's van kisten met gesneuvelde Amerikaanse militairen. Wat de regels in het Nederlandse leger waren en zijn, daar heb ik geen idee van.

Maar moet je nagaan, als je bedenkt hoe ont-zet-tend toevallig het album in handen gevallen is van de gemeente Enschede. Wat zijn de kansen nou dat zou iets gebeurt? Dan moet er dus zó veel verdwenen zijn, er moet zó veel zijn geweest voordat deze kon opduiken. Daar zijn we wel heel goed in hoor, in Nederland. Denk maar aan het fotorolletje van Dutchbat-officier Rutten dat bij het ontwikkelen zou zijn vernietigd.

Ik las dat de eigenaar van het album een eenvoudige soldaat was en dat die geen executies uitvoerden. Dat werd gedaan door de Speciale Troepen. Dan vraag je je wel af: wat deed Jacobus R. daar dan? Of heeft hij de foto's misschien gekregen van een ander? Maar goed, alles wat ik nu zeg is speculatief. Je zou je een maand op zo'n album moeten kunnen storten om ietsje meer te weten te komen.'

Bekijk hier de fotospecial van alle foto's


Volkskrant