Terug naar Papoea na 47 jaar ballingschap

donderdag 19 maart 2009 door Elske Schouten

Terug naar Papoea na 47 jaar ballingschap


Nicolaas Jouwe (85) in Jakarta

Nicolaas Jouwe (85) had niet zoveel last van jetlag, na de 16 uur durende vlucht vanuit Nederland. In zijn hotelkamer in Jakarta zei hij gisteren dat hij het nog wel een beetje gewend was, dat lange vliegen. Hij is zo vaak naar New York gevlogen om de zaak van de Papoea’s te bepleiten. Dat hij in de jaren zestig voor het laatst bij de Verenigde Naties was, maakt blijkbaar niet uit.

Samen met mijn collega’s van de Volkskrant en het AD, en de maakster van de documentaire Koning zonder Land, bracht ik gisteren een bijzonder bezoek aan Jouwe: de oude Papoea-voorman die vóór de overdracht aan Indonesië voorbestemd was om de premier te worden van een onafhankelijk Papoea. In 1962 verhuisde hij ‘tijdelijk’ naar Delft, om te wachten tot de onafhankelijke republiek een feit was. Maar het liep anders: bijna vijftig jaar later woont hij daar nog, en is Papoea nog altijd een provincie van Indonesië.

Nu is hij voor het eerst terug in Indonesië, en gaat hij deze week een bezoek brengen aan zijn geboorteland. Hij is hier op uitnodiging van president Yudhoyono, en de Indonesische regering betaalt de reis van hem en zijn twee kinderen. Gisteren wachtte hij nog op een tijdstip voor een eerste ontmoeting met de president, waarin zij de dialoog zullen aangaan over de toekomst van Papoea. Na terugkomst uit Papoea staat een tweede ontmoeting gepland met president en enkele kabinetsleden.

Alles is bespreekbaar met de president, vertelde Jouwe’s zoon Nico van tevoren, alleen onafhankelijkheid van Papoea niet. Maar gisteren zei Nicolaas Jouwe dat dat wel zijn ideaal blijft, en dat hij dat ook aan de president zal overbrengen. Hij is benieuwd wat de president hem te bieden heeft, aan maatregelen die de situatie van de Papoea’s kunnen verbeteren.

Zelf ben ik ook erg benieuwd wat de agenda van de president is. Waarom zou hij de ontwerper van de Morgenster-vlag van Papoea uitnodigen, terwijl mensen die met de vlag zwaaien worden gearresteerd? Is het een verkiezingsstunt? Zou kunnen, maar ik vraag me af of een dialoog met een ‘vrij Papoea’-voorman een manier is om meer stemmen binnen te halen, aangezien op Papoea maar zo’n 2 miljoen mensen wonen. Bovendien is er in de Indonesische pers (nog) helemaal niets over dit bezoek gemeld.

Misschien komen we er de komende dagen nog achter met welke motieven SBY de 85-jarige Jouwe naar Papoea haalt. In elk geval is het voor hem een goede gelegenheid om zijn vaderland na bijna 50 jaar in ballingschap weer terug te zien.

NRC

Papoea-rebel geeft onafhankelijkheidsstreven op

Gepubliceerd: donderdag 19 maart 2009 09:20 UTC
Laatst gewijzigd: donderdag 19 maart 2009 10:11 UTC

Jakarta - De bejaarde Papoea-rebel Nicolaas Jouwe is na veertig jaar ballingschap vanuit Nederland teruggekeerd in Indonesië.


Nicolaas Jouwe op Schiphol 1941. Foto ANP


De 85-jarige mede-oprichter van de Beweging voor een Vrij Papoea zal volgens de Indonesische regering officieel afstand doen van zijn separatistische aanpraken voor de regio. Dat moet gebeuren tijdens een ceremonie in Jakarta in het bijzijn van minister Aburizal Bakrie (Welzijn). Ook zou hij daar symbolisch het embleem van de rebellenvlag, de Morgenster, willen overhandigen en de Republiek Indonesïe erkennen.

Daarna reist Jouwes af naar de provincie Papoea. De Indonesische autoriteiten hebben de hoop uitgesproken dat hij daar vredesgesprekken gaat voeren met separatisten die een referendum eisen over onafhankelijkheid.

Wereldomroep

Wereld 20 maart 2009 novum
Indonesië blij met bezoek OPM-oprichter Jouwe

(Novum/AP) - Indonesië is blij dat Papoea-leider Nicholas Jouwe na ruim veertig jaar ballingschap in het land is teruggekeerd. Het ziet in de komst van de 85-jarige medeoprichter van de Beweging Vrij Papoea (OPM) een eerste stap naar de beëindiging van de tientallen jaren durende opstand in de oostelijke provincie.

Jouwe zei vrijdag dat hij op uitnodiging van de regering is teruggekeerd. Hij zei bereid te zijn over de onafhankelijkheidsstrijd te praten, maar sprak berichten dat de rebellen de strijd zouden willen opgeven tegen.

"Ik ben gekomen om rechtstreeks met de Indonesiërs te praten om te zien wat wij kunnen doen", zei hij. "Wij hebben elkaar nodig. Wij zijn buren, eeuwige buren; ze moeten dat in gedachten houden." Jouwe, die in Nederland woont, zou vanuit Jakarta voor een bezoek naar Papoea reizen.

Minister van welzijn Aburizal Bakrie zei bemoedigd te zijn door de gesprekken met Jouwe, die door velen wordt gezien als de ideologische leider van de afscheidingsbeweging in Papoea. "Het is een begin", zei Bakrie. Hij zei te hopen dat er uiteindelijk een akkoord komt zoals met de opstandelingen in Atjeh, helemaal aan de andere kant van Indonesië. Nadat ze er in 2005 mee hadden ingestemd de wapens na 29 jaar en meer dan vijftienduizend doden neer te leggen, hebben de Atjeese rebellen meer controle over de plaatselijke bodemrijkdommen gekregen. Ook werd er een voormalige opstandeling tot gouverneur gekozen.

