Koloniaal Bestuur tot 1800 - Deel 1

Bronnen:
Waanders en Tropenmuseum.
S. Abeyasekere - Jakarta, a history, Oxford 1987
S.L. van der Wal (ED) - Besturen overzee. Herinneringen van oud-ambtenaren bij het binnenlands bestuur in Nederlandsch Indie, Franeker 1977

Voorwoord:
Hij was een man "van meer als gemeene lengte, bleek van coleur en mager in 't aengesicht. Een man van weynig woorden, noyt om raed en uytkomste verlegen. Die van de goede bemind en van de quade gevreesd werd."

Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) was de stichter van Batavia en de slachter van Banda.
Reeds op 31 jarige leeftijd werd hij benoemd tot gouverneur generaal, de hoogste functie bij de VOC in Azië.
Hij werd in 1587 geboren in het Noordhollandse dorpje Twisk en reeds op zijn 20ste (in 1607) voer hij met de hoge rang van Onderkoopman voor het eerst naar Nederlandsch Indië met de vloot van Pieter Willemz Verhoeff (KIT)

Hij had kwaliteiten en visie en niets en niemand kon hem weerhouden zijn idealen te verwezenlijken. Zijn grootste streven was het vestigen van een vast steunpunt voor de VOC in Azie, dat het centrum moest worden van een uitgestrekt Nederlands handelsnetwerk.

Hij vond zijn aartsvijanden de Portugezen op zijn weg en zij vermengden zich - vond hij - verachterlijk met de inheemse bevolking.

Het was Coen tevens een raadsel, waar de Engelsen de euvele moed en brutaliteit vandaan haalden, om in Bantam en de Molukken te handelen en hij bestreed ze dan ook met alle mogelijke middelen.
Op Banda liet hij eens de nootmuskaatbomen - die pas na 10 jaren vruchten dragen - in brand steken om te voorkomen, dat de kostbare koopwaar in Engelse handen viel.

Coen minachtte de Aziaten: zij leefden als beesten, waren onbetrouwbaar, trots en achterbaks.

Hij trad dan ook meedogenloos op tegen elke "inlander" die zich tegen zijn plannen verzette.

Maar ook voor zijn ondergeschikten was hij genadeloos. Een Zeeuwse jongen, net 18 jaren, die voor de tweede maal slapend tijdens de wacht werd aangetroffen, werd ter plekke doodgeschoten.
Een adelborst die uit het raam plaste, kreeg twee weken dwangarbeid.

Coen overlaadde zijn superieuren in de Republiek onomwonden met kritiek: de bewindhebbers waren te krenterig, alleen maar uit op snelle winsten en dus kortzichtig in hun beslissingen.

Maar Coen dispereerde niet. Met beperkte mankracht en schepen die hem ter beschikking stonden, veroverde hij in 1619 Jacatra op West Java en op de puinhopen bouwde Coen een nieuw kasteel en stichtte de stad Batavia, die het centrum van het Nederlands bestuur in Nederlandsch Indië zou worden.

Het bovenstaande was in het kort iets over JP Coen.

Deel 2 volgt. Handelsonderneming met souvereine rechten.