Jihad: is dat oorlog of discipline?

Jihad: is dat oorlog of discipline?

Henrique Staal

16-05-2018 19:11
Buitenland
2018-05-16-BUI2-indonesie-3-FC_web

Leerling op een islamitische school in Cirebon, Java. beeld Jaco Klamer
De aanslagen van afgelopen weekend in de Indonesische stad Surabaya onderstrepen het belang van het werk van Alissa Wahid. De dochter van een voormalige Indonesische president probeert leerlingen op Koranscholen te leren wat ”jihad” ook kan betekenen.

Uit de betekenis die iemand geeft aan het woord jihad kun je volgens Alissa Wahid afleiden of hij geradicaliseerd is. Er zijn drie mogelijkheden: oorlog, oorlog tegen jezelf of discipline.

Wahid bepleit een van de laatste interpretaties, maar constateert dat leerlingen op veel Indonesische scholen de eerste leren. „In Indonesië zijn openbare scholen vaak broedhaarden voor de radicale islam, omdat er docenten lesgeven die onvoldoende zijn opgeleid en gemakkelijk te manipuleren”, stelt ze.

De oudste dochter van de Indonesische oud-president Abdurrahman Wahid, alias Gus Dur, houdt kantoor in Jakarta, waar ze samen met haar moeder en twee zussen leidinggeeft aan organisatie GusDur-ian. Het doel is het gedachtegoed van haar vader Wahid uit te dragen: werken aan „de pluriformiteit in de samenleving.”

Concreet betekent het dat medewerkers van de organisatie bijvoorbeeld Koranscholen bezoeken waar duizenden kinderen en jongeren onderwijs ontvangen, om daar bijvoorbeeld de betekenis van het woord ”jihad” uit te leggen. „In de Koran staat dat de vijand mag worden vernietigd, maar Mohammed zelf wees zijn discipelen steeds terecht als ze hem vroegen of ze hun vijand moesten liquideren”, stelt Wahid. „Het is dus niet juist om op grond van de Koran anderen te willen uitroeien.”

Wahid hekelt de opkomst van een radicalere interpretatie van de Koran, die onder meer uitkomt in de oprichting van exclusief islamitische partijen. Bij de laatste verkiezingen deed er bijvoorbeeld een partij mee die vindt dat moslims in Indonesië speciale voorrechten moeten krijgen omdat ze een meerderheid vormen. Alleen moslims zouden bijvoorbeeld ambtenaar mogen worden. „Maar dat is religieus exclusivisme”, zegt Wahid boos.

Haatpreken

Er zijn meer organisaties in Indonesië die zich voor een vreedzaam Indonesië inzetten. In de Javaanse stad Cirebon zet de islamitische organisatie Fahmina zich bijvoorbeeld in voor godsdienstvrijheid en tolerantie. Ze stimuleert, onder meer gesteund door de Nederlandse organisatie Mensen met een Missie, het gesprek tussen mensen uit verschillende religies.

„Wij bezoeken regelmatig zo’n twintig internaten om open over religie en seksualiteit te praten”, zegt directeur Didin Nurul Rosidin (39). „Dat zijn hier nog echt taboe-onderwerpen. Maar onze insteek kan niet overal op bijval rekenen. Sommige internaten weigeren ons de toegang omdat we te liberaal zouden zijn.”

Naast het werk op internaten traint Fahmina ook religieuze leiders, om haatpreken tegen te gaan. „En als blijkt dat een imam vaak haatdragend preekt, gaan we het gesprek aan.”

Conflict vermijden

Wahid, van de organisatie GusDur-ian, constateert dat alles in Indonesië politiek is. „Zelfs sport en voetbal ontkomen er niet aan”, verzucht ze. Wanneer voorkomen kan worden dat een zaak een politieke lading krijgt, is er volgens haar veel gewonnen. Politiek betekent namelijk vaak bloed.

Ze refereert aan het besluit van de christelijke oud-gouverneur van Jakarta, Ahok, om vorig jaar niet in hoger beroep te gaan tegen zijn veroordeling wegens blasfemie. Wahid herinnert zich hoe ze haar vader eens vroeg of je de uitspraak van rechters ook moest accepteren als die niet fair is. Dat vond hij, om confrontaties te voorkomen. Net zo handelde Ahok.

„Toen mijn vader ervan werd beschuldigd dat hij geld had aangenomen van de sultan van Brunei, trok hij zich terug uit zijn functie voordat het parlement hem kon afzetten. Er was geen bewijs, en mijn vader wist dat hij onschuldig was, maar hij wilde het niet op een confrontatie laten aankomen. Mijn vader vond dat geen enkele macht het waard is te worden bevochten met bloed.”

In haar werk stuit Wahid soms op forse tegenstand. „Onlangs twitterde ik een foto van mijn vader, en vermeldde dat ik er trots op ben dat ik zijn dochter ben. Ik kreeg verschrikkelijk veel haatreacties: ik was als kind begeleider geweest van een blinde onbenul (Wahid was blind, red.), een bedelaar. Maar deze uitspraken vol haat brengen me niet van mijn stuk. Ik ga door.”

RD