Indonesië nam Papoea, het voormalige Nederlands Nieuw-Guinea, in 1963 over. Het legitimeerde zijn soevereiniteit over het gebied zes jaar later met een stemming onder een duizendtal Papoealeiders die volgens velen gemanipuleerd was. Een slechtbewapende afscheidingsbeweging biedt sindsdien verzet. Bij militaire operaties kwamen ongeveer honderdduizend Papoea's -een zesde van de bevolking- om het leven.

Afgelopen week nog overvielen vermoedelijke opstandelingen een legerpost, waarbij een militair werd gedood. De politiechef van Papoea zei vrijdag dat er aanwijzingen zijn dat separatisten de provinciale verkiezingen van volgende maand willen verstoren.

Trouw

Papualeider blijft strijdbaar


REPORTAGE, Van onze correspondent Michel Maas
gepubliceerd op 20 maart 2009 20:23, bijgewerkt op 20:25

JAKARTA - Papua’s die onafhankelijkheid natstreven, heten in Indonesië vijandige separatisten. Toch nodigde Jakarta hun leider uit.

‘Je Pin! Waar is je Pin! Je moet nu je Pin’ Ambassadeur Junus Habibie kijkt licht vertwijfeld naar het colbertje van Nicolaas Jouwe. Op de kraag van het jasje had een ‘pin’, een speld moeten zitten: een speld met de vlag van Papua. En die speld had Jouwe, de hoogbejaarde Papualeider, moeten overhandigen aan de Indonesische minister Aburizal Bakrie, die naast hem zit. De speld is er niet, en de overhandiging gaat niet door. ‘Nog niet’, zegt Jouwe beslist. ‘Daarvoor is het nog niet de tijd.’

Nicolaas Jouwe (85) is voor het eerst sinds 1962 in Indonesië. Hij heeft 47 jaar als balling in Nederland geleefd, maar nu is hij dan in Jakarta, op uitnodiging van de Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono. De president zelf heeft hij nog niet ontmoet, maar vrijdag heeft Jouwe een eerste gesprek met de minister van Welzijn, Bakrie. Verder dan het ‘uitwisselen van beleefdheden’ is dat gesprek niet gekomen, zegt Jouwe, maar dat is voldoende. Met Javanen moet je behoedzaam omgaan, weet Jouwe: ‘bij Javanen moet je de dingen altijd heel fijntjes zeggen’, zegt hij vóór het gesprek, ‘want een Javaan verliest liever zijn geld dan zijn gezicht. Zij hebben zulke lange tenen’

Van die tenen trekt hij zich meteen bij zijn eerste publieke optreden echter weinig aan. Op de persconferentie na afloop van het beleefdheidsgesprek opent Jouwe de tweede zin al met de constatering dat Papua en Indonesië ‘twee naties’ zijn, ‘buurlanden’. Voor een Indonesiër zou het een doodzonde zijn om zo te spreken. Papua is een provincie van Indonesië. Wie zegt dat dat niet zo is, is een ‘separatist’, en separatisten zijn de ergste vijanden van Indonesië. Maar de oude Jouwe mag het natuurlijk zeggen. Hij is een separatist in hart en nieren, en dat verander je niet in een dag.

Habibie, de ambassadeur van Indonesië in Nederland, is met Jouwe meegereisd. Hij heeft donderdag een persconferentie gehouden waar hij de lmedia alvast een beetje heeft voorbereid op wat ze vrijdag te wachten staat. Informatie is nodig, want Indonesiërs hebben geen idee wie Nicolaas Jouwe is. Niemand weet dat hij de gedoodverfde president van het onafhankelijke Papua was, toen Indonesië zich het toenmalige Nieuw Guinea in 1963 toeëigende. Bijna niemand weet hier overigens dat Indonesië destijds afspraken met de VN aan zijn laars lapte en de Papua’s een beloofd referendum door de neus boorde. Dat wordt in Indonesië in de geschiedenisboekjes anders geleerd: daar heet het dat de Papua’s unaniem kozen voor aansluiting bij de republiek.

De Indonesische journalisten is ook verteld dat Jouwe naar Indonesië is gekomen om hier te verklaren dat hij de strijd voor de onafhankelijkheid van Papua opgeeft. En dat hij nu dus een speld met de Papua-vlag, de ‘Trikora’ die hij zelf lang geleden heeft ontworpen, aan Bakrie overhandigen.

Maar Jouwe denkt er niet aan. Hij heeft de speld niet meegenomen. ‘Daarvoor ben ik hier niet’, zegt hij na de persconferentie. Hij begint in de lobby van zijn hotel over ‘roof’, ‘moord’ en zelfs ‘genocide’, waarvoor de Indonesiërs ooit nog wel eens ter verantwoording zullen worden geroepen.

Niet dat hij dat de ministers en de president in hun gezicht zal zeggen. Daar schiet je niets mee op. ‘Wij moeten een oplossing zoeken voor de Papua’s.’ En als er straks een oplossing komt waarin Papua niet helemaal onafhankelijk is, maar zelfstandig, zoals bijvoorbeeld Hongkong, dan zij het zo. Als de Indonesiërs Papua maar niet zomaar cadeau krijgen. ‘Ik ben gekomen om te praten, face to face, en om Papua te zien.’ Daarna zien wij wel weer verder.

Zondag zal Nicolaas Jouwe voor het eerst sinds 1962 voet zetten op Papuase bodem.

Volkskrant

zondag 22 maart 2009 door Elske Schouten

De koning van Papoea is terug


Nicolaas Jouwe, met rechts achter hem zijn zoon Nico

Honderden Papoea’s stonden Nicolaas Jouwe op te wachten, toen hij vanochtend van de vliegtuigtrap in Jayapura afdaalde. Hij kreeg meteen een bloemenkrans omgehangen. En daarna deed hij wat hij zich had voorgenomen: hij riep zijn voorvaderen aan in de taal van zijn vader en in die van zijn moeder. Daarna ging hij languit op het asfalt liggen om de grond te kussen.

