Bied Indonesië excuses aan voor oorlogsmisdaden

Bied Indonesië excuses aan voor oorlogsmisdaden

Verleden is voor Indonesiërs nog springlevend

Door jong en oud wordt op 17 augustus in Indonesië de onafhankelijkheid gevierd. Wat doen wij? Volgens Bestuurskundige Dave Ensberg-Kleijkers wordt het tijd dat de Nederlandse Staat, bij monde van premier Mark Rutte, Indonesië excuses aanbiedt voor oorlogsmisdaden. De uitgeschreven tekst hiervan kan dan een 'absoluut pronkstuk' worden van het 'koloniaal museum'.

Dave Ensberg-Kleijkers 15 augustus 2017, 19:30

Nu ik dit schrijf, verblijf ik in Indonesië. In deze omgeving groeit mijn bewustzijn van de dubieuze rol die Nederland heeft gespeeld bij het ontstaan van deze republiek. En dat deze rol, zacht gezegd, slechts beperkt belicht wordt in het Nederlandse maatschappelijke en politieke debat over onze vaderlandse en koloniale geschiedenis. En dat niet alleen.

Excuses voor en erkenning van de bloederige ontwikkeling van een jonge republiek als het land van mijn voorouders, Suriname, maar ook van Indonesië, laten nog altijd op zich wachten. Volwassen naties nemen echter hun verantwoordelijkheid en bieden excuses aan voor gemaakte fouten. Ze lopen niet weg uit angst voor juridische en financiële repercussies die daarop zouden kunnen volgen. Ze staan voor hun zaak en ze leren ervan. Om de lucht te klaren richting een gezamenlijke en gelijkwaardige toekomst.

Balkenende
De Nederlandse Staat is wel vaker terughoudend om zijn excuses te maken voor gemaakte fouten. 'Met de kennis van nu', zei oud-premier Balkenende in 2010 na het rapport van de commissie-Davids over de rol van Nederland in de illegale Irak-oorlog, dat 'hij het anders zou hebben gedaan'. Maar expliciete excuses voor gemaakte fouten zijn zeldzaam. Het contrast met landen als Canada of Australië is soms groot. In 2008 bood de Canadese premier in het parlement zijn excuses aan aan de inheemse bevolking, omdat hun kinderen in het verleden werden weggehaald bij hun ouders en werden gedwongen christelijk onderwijs te volgen.

In dat jaar deed de Australische premier hetzelfde door aan Aboriginals excuses te maken in het parlement voor 'het grote verdriet, leed en verlies' dat opeenvolgende regeringen deze oorspronkelijke bewoners van het land hebben aangedaan.

Deze landen lopen niet weg voor hun soms gitzwarte verleden. Een verleden dat 'met de kennis van nu' doorregen is van mensenrechtenschendingen die tegenwoordig absoluut niet meer door de beugel kunnen. Is dat veel anders in het geval van eeuwenlange kolonisatie van een land?

Over ons koloniale en VOC-verleden wordt vaak lacherig gedaan. Sommigen spreken nog steeds eufemistisch over 'politionele acties' als het gaat over de bloederige onafhankelijkheidsoorlog tussen Nederland en Indonesië. Nederland weigerde in 1945 de republiek Indonesië te erkennen en ging over tot 'politionele acties', die pas in de loop van 1949 werden beëindigd.

17 augustus is het exact 72 jaar geleden dat president Soekarno de onafhankelijke republiek Indonesië uitriep. Een dag die hier door jong en oud intens wordt gevierd. Menige winkel is versierd met rood-witte vlaggetjes. Oude foto's van 'vrijheidsstrijder' Soekarno sieren de straathoeken. Het Indonesische woord voor vrijheid, merdeka, staat op diverse muren met grafitti gespoten. Het verleden dat voor Indonesiërs nog springlevend is, is voor Nederland en zijn inwoners nauwelijks een noemenswaardig feit te noemen.

Tegen deze achtergrond van een disharmonisch, gezamenlijk historisch besef stel ik drie zaken voor. Laat onze koning op 17 augustus 2018 een staatsbezoek brengen aan Indonesië en daar namens Nederland respect betuigen voor de onafhankelijkheid van deze republiek. Het laatste staatsbezoek dateert van 1995 en verliep desastreus. Koningin Beatrix wilde toen haar excuses maken namens de Nederlandse Staat voor schendingen van mensenrechten, maar premier Kok stak daar een stokje voor.

Koloniaal Museum
Ten tweede: laat premier Rutte in de Tweede Kamer excuses aanbieden - voor een historicus met 'Indische roots' moet dat niet onmogelijk zijn - voor de mensenrechtenschendingen waaraan Nederland zich in Indonesië schuldig heeft gemaakt. Niet lafhartig spreken van een nare samenloop van omstandigheden met de kennis van nu. Nee; gewoon duidelijke excuses gericht aan Indonesië, zijn inwoners en de nabestaanden van de slachtoffers van koloniale terreur.

Ten derde, laten we het Tropenmuseum in Amsterdam opnieuw omdopen tot 'Koloniaal Museum' om het koloniale deel van onze vaderlandse geschiedenis levend te houden. De politiek-correcte naamswijziging van dit museum in 1949 was te begrijpen; het was immers de tijd van dekolonisatie. Maar Nederland heeft feitelijk een koloniaal verleden, laten we daar semantisch niet voor weglopen.

Ook in de naamgeving van een nationaal museum klare wijn schenken, kan helpen de hedendaagse geopolitieke en binnenlandse verhoudingen (nog) beter te begrijpen. Musea kunnen een gezamenlijke ontmoetingsplaats zijn, waar het gedeelde verleden - hoe pijnlijk ook - op een waardige manier wordt tentoongesteld als basis voor een gezamenlijke toekomst. Laten we dat onomwonden doen. Met de geschreven tekst van de excuses van de premier, vergezeld met een foto van het staatsbezoek aan Jakarta van onze koning in 2018 als absoluut pronkstuk.

Volkskrant