De jacht op homo's in Indië - een Indisch zedelijkheidsoffensief

De jacht op homo's in Indië




Door verslaggever Pauline Broekema

Het is een vergeten geschiedenis, het Indisch zedelijkheidsoffensief. Ofwel de jacht op homoseksuelen eind jaren 30 in Nederlands-Indië. Daarbij werden zeker 223 homo’s geïnterneerd. De meesten waren Europeaan.

Het merendeel van de mannen werd berecht en veroordeeld tot een gevangenisstraf die varieerde van twee maanden tot twee jaar. De gearresteerden waren vooral mannen uit de hogere lagen van de Indische maatschappij, zoals leraren, bestuursambtenaren, planters, politiemensen.

Historicus Marieke Bloembergen beschrijft de affaire in 'De geschiedenis van de politie in Nederlands-Indië'. De kwestie was in wetenschappelijke kring bekend. In 1982 werd hij beschreven in een doctoraalscriptie van Gosse Kerkhof.

Homonetwerk
De affaire laat zich verklaren in de tijd waarin hij speelde, aan het eind van de jaren 30. In een periode dat de koloniale macht tanende was. Bloembergen schrijft: "Achteraf bezien kan de massale jacht op homoseksuelen begrepen worden als een uit de hand gelopen poging van de koloniale autoriteiten om sterk en deugdzaam over te komen.” (-)

“Door homoseksuelen te vervolgen benadrukte de politie de masculiene kracht van de koloniale staat. Tegelijkertijd was de grote zedenschoonmaak bedoeld om deze koloniale staat een beschaafd gezicht te geven en daarmee tegenover het publiek zijn gezag te bevestigen.”

De affaire begint als in 1936 de nieuwe gouverneur-generaal Tjarda van Starkenborgh Stachouwer door de Christelijke Staatpartij wordt aangespoord iets toe doen aan wat wordt genoemd de hand over hand toenemende zonde der homoseksualteit onder zeer belangrijke personen. Waarmee wordt gesuggereerd dat er sprake is van een homonetwerk dat de maatschappij op vitale punten ondermijnt.

Arrestatiegolf
Eerder was in het thuisland, in Nederland, al sprake geweest van een zedenschandaal waarbij een topambtenaar was betrokken. De affaire-Ries leidde tot een felle discussie in de Tweede Kamer en de kranten stonden er bol van.

De eigenlijke arrestatiegolf begint als de politie in Batavia, eind 1938 een tip ontvangt. Op een hotelkamer zou een bekende homoseksueel jongens ontvangen. Na een inval vindt de politie de uitgebreide correspondentie van de man met vrienden in Nederland en Indië. Veel van de briefschrijvers worden gearresteerd.

De publieke verontwaardiging over het verval van de zeden is compleet als de resident van Batavia wordt gearresteerd, Fievez de Malines van Ginkel. Die bovendien hoofd van de politie is.

In de doctoraal scriptie van Kerkhof is een lijst te vinden van de gearresteerden. Leraren, een ambtenaar bij Financiën, een hoofdagent van politie in Bandung, een arts. Een onderwijzer pleegt zelfmoord. De politie arresteert op zijn begrafenis een collega van de overleden schoolmeester. Een 48-jarige leraar wordt ter verantwoording bij de burgemeester van zijn woonplaats ontboden en daar opgewacht door de politie. In de boeien voert men hem af. Drie mannen maken, voordat ze gearresteerd kunnen worden, een einde aan hun leven.

Opvoedingsgesticht
Homoseksualiteit is niet strafbaar in Indië. Maar het plegen van bepaalde handelingen wel, net als omgang hebben met minderjarigen. Katjongs, de prostituees van de baan, van ontmoetingsplekken, worden ingeschakeld. Ze worden geconfronteerd met verdachten en krijgen de vraag voorgelegd of ze hem kennen. "Kenal sama tuan itu?" En als klinkt "saja!", dan is de arrestatie officieel een feit. De jongens krijgen, als ze meerderjarig zijn, een straf voor landloperij of gaan naar een jeugdopvoedingsgesticht.

Veel levens werden geruïneerd door de affaire. Carrières waren geknakt. Als voorbeeld van wat werd aangericht noemt Bloembergen wat het betekende voor de latere koloniaal historicus W. Ph. Coolhaas, één van de slachtoffers van de affaire.

Hij solliciteerde na de oorlog naar een baan bij het Binnenlands Bestuur. En meldde dat hij zich had laten behandelen door een Zwitserse psychiater, nu getrouwd was en dus ”de gelijke van elk normaal man” en dat hij God dankte dat hij “den juisten weg op sexueel gebied had gevonden.”

Walter Spies
Ook Walter Spies, de veelzijdige Duitse kunstenaar werd slachtoffer van de homojacht. Hij was het middelpunt van een kunstenaarskring op Bali. De resident van Bali ergerde zich aan de ”ongebreidelde sensualiteit” van de groep. Een journalist van de Javabode drong er op aan dat er schoon schip zou worden gemaakt met ”het internationale wrakhout dat daar aanspoelde.”

Spies zat vele maanden vast. De affaire had nog een praktisch gevolg. Wie voortaan in Indië aan de slag wilde, moest een officiële verklaring overleggen waarin stond dan hij geen communist was of homoseksueel.


De geschiedenis van de politie in Nederlands-Indië. Uit zorg en angst. - Marieke Bloembergen, uitgeverij Boom/KITLV

Bekijk ook de NOS-documentaire uit 1981 over Walter Spies: Schoonheid en Rijkdom


NOS, 14-11-09


--------------------------
topic op 'boekbesprekingen'