Als er niet zoveel agenten van de regering hadden rondgelopen die alle aanwezigen filmden en fotografeerden, zou je bijna vergeten dat dit een politiek beladen bezoek is. Jouwe zou een kleine vijftig jaar geleden premier worden van een onafhankelijk Papua. De politieke machinaties waar Jouwe de afgelopen dagen in Jakarta in verwikkeld raakte - en waarover ik binnenkort zal schrijven in een stuk voor de krant - leken vandaag ver weg.

Vandaag ging het om familiebezoek. Zo zag hij na al die jaren weer zijn jongste zuster, met wie hij wel regelmatig contact had. Een nichtje snikte dat ze zo blij was haar ‘opa’ voor het eerst te zien. ,,Het gaat niet alleen om politiek, het gaat ook om emotie”, zei een van de delegatieleiders van de regering.

,,Ik ben eindelijk thuis”, zei Jouwe toen hij een klein uurtje later in de hotellobby in Jayapura zat, met uitzicht op het eilandje waar hij is geboren. Als driejarige werd hij daar in het water gegooid en moest hij naar het vasteland zwemmen. ,,Als je dat kon, als je jezelf kon redden, dan was je de kampioen.”

Hoe het met zijn politieke missie zal aflopen is nog ongewis, maar zijn terugkeer is in elk geval geslaagd. In de documentaire Koning zonder Land liet Jouwe nog weten dat het er niet meer in zat op zijn 85ste, een bezoek aan zijn vaderland. Nu is hij hier met twee van zijn kinderen. ,,Dit is echt een droom. Dit had ik nou nooit gedacht, dat ik hier in een hotel zou zitten en zo naar mijn geboorte-eilandje zou kijken.”

Dit verhaal is geplaatst op zondag 22 maart 2009 om 11:43 uur.
NRC-weblog

zondag 22 maart 2009
Oude leider geeft Papoea’s nieuwe hoop

Door HILDE JANSSEN

JAKARTA - Zoon van een analfabeet stamhoofd, gedoodverfd leider van een Vrij Papoea, balling in Delft.


Banneling Nicolaas Jouwe keert na 46 jaar terug naar zijn geboorteland. FOTO AP

De tragische geschiedenis van zijn land, dat nooit onafhankelijkheid kende en in de vroege jaren ‘60 door de internationale gemeenschap werd uitgeleverd aan Indonesië, staat de 85-jarige Nicolaas Jouwe op het lijf geschreven.

Na 46 jaar ballingschap is de oude strijder terug in Papoea, dat nu deel uitmaakt van de republiek Indonesië, het land dat zijn droom van een onafhankelijke staat wreed verstoorde.

Met bloemenkransen en tromgeroffel verwelkomen de Papoea’s Jouwe op het vliegveld van Sentani. Tranen vloeien als hij door de knieën gaat en zijn geboortegrond kust. De verloren zoon wordt omhelsd door familie en hoogwaardigheidsbekleders. ,,Eindelijk weer thuis,’’ verzucht hij later, zittend in zijn hotelkamer in Jayapura. Hij kijkt uit over de baai naar het eilandje Jouwe, waar zijn wieg stond. ,,Dit is een droom.’’

Nicolaas Jouwe is naar zijn land teruggekeerd om te praten over de toekomst van de Papoea’s. Hij weigert de hoop op onafhankelijkheid op te geven. Het leiderschap is Nicolaas Jouwe, zoon van een stamhoofd in het toenmalige Nederlands-Nieuw-Guinea, met de paplepel ingegeven. Na de Tweede Wereldoorlog werden de Papoea’s meegezogen in de draaikolk van de internationale politiek. Jouwe was een van de 25 Papoea’s die door het toenmalig Nederlands bestuur werden geselecteerd voor een ambtenarenopleiding. ,,Mijn vader en moeder waren analfabeet en hun zoon vloog op en neer naar Den Haag om met de ministers te praten. Ik moest een grote achterstand wegwerken om als tolk op te treden voor mijn eigen volk, dat leefde als in het stenen tijdperk. Van de laagste tree opklimmen naar boven en dan weer afdalen, een enorme opgave.’’

,,Indonesië heeft het land lafhartig afgepikt van de Papoea’s. Maar wij laten ons niet klein krijgen,’’ zegt hij strijdbaar. ,,Wij, Papoea’s zijn een oervolk, door God geschapen. God heeft ieder volk zijn plek gegeven. Dat staat in de bijbel. Aan die scheppingswetten kan geen mens tornen.’’

De geschiedenis levert het bewijs, stelt hij. Nederland won uiteindelijk ook de 80-jarige oorlog tegen Spanje. En de Indonesiërs ontworstelden zich destijds aan het Nederlands bestuur en gaven het startsein voor de dekolonisatie. ,,Nu moeten zij de Papoea’s laten gaan. Dan is mijn missie volbracht.’’


AD

zondag 22 maart 2009
Papoea’s willen dat belofte wordt nagekomen

De Beweging Vrij Papoea (OPM) is weer actief. Volgens het Indonesisch leger zit de OPM achter de dood van een Indonesische militair en twee burgers in de regio Puncak Jaya.

De aanval bewijst volgens het leger de noodzaak van een sterke militaire aanwezigheid in de provincie Papoea. De OPM vormt een bedreiging van de eenheidsstaat. Volgens de autoriteiten zijn ook de ongewapende Papoea’s die de verboden onafhankelijkheidsvlag hijsen verraders. Tientallen van hen zitten daarom lange straffen uit.

