Hulp na ramp moet soms verboden worden

Hulp na ramp moet soms verboden worden
Geplaatst: 06 oktober 2009 07:40, laatste wijziging: 06 oktober 2009 08:03

door onze redacteur Jan van Benthem

Indonesische dorpelingen schuilen massaal voor de regen in een gebied waar door een aardverschuiving, volgend op de aardbeving op Sumatra, honderden huizen werden verwoest. foto AP/Kevin Frayer

Ramp na ramp treft Azië. Na de tsunami op Samoa en de aardbeving bij Padang zijn nu miljoenen Indiërs op de vlucht voor het water, na hevige stortregens. Hulp is dringend nodig, maar zou verboden moeten worden als niet meteen wordt nagedacht over de toekomst.

'Tweehonderd miljoen mensen worden het komende jaar getroffen door een ramp. Van hen zullen er ruim honderdduizend omkomen. Een heel internationaal leger aan hulpverleners zal zijn uiterste best moeten doen om het menselijk lijden van de overlevenden te verminderen.'

Mocht u denken dat deze dramatische voorspelling toch wel een vreemde slag in de lucht is: het is het gemiddelde van de rampen in de afgelopen tien jaar. Ieder jaar zijn daarbij duizenden levens onnodig verloren gegaan. Niet omdat de hulpverlening zo slecht is - die wordt juist door betere voorbereiding en coördinatie steeds effectiever. Maar wel omdat gemeenschappen en overheden niet dat op de eerste plaats hebben gezet wat er wel hoort te staan: voorbereiding. Daardoor blijkt een kleine vijf jaar na de verwoestende tsunami die tijdens Kerst 2004 ruim tweehonderdduizend levens eiste, dat tropische stormen, aardbevingen en tsunami's niets van hun dodelijke aard hebben verloren. Mensen in kwetsbare gebieden weten zich nog steeds nauwelijks te verweren tegen het natuurgeweld dat hen treft, al heeft het waarschuwingssysteem nu wel gewerkt.

Samoa houdt later deze week een dag van rouw. Daarna proberen de inwoners hun leven weer op te pakken. Hoe ze dat zullen doen, moet de vraag zijn. Moeten ze, zoals sommigen nu al doen, hun huis weer herbouwen of moeten ze op hoger gelegen plaatsen gaan wonen?

Overbevissing
En hoe worden de beschadigde vissersschepen vervangen? Met een even groot aantal maar modernere schepen, waar efficiënter vis mee kan worden gevangen? Dat gebeurde massaal na de tsunami van 2004, waarbij hele vissersvloten in Atjeh, Sri Lanka en andere plaatsen verloren waren gegaan. Veel hulporganisaties verstrekten vol meeleven nieuwe boten. In Atjeh, waar zo'n 10.500 boten als verloren werden beschouwd, kwamen er maar liefst 10.800 nieuwe. Prachtig, en de vissers waren werkelijk geholpen. Maar van de oude boten werden er ook nog eens 2500 gerepareerd. Zo leidde de ramp tot een vissersvloot die was gegroeid met 2800 stuks, en binnen het jaar rapporteerde de FAO, de wereldlandbouworganisatie van de VN, dat de visvangst rond Atjeh met ruim veertig procent was afgenomen - door overbevissing.

Immoreel
Toch is dit onbedoelde bijeffect van de hulp niet waar het om gaat. Er moet vooral structureel worden nagedacht door de overheden. Al begin 2004 stelde de christelijke organisatie Tear dat de hulp van westerse landen en organisaties minder op noodhulp en meer op het voorkomen van noodsituaties gericht moet zijn. Het is ''niet te verdedigen en immoreel'', stelde de organisatie in het rapport 'Voor de ramp toeslaat', dat met alle kennis die we hebben, de lokale bevolking niet wordt geholpen met soms betrekkelijk simpele maatregelen om rampsituaties te voorkomen. De belangrijkste donoren, de VN, de VS en de EU, zouden van 'het verbinden van wonden' naar het 'voorkomen van verwondingen' moeten gaan, aldus Tear.

Een jaar later riep het hoofd hulpverlening van de VN, Jan Egeland, op om tien procent van de noodhulp te bestemmen voor het voorkomen van rampen. Daarmee zouden projecten kunnen worden gefinancierd als het versterken van kwetsbare kustgedeelten.

Besparen
Dat hoeft niet altijd met grootse maatregelen als de Deltawerken. Uit een onderzoek naar het effect van de tsunami in Sri Lanka bleek dat in twee vergelijkbare dorpen langs de kust in het ene dorp zesduizend mensen waren omgekomen en in het andere twee. Het verschil: een strook mangrovebos en struiken tussen het dorp en de zee. In andere gebieden zal een strook bos niet zoveel uitmaken. Zo zijn door hevige regenval in het zuiden van India miljoenen mensen dakloos geworden. Maar diverse deelstaten in dit gebied worden vrijwel ieder jaar getroffen door hoge waterstanden. Goed aangelegde ontsnappingswegen en vooral hoger gelegen schuilplaatsen met daarin een reservevoorraad voedsel, kunnen de peperdure hulp die nu via de lucht wordt gegeven, voor een groot deel overbodig maken. Volgens de christelijke hulporganisatie World Vision spaart iedere dollar aan rampenvoorbereiding zelfs zeven dollar aan noodhulp uit - los van het menselijk leed dat kan worden voorkomen.

Verschillende hulporganisaties zijn doordrongen van het belang van rampenvoorbereiding. Zo heeft het Internationale Rode Kruis een centrum opgericht dat zich voorbereidt op door klimaatsveranderingen veroorzaakte crises, als droogte of juist hevige overstromingen. Maar het voorkomen van rampen is nog steeds niet voldoende prioriteit voor regeringen. Daarom heeft World Vision vrijdag opnieuw opgeroepen tien procent van de noodhulp opzij te zetten voor voorbereiding op rampen.

Geen uitzondering
Terug naar het begin. Noodsituaties zijn geen uitzondering, weten we uit ervaring. En hoewel het gezegde leert dat de mens wikt maar God beschikt, heeft Hij ons tegelijk verstand en verantwoordelijkheid gegeven om onze naasten in nood zo goed mogelijk te helpen. Dat kan door hen te leren hoe ze zichzelf kunnen helpen. Door goede evacuatieplannen op te stellen, door mangrovebossen langs kusten, door moderne versies van de aloude terpen. En wanneer rijke westerlingen zich in mooie kustplaatsen laten verzorgen door de lokale bevolking, zou bij ieder nieuw hotel verplicht een schuilplaats voor de gezinnen van de werknemers moeten komen.

Een echte doorbraak kan er komen als westerse regeringen als harde stelregel invoeren dat hulp in het buitenland verboden wordt tenzij tien procent wordt gebruikt voor een voorbereiding op de volgende noodsituatie - die daardoor hopelijk geen ramp meer zal zijn.


Ned. Dagblad