Geen gewone Indische mensen (een tweede Indo generatie), deel 2

In de studie Indische Nederlanders en gerepatrieerden, van Ellemers en Vaillant, worden er naast de geografische spreiding drie andere verschijningsvormen van de Indo-assimilatie genoemd: 'De spreiding onder de verschillende beroeps- en inkomenscategorieën. Een relatief sterke neiging om zich op de Nederlandse maatschappij te oriënteren, vaak ten koste van een oriëntatie op de "eigen" Indische achtergrond en de "eigen" organisaties. En een relatief groot aantal huwelijken en verbintenissen met personen die niet tot de eigen categorie van Indische Nederlanders en gerepatrieerden behoren.' De groep heeft zich zo effectief laten opzuigen door de Nederlandse spons dat in het later geformuleerde 'minderhedenbeleid' de Indo's al niet eens meer als specifieke minderheid werden aangemerkt. En zodoende waren er voor hen ook geen speciale voorzieningen. Tegen de keer in bleven sprietjes Indo-cultuur opkomen. Als, om wat voorbeelden te geven, de Indo's niet af en toe het onderwerp zouden zijn van wetenschappelijke studie, er niet met zekere regelmaat boeken verschenen van Indo-schrijvers als Tjalie Robinson, Marion Bloem, Ernst Jansz of Jill Stolk, als er niet zoiets als Indo-rock bestaan had en als er niet vanaf 1959 ieder jaar tienduizenden Indische mensen naar de Pasar Malam Besar in Den Haag kwamen (een gigantische overdekte markt met veel lekkere hapjes, zoete muziek, toneel, lezingen en een zware lucht van heimwee) dan was het bestaan van die half miljoen Indo's in Nederland een honderd procent binnenkamergebeuren geworden. Sowieso is de fragmentarisering al zo ver voltrokken dat een van de Indo-schrijvers, Roy Piette, een bundel verhalen uitbracht met als titel Tempo doelloos, een persiflage op tempo doeloe: de goeie ouwe tijd in Indië. De gefragmenteerde Indo is typisch de postmoderne mens van de toekomst.

DE ASSIMILATIE is ook voor de tafelgenoten een belangrijk onderwerp van gesprek. Dat drie jaar geleden het Indisch Netwerk werd opgezet, is een reactie op die voortsluipende assimilatie.

Mirjam: 'Ik had altijd de ingebouwde neiging om me aan te passen. Dat gaf soms een minderwaardigheidsgevoel. Je zou nooit aan degene die je meer waard vond, vragen dat die zich moest aanpassen.'

Wendela: 'Ik denk dat dat voortkwam uit dat vooroorlogse Indië. Waar je een beetje zat te kijken van: hoe houd ik me staande in deze gesegmenteerde samenleving?'

Linda: 'Je ouders moesten zich heel erg aanpassen vanaf het moment dat ze hier waren. Het verzet zit dan in de persoonlijke ontwikkeling. Dat begon op de middelbare school. Mijn hele anti-loopbaan is gewoon verzet. Ik ben van school gestuurd, weer naar een andere school, enzovoort.'

Wendela: 'Altijd zakte ik een eerste keer. En toen ging ik geen rechten studeren in Leiden, maar meldde ik me in de meest linkse sociaal-wetenschappelijke hoek op de Universiteit van Amsterdam.'

Linda: 'Als je kijkt naar de Molukkers, dan zie je dat zij lang in hun groep hebben gezeten en zich wel hebben verzet tegen de Nederlandse regering en de aanpassing. In dat verzet zijn ze succesvol geweest en daardoor waarschijnlijk maatschappelijk juist niet.'

Lucky: 'De gijzeling herinner ik me nog goed. Ik zat toen net in dienst en je hoorde al die verhalen over donkere Indo's die werden uitgescholden.'

Jim: 'Ik had wel bewondering voor die kapers.'

Wendela: 'Op school was een jongen, ik dacht dat het een Indische jongen was, maar volgens mijn moeder was het een Molukse jongen, en die was heel dominant aanwezig op school. We kwamen wel bij elkaar thuis, aten tosti's met mayonaise. Mijn moeder vond het vreselijk dat we met elkaar omgingen. Dat moet ook in de periode van die kaping zijn geweest.'

Lucky: 'Molukkers vonden ons vaak te aangepast.'

Linda: 'Er was een duidelijke scheiding Indisch-Moluks. Maar tegen de Nederlanders was het weer samen.'