Veertig jaar na het omstreden referendum dat de Papoea’s beroofde van hun onafhankelijkheid, is de droom van een eigen vrije staat nog springlevend. Daar kan de Speciale Autonomie, een zoethoudertje uit 2001, weinig aan veranderen. De Papoea’s eisen dat hun volk het zelfbeschikkingsrecht krijgt dat destijds is beloofd door Nederland en de VN.

Nederland erkende in 1949 de republiek Indonesië, exclusief Nieuw-Guinea (Papoea), dat etnisch en cultureel geen deel uitmaakte van het voormalige Nederlands-Indië.

In 1961 beloofde Den Haag de Papoea’s zelfbestuur, maar onder internationale druk werd Papoea onder Indonesisch bestuur geplaatst.

De VN hielden toezicht tot en met de ‘volksraadpleging’ in 1969 waarbij 1025 Papoea-kiesmannen zich namens de bevolking uitspraken voor aansluiting bij Indonesië.

AD

Terug naar het paaldorp uit zijn jeugd

Door Michel Maas
gepubliceerd op 22 maart 2009 22:32, bijgewerkt op 23 maart 2009 12:02

JAYAPURA - Op uitnodiging van president Yudhoyono bezoekt Nicolaas Jouwe (85) Indonesië. Maar de Papoea-leider gaat om te beginnen naar het paaldorp uit zijn jeugd.


Nicolaas Jouwe stapt langzaam, maar zonder hulp van de vliegtuigtrap. Beneden blijft hij staan. Hij recht zijn rug en spreekt. Hij spreekt niet tegen de kleine menigte die om hem heen zwermt, maar tegen zijn voorouders: een keer in de taal van zijn vader, een keer in de taal van zijn moeder meldt hij zijn komst aan de wederzijdse stamvaders. ‘Ik kom niet uit het noorden, niet uit het oosten, niet uit het zuiden, maar uit het westen. Daar heb ik gewoond. Nu ben ik terug en vraag u: ontvang mij, geef mij kracht om hier, in mijn eigen land, in vrede te kunnen leven.’

Als hij uitgesproken is, laat hij zijn stok los, en zakt op de grond. Haastige handen proberen hem te helpen, maar hij doet het alleen: hij strekt zich uit met gespreide armen en kust het warme asfalt. Dan staat hij op, en loopt trots, ontroerd en nieuwsgierig in de richting van de terminal, waar iedereen beseft dat hier een zeer belangrijk man arriveert. De gouverneur van Papoea, Bas Suebo, en de minister van Visserij en Mijnbouw, Freddy Numberi, de twee hoogstgeplaatste Papoea’s in de republiek Indonesië, zijn gekomen om hem af te halen.

Vreugdetranen
Jouwe’s vreugdetranen gaan schuil achter een zonnebril. Familieleden van de Jouwe-clan en de verwante Joku’s stromen toe. Zij omhelzen Jouwe, en de twee kinderen die hem vergezellen: Nico en Nancy. Die kinderen omhelzen ook elkaar en proberen tevergeefs hun tranen te bedwingen. Ten slotte huilt iedereen.

De verloren zoon is, na 47 jaar, terug in het land, dat hij zo graag had willen leiden. Hij was er dicht bij. Jouwe was een van de Papoea’s die door Nederland waren klaargestoomd om het gebiedsdeel te gaan besturen wanneer het onafhankelijk zou worden. Dat is er nooit van gekomen. Indonesië lijfde Nieuw-Guinea in, en maakte er later de Indonesische provincie Irian Jaya van.

Jouwe’s vertrek zou maar tijdelijk zijn. Nederland zou helpen om Nieuw-Guinea de gestolen onafhankelijkheid terug te geven. Maar dat is er nooit meer van gekomen. Al jaren erkent Nederland nu de ‘territoriale integriteit van Indonesië’, en daar hoort Papoea, zoals de provincie nu heet, nadrukkelijk bij.

Kolonialisme voorbij?
Voor Jouwe is de tijd een beetje in die jaren zestig blijven stilstaan. In gesprekken kan hij moeiteloos citeren uit de vergaderingen van de Verenigde Naties die hij bijwoonde als lid van de Nederlandse delegatie. Hij kent ook de toespraak van de toenmalige Indonesische president Soekarno uit zijn hoofd, waarin deze verklaarde dat de tijd van het kolonialisme voorgoed voorbij was: voortaan zou geen volk meer door een ander volk gekoloniseerd worden. ‘Ik heb het Soekarno zelf horen zeggen’, zegt hij dan. Hoe zijn die mooie woorden te rijmen met wat de Indonesiërs met de Papoea’s hebben gedaan? Zij roven het rijke land leeg, en laten de Papoea’s bezwijken aan ziekten als aids. ‘Genocide’, noemt Jouwe dat. Meer dan honderdduizend Papoea’s zouden al het slachtoffer zijn geworden van verwaarlozing en onderdrukking door Indonesië. Die misdaad is nooit bestraft.

De laatste keer dat hij in New York was, was november 1969: hij demonstreerde met een handjevol Papoea’s op de stoep voor de Verenigde Naties. Bijna niemand besteedde er aandacht aan. Jouwe bleef een vijand van Indonesië. Hij zou nooit meer terugkeren in zijn geboorteland, dacht hij. Het was er voor hem veel te gevaarlijk.

Vlak bij het vliegveld, op een oud voetbalveld aan de weg naar Jayapura, ligt het graf van Theys Eluay. Theys was een flamboyante, eigenzinnige en populaire Papoea-leider die het de Indonesiërs steeds lastiger maakte. Op 10 november 2001 werd hij vermoord: na een diner op de militaire basis in Jayapura werd hij door militairen van het beruchte elite-korps ‘Kopassus’ in de auto gewurgd. Theys’ graf werd een monument van onderdrukking. Ooit lag het bedolven onder de bloemen. Nu is het leeg. Het blijft onopgemerkt als de stoet met Jouwe voorbijtrekt.

