Kunst uit een verloren paradijs

Kunst uit een verloren paradijs

door Gerrit van den Hoven. donderdag 12 februari 2009 | 03:08 | Laatst bijgewerkt op: donderdag 12 februari 2009 | 08:36


Een tijdlang was kunst uit Nederlands-Indië bijzonder populair. Met name net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog scheerde de markt voor schilderijen van paradijselijke landschappen uit de Nederlandse kolonie langs hoge toppen.

Al die schilderijen zagen er zo'n beetje hetzelfde uit. Een landschap met op de achtergrond een blauwe bergketen, wat bamboestruiken of palmbomen in het midden en een ondergelopen rijstveld waar kromgebogen inlanders aan het werk waren. De keten berg, boom en rijstveld werd wel de heilige drieëenheid genoemd.

De populariteit van deze schilderijen ebde weg toen Nederland zijn kolonie verloor. Inmiddels zijn de meeste schilders van het paradijselijke voormalige Nederlands-Indië vergeten.

Gerard Pieter Adolfs, in 1898 geboren in Semarang op Midden-Java en gestorven in een ziekenhuis in Den Bosch in februari 1968, is een van de weinige schilders voor wie de aandacht weliswaar verflauwde, maar die nu weer in de aandacht staat. De in Wijk en Aalburg gevestigde uitgever Pictures Publishers maakte een schitterend vormgegeven boek over hem: 'Gerard Pieter Adolfs, The Painter of Java and Bali'. Het vier kilo zware boek kwam tot stand met hulp van Eveline Borntraeger-Stoll, de in Zwitserland wonende kleindochter van Adolfs. Het boek telt ruim 400 pagina's op groot formaat met prachtige reproducties van Adolfs' werk.

Adolfs, die zijn laatste jaar sleet in het dorp Aalst in de Bommelerwaard, is in het rijtje Indië-schilders bijzonder omdat hij steeds op zoek was naar nieuwe wegen en zich niet tevreden stelde met de taferelen uit het paradijs.

Adolfs was de zoon van een Nederlandse architect en een Javaanse vrouw. Zijn vader stuurde hem naar Amsterdam om architectuur te studeren. Terug op Java ging Adolfs als architect aan de slag bij De Nederlandsch-Indische Spoorweg Maatschappij, maar al vrij snel leerde hij zichzelf schilderen. Hij ondernam verschillende reizen naar Europa om zich als schilder verder te ontwikkelen. In de jaren dertig rees zijn ster snel. Er waren plannen om te exposeren in de Verenigde Staten. In 1940 reisde Adolfs naar Amsterdam. Op Java stond een container klaar, vol met schilderijen en verfspullen. Daarmee wilde Adolfs naar Amerika. Maar het uitbreken van de oorlog verraste hem. Zelf zat hij vast in Amsterdam, zijn vrouw en dochter bleven achter op Bali waar zij in een interneringskamp terechtkwamen. Daar stierf zijn vrouw. Na de oorlog werd Adolfs herenigd met zijn dochter, die door het Rode Kruis naar Zwitserland werd gestuurd om op krachten te komen en daar zou blijven wonen. Zelf bleef Adolfs schilderen. Oost- Indische landschappen, maar ook taferelen uit Amsterdam. Hij trouwde in 1961 met zijn voormalige huishoudster. Het Nederlandse klimaat ging hem echter steeds meer klachten bezorgen. In 1967 verhuisde hij naar een woning in Aalst, maar zijn toestand verbeterde niet en een jaar later stierf hij.

Dat Adolfs niet vergeten is, dankt hij vooral aan zijn veelzijdigheid. Het boek geeft een breed overzicht van de ontwikkeling van Adolfs als schilder, vooral ook dankzij de taferelen die hij schilderde in Egypte. Deze werken sloten soms aan bij een Nederlandse traditie van oriëntalisten als Marius Bauer.

In de Oost-Indië-traditie van schilders als Wichers en Eland paste hij niet echt. Adolfs was meer geïnteresseerd in het dagelijkse leven in de voormalige kolonie en beperkte zich niet louter tot landschappen.

Het in het Engels uitgegeven boek biedt tevens een tijdsbeeld van een verdwenen periode. Oude foto's en ansichten van steden in de jaren dertig geven het boek soms een haast nostalgische sfeer mee. 'The Painter of Java and Bali' is een overweldigend kijkdocument. Opvallend dat het biografische deel van het boek, verzorgd door de kleindochter van Adolfs, dan wat flauwtjes afsteekt bij de rest. We komen weinig te weten van de mens Adolfs, zijn toch wat dandy-achtige levensstijl die uit de foto's wel naar voren komt. Daar had een onpartijdige biograaf toch zeker meer uit weten te peuren.

Gerard Pieter Adolfs - 'The Painter of Java and Bali'; Pictures Publishers in Wijk en Aalburg; prijs: 125 euro.

Brabants Dagblad