Jim: 'Ik kwam geleidelijk op de gedachte: alle minderheden organiseren zich en onze generatie Indo's niet. Toen zijn we een netwerk begonnen. Eerst in eigen kring. Mensen mondeling aanspreken. Dat waren bij de eerste bijeenkomst al meteen dik vijftig mensen. Nu, in het derde jaar, is het echt uitgegroeid tot een landelijk netwerk. In het netwerk zie je mensen waar je heel veel en ook niets mee hebt. In je eigen familie heb je familietrauma's, geheimen, noem maar op. En hier kun je de positieve kanten spiegelen.'

Mirjam: 'Mijn familie was vooral Timorees, een apart taalgebied. In onze familie ben ik me er bewust van dat ik het Timorees alleen passief beheers. En op een gegeven moment zul je dat met Maleis ook gaan krijgen. Ik heb voor mezelf ontdekt dat het Indisch Netwerk voor mij van belang is, bijvoorbeeld omdat ik geen Indische partner heb. Ik kom dan wel uit een grote familie die nog steeds vrij hecht is. Verschillende neven en nichten zijn dan weer wel met Indische partners getrouwd. Dus hun familie hoort dan weer vanzelfsprekend bij mijn familie. Daar zeg ik oom en tante tegen, ook al ken ik die mensen verder niet zo goed. Ik ga naar hun feesten en zo. En dat proces stokt natuurlijk als je kiest voor een Hollandse partner. Ik vind het ook heel leuk als mijn mede-Indo's kennis maken met mijn ouders, terwijl dat met Hollanders toch altijd een beetje lastig is. Altijd het gevoel alsof je op de wip zit.'

Wendela: 'Als ik binnen het Indisch Netwerk iets zeg over de sociale stratificatie van mijn ouders in Indië, wordt dat hier gelijk begrepen, omdat zoiets van zo'n groot belang was. Maar als je daarover praat met Nederlanders, weet je nooit of ze wel snappen wat je bedoelt. Voor je het weet zullen ze denken: wat is dat voor snob.'

Lucky: 'Er was absoluut een cultuurshock bij de Indo's in Nederland. Hier konden ze zien dat blanke mensen het vuilnis ophaalden. Indo's zijn noodzakelijkerwijs altijd zeer statusgevoelig geweest. Er gold: hoe lichter, hoe beter. Men was er op uit om goede huwelijken te sluiten, zoals dat heette. Men deed ook alles aan het handhaven van de etiquette en het navolgen van wat in Europa in de mode was.'

Wendela: 'En, zoals met de moeder van Mirjam en mij, die dan in de oorlog buitenkampmeisjes waren. Het verdoezelen ervan later. Een Nederlander kan ik nooit uitleggen wat dat betekent.'

Mirjam: 'Als ik aan mijn Hollandse vriend vertel dat mijn moeder buitenkampkind was, dan gaat hij zeggen: "Hier had iedereen die niet in Westerbork zat toch buitenkamp?" Dan krijg ik weer iets van: ojee, ik wil niet aan jullie geschiedenis en leed komen. Ben ik in één keer weg. Terwijl het me weken gekost heeft om dat onderwerp aan te snijden.'

Lucky: 'Er is ondertussen wel een heel grote groep Indo's van onze generatie die het absoluut niet interesseert waar wij mee bezig zijn.'

Wendela: 'Of er zelfs helemaal kriebelig van worden. Maar dan toch wel vragen; hoe is het dan met jou gebeurd?'

Mirjam: 'De rest stapt ogenschijnlijk vrolijk door het leven, gaat naar Indonesië op vakantie. En komt dan bijvoorbeeld ineens hartstikke ziek terug. En zegt: ik wil daar nooit meer naar toe.

' Waarom ik dit wil plaatsen is "Mijn moeder zei mij dat Indo's indolent zijn"

Zij begreep dus helemaal niet de bescheiden afwachtende houding en zei gewoon wat men over het algemeen over Indo's dacht, onbekend maakt onbescheiden opmerkingen makend.

Tuurlijk zijn er ook Indo´s die die houding niet hebben, maar algemeen werd dit zo aangenomen of wordt nog steeds?

Ik begreep er niets van, wist niet eens wat indolent was, heb het opgezocht en begreep toen die onbekendheid met de houding van Indo´s.

Toevallig kwam ik op dit artikel en wilde dit plaatsen met mijn eigen opmerking en kan je wel zeggen verbazing wat mijn moeders uitspraak betrof.