Te gevaarlijk
In oktober nog verklaarde Jouwe, in de tv-documentaire Koning Zonder Land, niet aan een terugkeer naar Papoea te denken. Het zou veel te gevaarlijk zijn. Zijn familie is er nog steeds niet gerust op. Tantes drukken zoon Nico op het hart vooral voorzichtig te zijn. Nichtje Esthy, dat in Papoea woont, is ongerust: ‘Wij zijn bang dat er weer iets gebeurt als met Theys, en niet alleen met opa Nicolaas, maar met iedereen, de hele familie.’

Esthy ziet ‘opa Nicolaas’ zondag voor de eerste keer in haar leven. Ook zij moet huilen. Van blijdschap. Zijn komst verandert alles. Jouwe geeft Esthy, ‘miss Papoea 2008’ een nieuwe trots. ‘Er waren al wel wat mensen die mij kenden, maar vandaag weet iederéén wie ik ben: ik ben de kleindochter van Nicolaas Jouwe!’

De president van Indonesië, Susilo Bambang Yudhoyono, heeft Jouwe zelf uitgenodigd, als gebaar van goede wil, en als een aanloop naar een ‘dialoog’ die een definitief einde moet maken aan de eeuwig sluimerende onrust in Papoea. Maandenlang is er aan dit bezoek gewerkt. Nico Meset, een familielid van Jouwe, maakte deel uit van de delegatie die Jouwe uiteindelijk heeft overgehaald. ‘De tijden zijn veranderd’, zegt Meset. ‘Jouwe kan dat nu met eigen ogen zien.’

Jouwe’s bezoek moet een bezoek van verzoening worden. Wat Jouwe betreft is het dat ook. ‘Ik heb bijna vijftig jaar tegen Indonesië gestreden. Ik heb nu de uitnodiging van de president met beide handen aangegrepen. Ik vind deze uitnodiging hoopgevend. Praten is altijd beter dan oorlog. Desnoods praten wij duizend keer voordat wij een oplossing vinden. Een oplossing die door iedereen kan worden vertrouwd.’

Reputatie
Nicolai Meset heeft zijn reputatie verbonden aan Jouwe’s komst. Hij was zelf een verzetsstrijder. Hij ging in ballingschap, maar keerde terug in de jaren negentig. Na de moord op Theys vertrok hij nogmaals. Een jaar geleden is hij weer teruggekeerd en Indonesisch staatsburger geworden. In zijn knoopsgat prijkt nu een speld met de Indonesische vlag en het Indonesische wapen. ‘Het is nu zoveel beter dan toen Theys werd vermoord’, zegt hij. ‘Jouwe hierheen halen was mijn taak. Die zit erop. Nu moeten ze gaan praten’, zegt hij met een bijna tevreden glimlach.

Nicolaas Jouwe is van goede wil. Hij prijst de president de hemel in, en ook minister Bakrie van Welzijn, die hem heeft ontvangen noemt hij een ‘zeer bijzonder mens’. Hij hoopt dat hij ze zover krijgt dat zij de Papoea’s geven wat ze toekomt, en liefst natuurlijk onafhankelijkheid.

Maar dat is van later zorg. Vandaag is hij in Jayapura en kijkt hij zijn ogen uit. ‘Er is veel gebouwd. Dat is een goed teken’, zegt hij opgewekt. Maar het meest wordt zijn blik getrokken naar de zee: de baai waaromheen de stad is gebouwd. Midden in de baai ligt het eiland Jouwe, en het paaldorpje Kayu Pulau. Toen hij 3 jaar was, is hij daar in het water gegooid, herinnert hij zich. Hij moest op eigen kracht naar een paalwoning zwemmen en zich zonder hulp op het droge werken.

Dat was het eerste initiatieritueel, zegt hij. ‘Het leert je vol te houden, te blijven zwemmen, en zelfs midden in de oceaan door te gaan totdat je land bereikt.

Volkskrant

Papoea-voorman Nicolaas Jouwe (85) afgelopen vrijdag in Jakarta. Foto AP

Praten met Jakarta, beter dan strijd
Gepubliceerd: 24 maart 2009 20:30 | Gewijzigd: 24 maart 2009 20:30

Jayapura, 24 maart. Na meer dan veertig jaar ziet Papoea-voorman Jouwe zijn geboortegrond terug. Maar hij laat zich niet inzetten voor de propaganda van Jakarta.
Door onze correspondent Elske Schouten

Op het eilandje Kayu Pulau in de baai van Jayapura, de hoofdstad van de Indonesische provincie Papoea, hebben muzikanten zich uitgedost met gekleurde veren, rieten rokjes en geschilderde gezichten. Zo heten zij hun oude clanhoofd welkom op zijn geboorte-eiland. Het clanhoofd is Nicolaas Jouwe (85) en hij komt nauwelijks vooruit na aankomst op het eiland. Elke paar meter wordt hij bestormd door oudere vrouwen met rode tanden van het kauwen van sirih, betelnoot, die hem huilend in de armen vallen.

Als er niet zoveel inlichtingenfunctionarissen omheen hadden gestaan, was het gewoon een emotioneel weerzien geweest van een oude man met zijn vaderland, dat hij 47 jaar niet heeft gezien. Maar de Indonesische regering wilde alles in de hand houden, want Nicolaas Jouwe is geen gewone oude man. In 1961, toen Jayapura nog Hollandia heette en Papoea nog Nederlands Nieuw-Guinea was, werd hij gekozen als de hoogstgeplaatste vertegenwoordiger in de Nieuw-Guinea Raad, het nieuwe parlement van de Nederlandse kolonie. Daar was hij de eerste die het onafhankelijkheidsstreven vormgaf. Hij ontwierp de nationale vlag, de Morgenster, het symbool van een vrij Papoea. En hij was de beoogde eerste premier van de onafhankelijke staat West-Papoea.

