Op weg naar de Batavia

Op weg naar de Batavia

REGIO | 09 april 2012 | Door de dichtbijredactie (Westfries Weekblad)


Schrijver André Nuyens schrijft deze maanden aan zijn nieuwe historische jeugdboek 'De echte helden van de Batavia' over de dramatische reis van de Batavia, het pronkstuk van de VOC. In een maandelijkse column gunt de schrijver onze lezers een blik 'in de keuken van een schrijver'; deze week column nummer 3: de gevaarlijke route naar Oost-Indië.


Soms vraag je je af hoe het mogelijk is dat de reizen die de schepen en hun bemanning vanuit de Nederlanden naar Oost-Indië maakten, vaak nog redelijk voorspoedig verliepen. De reis was zo ongeveer een tocht naar de andere kant van de wereld. Schepen die vertrokken hadden letterlijk meer dan 20.000 km voor de boeg . Een reis die geheel afhankelijk was van de wind. Soms begon de vloot op Texel zelfs met wachten op gunstige wind. De aller snelste reizen waren in vier maanden. Uitzonderingen, want normaal duurde de tocht op windkracht zo'n negen maanden.

Ondiepte

Het eerste probleem voor vertrekkende schepen uit Amsterdam, Hoorn of Enkhuizen was de ondiepe Zuiderzee. Deze zee, eigenlijk een inham, had de vervelende eigenschap bij elke vloed vol te lopen met zand. Het was om die reden dat de grote retourschepen, zoals de Batavia, zo leeg mogelijk over de Zuiderzee naar Texel voeren. De bemanning en de meeste goederen gingen pas bij Texel aan boord.

Om even later bij het Kanaal de kapers bij Duinkerken te ontlopen, voeren sommige VOC-schepen zelfs om Schotland heen. Uiteraard hadden de schepen kanonnen aan boord, maar de vrij logge schepen waren tegen behendige piratenschepen meestal kansloos. Vaak voeren ze daarom in een groep.

Slaven

En had je Duinkerken achter de rug, dan wachtte ter hoogte van de Straat van Gibraltar een volgende horde piraten: Moren die hun piratennest in Algiers hadden. Ze waren zo berucht dat op de Batavia koppen van die piraten waren gebeeldhouwd: als zeelieden deze lieden op naderende schepen in het oog kregen, konden direct alarm slaan.

Als een VOC-schip veroverd werd, werd dit naar het piratennest gebracht. Een koerier van de piraten bezorgde op het VOC-kantoor de brief waarin losgeld werd geëist voor het schip en de bemanningsleden. Maar: daar ging de VOC lang niet altijd op in, met als gevolg dat sommige zeelieden heel lang als slaaf moesten werken.

Zoals Jan Corneliszoon Dekker uit Zwaag overkwam: hij vertrok in 1715 als 15-jarige en werd op zijn eerste zeereis gevangen genomen door Moorse kapers. Pas in 1743, na 28 jaar, slaagde hij erin naar Zwaag terug te keren, waar intussen het grootste deel van zijn familie was overleden.

Vaak hield men in dorpen een inzameling of een loterij om gekaapte dorpsgenoten op die manier vrij te kopen. Maar of er genoeg opgehaald werd, hing natuurlijk ook af van je populariteit?

En als je dat allemaal overleefd had, lagen er nog tal van andere gevaren op de loer. Ziektes, wekenlange windstiltes, schipbreuk tijdens een ziedende storm, honger, bedrijfsongevallen... Men heeft wel eens gezegd dat slechts een derde van de zeelieden die naar Oost- Indië voeren, terugkeerde. Dat is waar, maar er moet bij gezegd worden dat een deel van de bemanning daar bleef.

Hoe ver ben ik?

Ik ben nu bezig met het beschrijven van de stranding. Het blijft gissen waarom het misging met de Batavia. Van ervaren zeelieden mag je toch verwachten dat ze het verschil zien tussen de weerkaatsing van het maanlicht op de golven en werkelijke branding? Had de schipper weer eens te veel gedronken? Had de man die op uitkijk stond een glaasje te veel op? Waaide het zo hard dat ze de branding niet konden horen? We zullen het nooit weten. Ik zie de eerste passagiers met angstige ogen en onder de schaafwonden door de luiken het dek opkruipen. Ik ben intussen zelf ook kletsnat geworden. Het wordt tijd dat ik een poging doe ze te redden?

Dichtbij.nl