Besselsen eind jaren zestig op de schopstoel

Besselsen eind jaren zestig op de schopstoel
zaterdag 07 november 2009 | 07:00



HEINO - De Schaarshoek in Heino. Daar liep je als eerzaam Sallander heel vroeger bij voorkeur met een wijde boog omheen. Het uit 1933 daterende Kamp Schaarshoek, bewust daar gebouwd vanwege de spoorlijn Enschede-Zwolle, herbergde in de eerste 25 jaar van haar bestaan een bont gezelschap bewoners.

De Rijksdienst voor de Werkverruiming bouwde Kamp Schaarshoek oorspronkelijk om in de crisistijd werkloze mannen een zinvol bestaan te geven. Het oorspronkelijke plan was ontginning van de bossen. Het werd een DUW-kamp genoemd, naar Dienst Uitvoerende Werken. De ontbossing was voor de landeigenaar destijds een gunstige ontwikkeling omdat cultuurgrond nu eenmaal veel meer opbracht dan bospercelen. Mede door de oorlog kwam er van uitgebreide ontginning niet zoveel terecht.

In de latere oorlogsjaren van '40-'45 zwaaiden de nazi's in Kamp Schaarshoek de scepter, geholpen door NSB'ers. Er werden joden ondergebracht, alsmede evacuees uit het westen van Nederland. Na de bevrijding vonden vluchtelingen uit het voormalig Nederlands-Indië er onderdak, repatrianten uit Nieuw Guinea kwamen er tijdelijk tot rust, gevolgd door Duitse vluchtelingen ten tijde van de bouw van de Berlijnse muur en later ook asociale Nederlandse 'Tokkies' waarmee men elders geen raad wist. In die jaren was minister Marga Klompé (Katholieke Volkspartij, de KVP) onder andere verantwoordelijk voor de gang van zaken in het kamp. Klompé was vanaf 1955 de eerste vrouwelijke minister in Nederland met de portefeuille maatschappelijk werk.

Rond 1960 stond Kamp Schaarshoek ruim een jaar lang leeg. Dat is hét moment voor Co Besselsen. De afgezwaaide sergeant-majoor van het Nederlandse leger is dan 26 jaar, hij heeft een ideaal. Besselsen, afkomstig uit een middenstandsfamilie, heeft in het leger een paar keer bijgetekend en de premies op een spaarrekening gezet. Nu wil hij zijn droom verwezenlijken. Hij heeft het hele land afgespeurd en komt in Heino uit. De in Haarlemmermeer geboren Besselsen wil Kamp Schaarshoek omtoveren in een vakantieoord voor 'bleekneusjes', zoals dat in de taal van toen zo mooi heette.

Pionier Besselsen moet daarvoor aan tafel met grondeigenaar baron Dolph van Ittersum. Het klikt tussen de twee. Dat weet Besselsen zich bijna vijftig jaar na dato nog goed te herinneren. ,,Hij was een kindervriend, een man met sociale betrokkenheid.'' Tegen Volkskrant-journalist Jan Joost Lindner zei Besselsen destijds over de baron: ,,Een echte aristocraat, beslist geen jongen om op de schouders te slaan. De mensen in het dorp keken erg tegen hem op.''

Besselsen krijgt van de baron een huurovereenkomst aangeboden om kamp Schaarshoek te exploiteren als kinderoord. Er rolt een huurovereenkomst van 3 jaar uit de bus en die termijn is tevens een proefperiode. Als er geen klachten uit de buurt komen wordt de overeenkomst omgezet in een langjarige pachtovereenkomst. Besselsen heeft cash geld ter beschikking. Hij betaalt 5000 gulden (2270 euro) in één keer als een soort entree-premie en daarnaast 750 gulden (340 euro) per hectare per jaar. Voor die tijd forse bedragen. Kamp Schaarshoek is op dat moment 1.5 hectare groot. De opstallen - een serie slaapbarakken, een keuken en een kantine - koopt Besselsen van een particuliere eigenaar. De jaren van somberheid en spanningen in Kamp Schaarshoek lijken te worden verdreven door vrolijke kinderstemmen.

Besselsen ontpopt zich in de Schaarshoek als een creatieve doener. Hij heeft een groot netwerk en blijkt bedreven in de omgang met jonge mensen. Hij heeft ook een minpuntje, zegt hij in een van de vele interviews in die tijd: ,,Ik ben een wilde bouwer.'' Zakelijk is Besselsen goed onderlegd. Zo heeft hij een overeenkomst gesloten met het Duitse Rode Kruis, dat de activiteiten in Nederland subsidieert. Duitse stadskinderen met een medische of sociale indicatie mogen in Heino een gezondheidsvakantie doorbrengen. Besselsen heeft dat via het internationale Rode Kruis in Genève voor elkaar gekregen. Hij graaft met geestverwanten eigenhandig een zwembad, baron Dolph van Ittersum doet plechtig de opening van het bassin en de zaken op de Schaarshoek gaan goed. Al snel komen er enkele tienduizenden kinderen op jaarbasis naar Heino.

Dan breekt juni 1963 aan. In die tijd is John F. Kennedy president van de VS en houdt hij zijn beroemde rede in Berlijn, Feyenoord is landskampioen en The Blue Diamonds staan nummer één in de hitparade met Ramona. Op 10 juni van dat jaar overlijdt de baron Dolph van Ittersum op 62-jarige leeftijd aan kanker. Voor Besselsen heeft dat moment, zo bezweert hij, een zware lading. De jonge baron Willem Hendrik, destijds 26 jaar, trekt vanaf dat moment aan de touwtjes. Voor Besselsen en zijn kinderoord ziet de wereld er ineens heel anders uit. De baron geeft te kennen dat de directie van de Schaarshoek met ongeoorloofde bouwprojecten ver buiten het boekje is gegaan. In Zwolle krijgt advocaat mr. J.P. Hogerzeil de opdracht van de stichting Baron van Ittersum Fonds om het kinderoord van Co Besselsen via de rechter te laten ontruimen. Het is rechtszaak nummer één in een lange rij. De zaak haalt de nationale media in de jaren zestig. De kiem voor een langslepend conflict is gelegd.