Indonesië houdt niet van dit soort mensen. Papoea is vanaf 1969 officieel een provincie van Indonesië, het hijsen van de Morgenster-vlag is verboden en wie nog onafhankelijkheid wil, is in de ogen van Jakarta een gevaarlijke separatist. Maar nu, in de aanloop naar de Indonesische verkiezingen, heeft president Susilo Bambang Yudhoyono Jouwe zelf uitgenodigd. Om weer eens te komen kijken en om met de president te praten over de opbouw van Papoea – bínnen de republiek Indonesië.

Dus kwam Nicolaas Jouwe vorige week woensdag met zijn Morgenster-speldje op zijn jas aan in Jakarta. Zondagochtend landde hij in Jayapura, waar hij omringd door journalisten neerknielde om de grond te kussen. Voor hem was het een gouden kans om zijn strijd voor een beter leven voor de Papoea’s op te pakken en zijn vaderland terug te zien. Sinds Nederland Papoea in 1962 had ‘weggegeven’ woont Jouwe in Delft, met wachtgeld van de Nederlandse regering.

„Papoea heeft een eigen land nodig, voor zijn eigen mensen”, zei hij na aankomst in Jakarta. Schakelend tussen Nederlands, Indonesisch en Engels sprak hij over de ‘bandieterigheid’ van Indonesië. Van de val van de Sovjet-Unie via de daling van het Britse pond tot het Oude Testament: alles wijst er volgens hem op dat Indonesië zijn praktijken in Papoea niet eeuwig kan blijven volhouden. Jouwe ging er vanuit dat de president hem had uitgenodigd omdat Indonesië tot inkeer begint te komen. „Al praten we duizend keer, het is beter dan geweld.”

Maar in Jakarta werd vorige week al snel duidelijk wat de agenda van de regering was. Een dag na zijn aankomst verspreidde het ministerie van Welzijn zonder medeweten van Jouwe het nieuws dat ‘de oprichter van afscheidingsbeweging OPM’ zijn strijd voor onafhankelijkheid opgaf. Hij zou de OPM-strijders, die een paar dagen daarvoor nog een militair hadden neergeschoten, oproepen zich over te geven. En tijdens een speciale ceremonie zou hij zijn ‘pin’, zijn Morgenster-speldje, afdoen.

De verkiezingsstunt pakte niet uit zoals de regering had gehoopt. „Je pin, waar is je pin?” riep Junus Habibie, de Indonesische ambassadeur in Nederland, tegen Jouwe tijdens de persconferentie waar het ‘speldmoment’ had moeten plaatsvinden. Maar alle Indonesische journalisten zagen hoe Jouwe weigerde. „Nee, nog niet”, zei hij in Nederlands. „Niet vandaag.” Eerder had Jouwe zijn toehoorders al geschokt door te praten over ‘twee volken’, ‘twee landen’, en ‘ons grote buurland Indonesië’.

Vandaar dat de Indonesische regering dit ongeleide projectiel de rest van zijn reis stevig bij de hand houdt. Hij wordt gezelschap gehouden door vier Papoea’s – deels familie – die al eerder hebben besloten samen te werken met de Indonesische regering en daardoor omstreden zijn binnen de Papoea-gemeenschap. Hij ontmoet bijna alleen overheidsbeambten, zoals de gouverneur van Papoea en de burgemeester van Jayapura. Interviews met de Indonesische pers zijn uit den boze: twee journalistes die Jouwe in Jakarta wisten te benaderen, werden door zijn chaperons uitgekafferd – „Bloody idiot!” – en weggestuurd. Zelfs bij het bezoek aan zijn geboorte-eiland kwam hij er gisteren niet aan toe met ‘gewone mensen’ te praten en werd hij nog vóór hij zijn geboortehuis kon bezoeken van het eiland afgebonjourd.

Vandaar dat zijn terugkeer niet door alle Papoea-voorlieden wordt verwelkomd. „Ik denk dat het beter was geweest als meneer Jouwe het volk had ontmoet, en niet alleen de regering”, zegt secretaris-generaal Leo Imbiri van de Inheemse Papoea Raad (DAP). In zijn kantoor hangt een oud krantenbericht over de vlag en het volkslied van Papoea, met een foto van Jouwe. Imbiri vindt dat de speciale autonomie die Papoea in 2001 kreeg, niet werkt. De legalisering van de Morgenster-vlag wordt volgens hem door Jakarta gedwarsboomd.

Ook ziet Imbiri met lede ogen aan dat migranten uit de rest van Indonesië hier een steeds dominantere positie krijgen. Op de weg tussen het vliegveld en Jayapura wijst hij naar tankstations, hotels en winkels. „Kijk, allemaal bedrijven van nieuwkomers. Die kleine huisjes uit de Nederlandse tijd, die zijn van Papoea’s.” Maar Imbiri krijgt niet de kans om dat tegen Jouwe te zeggen. Vanochtend moest de oude leider vervroegd terugvliegen naar Jakarta.

NRC

Emoties lopen hoog op in Papoea
26-03-2009 11:37 | Van onze correspondent


Papoeavoorman Nicolaas Jouwe woensdagavond in de lobby van het hotel in de Indonesische hoofdstad Jakarta met links dochter Nancy Jouwe.

JAKARTA– Het bezoek van de in Nederland wonende Papoea-leider Nicolaas Jouwe aan Papoea heeft veel losgemaakt in Indonesië. In de stad Jayapura eisten demonstranten dinsdag een nieuwe volksraadpleging om onafhankelijk te worden. De vier Nederlandse journalisten die getuige waren van de demonstratie, werden per direct door Indonesisch veiligheidspersoneel afgevoerd.

