Wordt brief kamikaze erfgoed?

Wordt brief kamikaze erfgoed zoals dagboek Anne Frank?


Amsterdam – ‘Ik ben een onbevreesd man die een grote bommenwerper heeft gevlogen en de vijand heeft vernietigd. Wreken jullie alsjeblieft mijn dood door boven mij uit te stijgen.’ Het zijn de laatste zinnen uit een afscheidsbrief die een Japanse kamikazepiloot in 1945 schreef aan zijn twee kinderen.

De brief die de zelfmoordpiloot in 1945 schreef aan zijn twee kinderen

Een Japanse stad heeft geopperd dergelijke brieven en andere notities van zelfmoordpiloten toe te voegen aan het documentenregister Geheugen van de Wereld (Memory of the World) van de Unesco.

Het voorstel van het bestuur van Minamikyushu, een stad waar tijdens de Tweede Wereldoorlog honderden kamikazepiloten zijn vertrokken, heeft irritatie gewekt in China, dat voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar heeft geleden onder de Japanse agressie. ‘Een poging om het militaristische verleden van Japan te verheerlijken’, oordeelde het ministerie van Buitenlandse Zaken in Peking bitter.

Volgens de burgemeester van de stad moet er niets kwaads worden gezocht achter het idee. Hij zei op een persconferentie te hopen dat de afscheidsbrieven, dagboeken en andere papieren zullen herinneren aan het belang van vrede en de ellende van oorlog. Hij noemde de documenten ‘boodschappen van de waarheid’.

Als de brieven op de lijst Geheugen van de Wereld komen, verkeren ze in gezelschap van onder meer het dagboek van Anne Frank en archieven van de Verenigde Oostindische Compagnie.

Een woordvoerster van de Unesco in Parijs onderstreepte dat niet alleen ‘positieve’ documenten op de lijst staan. Het register bevat ook dossiers van het Cambodjaanse martelcentrum Tuol Sleng van de Rode Khmer en archieven van het Joodse getto in Warschau.

Toen Japan in 1944 in het nauw kwam, begon het zelfmoordpiloten in te zetten tegen geallieerde schepen. Piloten lieten zich in hun gevechtstoestellen vallen op vijandelijke schepen. Bij deze wanhoopsacties werden tientallen schepen tot zinken gebracht en vonden duizenden zeelieden de dood.

Bijna vierduizend Japanse piloten kwamen op die manier om het leven. De kamikazeacties werden omgeven met een heroïek van zelfopoffering en beschouwd als een eervolle dood.

De Japanse militaire traditie van strikte gehoorzaamheid liet weinig ruimte voor weigering. Lang hield het beeld stand dat piloten vrijwillig en manmoedig hun leven gaven voor het vaderland. Maar hun brieven en dagboeken tonen ook een worsteling die velen doormaakten bij het naderen van hun levenseinde.

Of deze documenten worden toegelaten tot de Unescolijst is uiteindelijk ter beoordeling van een internationale adviesraad, die medio 2015 bijeenkomt.


Uit de Volkskrant, 12-02-2014