De 85-jarige Papoeavoorman heeft heel wat te bespreken met de Indonesische president Yudhoyono. „Ik wil de president vragen meer aandacht te geven aan het welzijn van de Papoea’sen hun de mogelijkheid te bieden zich te ontwikkelen”, vertelt een opgewekte Nicolaas Jouwe. Hij is net terug van een driedaags bezoek aan Papoea, dat hij ten tijde van de Indonesische inval 47 jaargeleden plotseling moest verlaten.

Het historische bezoek aan zijn geboortegrond kreeg dinsdagochtend plotseling een rare wending, toen vier Nederlandse journalisten werden opgepakt tijdens een demonstratie voor het hotel van Jouwe. Een dag lang werden de Nederlanders, onder wie NRC-correspondent Elske Schouten, onderworpen aan een verhoor van Indonesische immigratieambtenaren. De drie freelancetelevisiejournalisten moesten hun videomateriaal tijdelijk inleveren en de NRC-correspondent werd gedwongen haar foto’s van de demonstratie te wissen.

Het incident vormde de pijnlijke climax van de politiek geladen terugkeer van Jouwe naar Papoea, waar Indonesië moeizaam het separatisme probeert uit te bannen.

Internationale organisaties spreken al jaren hun zorg uit over het grote aantal mensenrechtenschendingen op het christelijke Papoea. Het leger deelt nog steeds de lakens uit en Indonesische soldaten maken jacht op rebellen van de Organisatie voor een Vrij Papoea (OPM). Die voeren een eenzame guerillastrijd in de berggebieden voor de onafhankelijkheid van Papoea.

De strijd bestaat uit sporadische schermutselingen, zoals eerder deze maand toen rebellen naar verluidt veiligheidsposten in het district Puncak Jaya aanvielen. Daarbij zou een Indonesische soldaat zijn doodgeschoten.

De Indonesische autoriteiten in Papoea lijken buitenlandse journalisten zo veel mogelijk te weren. Volgens ingewijden uit vrees voor pottenkijkers.

Met zijn bezoek wil Jouwe een doorbraak forceren naar een vreedzame dialoog met de Indonesische regering over de toekomst van de Papoea’s. Als bedenker van de Papoeaanse Morgenstervlag geniet hij nog steeds veel respect en grote bewondering van de Papoeaanse bevolking.

Veel Papoea’s grijpen zijn komst aan om direct onafhankelijkheid te eisen. Dinsdag gingen in Ja­yapura duizend mensen de straat en eisten een nieuwe volksraadpleging voor onafhankelijkheid.

Indonesië peinst er echter niet over om het grondstofrijke Papoea los te laten. Sinds de Indonesische president Soekarno in 1963 het Nederlandse bestuur van het buitengewest overnam, werden de Papoea’s een van de armste bevolkingsgroepen. Jouwe wil daarom dat de Indonesische president Yudhoyono zich sterk maakt voor de verbetering van de economische situatie van de anderhalf miljoen Papoea’s.


Het eiland beschikt over grote hoeveelheden grondstoffen zoals goud, koper en aardgas. Het is letterlijk een goudmijn voor de Indonesische veiligheidsdiensten die hun bescherming bieden aan mijnbouwbedrijven. De grootste kopermijn ter wereld is de Grasberg in Timika.

Persbureau AFP maakte deze week bekend dat het Amerikaanse mijnbouwbedrijf Freeport McMoran, dat de Grasberg exploreert, vorig jaar ruim 6 miljoen euro betaalde aan het Indonesische leger en politie. Het Amerikaanse concern is de grootste buitenlandse belastingbetaler van Indonesië.

Jouwe vindt dat de opbrengsten van de mijnexploraties veel eerlijker verdeeld moeten worden. „We hebben de grootste goudmijn van de wereld. Maar de Amerikanen bezitten de mijn. Indonesië heeft geld nodig. Maar de Papoea’s krijgen helemaal niets.”

Ref.Dagblad

Yudhoyono praat met Delftse voorman Papoea’s
26-03-2009 19:56


JAKARTA (ANP) – President Susilo Bambang Yudhoyono van Indonesië heeft donderdag een gesprek gevoerd met Nicolaas Jouwe, de medeoprichter van de Beweging voor een Vrij Papoea (OPM). De ontmoeting verliep „in een vriendelijke en respectvolle sfeer" en had plaats in de residentie van de president nabij de stad Bogor op het eiland Java.

Dat meldde Jouwes zoon Nico donderdagavond. Het is de eerste keer dat Jouwe senior terugkeert naar zijn geboorteland, sinds de overdracht van Nederlands Nieuw Guinea aan Indonesië in 1963. Jouwe (85) woont al vier decennia in ballingschap in Delft.

Hij reisde zondag naar Indonesië, op uitnodiging van de regering van dat Aziatische land. Jouwe bracht eerder deze week een bezoek aan Papoea en ging daarna naar Java voor het onderhoud met Yudhoyono. De Papoea–voorman gaf daarin aan dat hij hoopt dat de president van Indonesië oplossingen vindt voor de problemen van het verpauperde buitengewest. Ook vroeg hij om vrijlating van een aantal politieke gevangenen. Die zijn aangehouden omdat ze de verboden Morgenster–vlag hadden uitgehangen. De vlag werd in 1961 ontworpen door Jouwe en is het symbool van de vrijheidsstrijd van de Papoea’s.

Ref.Dagblad

zaterdag 28 maart 2009 door Elske Schouten

Het grondkusmoment en de ramp
Nog even een filmpje met het mooiste moment van een veelbewogen week. Hieronder het moment waarop Nicolaas Jouwe net is geland in Jayapura, zijn voorouders aanroept en de grond kust van Papoea, waar hij 47 jaar niet is geweest.



Afgelopen donderdag vond na vele malen uitstel eindelijk het hoogtepunt plaats van zijn reis: het bezoek aan president Susilo Bambang Yudhoyono. Na afloop was Jouwe erg te spreken over deze man, die hij omschreef als ‘on-Indonesisch’. Hij heeft niet alles kunnen zeggen wat hij wilde, maar wel veel. En de president heeft hem onder andere toegezegd dat militair ingrijpen niet de manier is om met Papoea om te gaan.

Wel werd zijn bezoek natuurlijk weer verdraaid door de Papoea’s die Jouwe begeleidden, die omstreden zijn binnen de Papoease gemeenschap, en die dit hele bezoek af en toe een nare bijsmaak bezorgden. Frans Albert Yoku zei in de Jakarta Post dat Jouwe aan de president had gevraagd of hij Indonesisch staatsburger kon worden. Tja, dat was dus niet zo.

Slecht nieuws kwam verder gisteren, toen bleek dat mijn collega Babette Niemel, die net als ik werd opgepakt in Jayapura voor het verslaan van een demonstratie, Indonesië wordt uitgezet en een jaar lang niet mag terugkeren. Ik heb hen na mijn vertrek uit Papoea niet meer kunnen bereiken, maar ik begreep dat over de verblijfsstatus van haar cameraploeg nog wordt onderhandeld.

Zelf was ik gisteren al niet meer met Papoea bezig, door de gigantische overstroming die een wijk op 15 minuten afstand van mijn huis heeft weggevaagd. Het dodental was vanochtend al opgelopen tot 70 en ze zochten nog steeds naar vermisten.

In de krant van gisteren heb ik een reportage geschreven (digitale editie voor (web-)abonnees) over wat ik daar aantrof. Mensen die op zoek zijn naar hun kinderen die ze in het water zijn kwijtgeraakt. Ik woonde er ook een haastige begrafenis bij van een meisje van 5 en een jongen van 17. Vreemd is het om te zien hoe sommigen, terwijl de lijken van hun buurtbewoners nog worden geborgen, in de modderstroom gaan vissen. Het was een ravage die ik niet snel zal vergeten.

NRC - weblog Jakarta

woensdag 01 april 2009
Verstrikt in cocon van Javaanse gastvrijheid
Door HILDE JANSSEN

[WEBLOG JAKARTA] Een gesprek met de Indonesische president. Daar is het allemaal om begonnen voor de 85-jarige Nicolaas Jouwe.

Dat is de reden waarom de oude voorvechter van een Vrij Papoea na 46 jaar ballingschap in Nederland weer terugkeert naar Indonesië; het land dat in 1963 zijn geboorteland Papoea lafhartig heeft ‘ingepikt’ en de droom van onafhankelijkheid wreed verstoorde. Maar Jouwe weigert de hoop op te geven. Met beide handen heeft hij de uitnodiging van president Yudhoyono aangegrepen om te praten ‘over de toekomst van beide landen’.

Met de Papoea vlag de Morgenster op zijn kraag landt de oude Jouwe in Jakarta. Het kleine speldje is een subtiel gebaar van vasthoudendheid aan het onafhankelijkheidsideaal. Maar bij de president gaat het speldje eraf. Uit respect. Jouwe komt tenslotte om te praten. ‘Javanen hebben erg lange tenen,’ weet de oude heer uit ervaring. ‘Ze verliezen liever hun kapitaal dan hun gezicht.’

Dat speldje zit Jouwe’s Indonesische gastheren toch aardig dwars. Klungelig probeert ambassadeur Habibie het Morgenster speldje te ruilen voor de Indonesische vlag voor het oog van de media. Jouwe weigert beleefd. Maar het kwaad is feitelijk al geschied. Een dag eerder. Terwijl Jouwe zich in zijn luxe hotelkamer door een Papoea minister een batik hemd laat aanmeten, verkondigt Habibie triomfantelijk dat Jouwe niet langer een onafhankelijk Papoea nastreeft. ‘Jouwe vraagt de laatste strijders in de jungle en in het buitenland om de eenheidsstaat Indonesië eerbiedig te aanvaarden,’ meldt de ambassadeur. Ook al zegt Jouwe dat niet.

Tijdens zijn tiendaagse reis op kosten van de Indonesische staat, worden Jouwe’s woorden herhaaldelijk verdraaid, vooral door de twee bekeerde Papoea vrijheidsstrijders die hem geen moment uit het oog laten. ‘Jouwe weet dat onafhankelijkheid een verloren zaak is en dat Papoea is en blijft deel van Indonesië,’ vertelt ‘oud-strijder’ Nico Messet vlak voordat Jouwe de president ontmoet. ‘Jouwe wordt Indonesisch staatsburger,’ meldt zijn collega Fransalbert Yoku na het onderhoud. De Indonesische pers krijgt geen kans om Jouwe zelf te spreken. De oude heer wordt zorgvuldig afgeschermd en beziggehouden met officiële bezoeken en etentjes. Vooral in Jakarta. Na twee dagen in Papoea wordt Jouwe weer snel naar Jakarta teruggevlogen voor een gesprek met de president, dat vervolgens nog twee dagen op zich laat wachten.

De Papoea’s waren er al bang voor. Presidium leider Thoha Al-Hamid waarschuwde al dat Jouwe de politiek aan de huidige generatie Papoea leiders moet overlaten. Hij wil graag voorkomen dat de oude Jouwe wordt misbruikt als ‘politieke koopwaar‘. Zeker nu, midden in de verkiezingscampagne. Voor studentenleider Markus Haluk is het allemaal al duidelijk. ‘Jouwe is al omgekocht.’

Nicolaas Jouwe is nog steeds zijn eigen man, zegt hij. In een ‘open’ gesprek met de president heeft hij gepleit voor vrijlating van de jonge Papoea vlaggenzwaaiers die nu in de gevangenis wegkwijnen, voor respect voor mensenrechten en het staken van militaire operaties. Dat is al heel wat, vindt Jouwe. Maar het woord onafhankelijkheid is niet gevallen. Nog niet. Om de gastheer niet voor het hoofd te stoten en lange tenen van de Javanen te omzeilen.

AD