De Aceh oorlog - deel 2.

Bronnen:
zie deel 1.


Het ten tonele verschijnen van een Indo generaal.


Pel, inmiddels bevorderd tot generaal-majoor en volop steun van Batavia, besloot tot een offensief tegen het gebied van de Moekims IV, VI en XIX, ten zuiden van Kota Radja en hiermede traden de Nederlandse soldaten voor het eerst buiten de benteng gebieden in actie.
Pel stierf reeds aan het begin van de campagne in februari 1876 aan een plotselinge dood.

Daarmee bleef de toestand min of of meer stabiel, totdat in midden 1878 - onder leiding van Habib Abdurrachman - deze de gebieden van de moekims IV en VI binnen viel, welke door Pel 2 jaren eerder waren veroverd.

En Batavia stuurde de Indo gen.majoor K. van der Heijden om voor eens en altijd een einde te maken aan de oorlog.
v.d. Heijden was één der meest legendarische generaals van Ned. Indië, van Indo-Europese komaf, een ijzervreter met een reputatie van onkwetsbaarheid over zich heen.
(Wegens schandalen met de dwangarbeiders onder zijn leiding, werd hij in 1881 eervol ontslagen uit dienst en werd commandant van Bronbeek, dat in 1863 door Willem III was "opgericht".)

v.d. Heijden voerde het aantal manschappen op tot 10.000 en 3000 dwangarbeiders en in maart 1879 was het zover.

Hij trok het gebied binnen van de moekims XXII en XXVI met 80 officieren, 1800 manschappen en 1600 koelies/dwangarbeiders.
Het gebied was moeilijk, de bergartillerie zwaar en eigenlijk van weinig nut en de tocht verliep moeizaam.

Gekleed als inheemse militairen, kreeg hij enorm veel steun van lokale gidsen, die en passant lokale rebelse kampongs in de hens staken.
Kampongs met het predikaat "trouw/ontrouw" konden hun vernietiging afkopen en de "trouwe" kampongs werden gespaard.

Doch deze orders hadden niet veel nut, want op grote schaal werden bijna alle kampungs vernietigd en evenzo sawahs en oogsten.
Het was dus een economisch getinte oorlogsvoering, teneinde de Acehers sneller op de knieën te krijgen.

5 Dagen na hun vetrek uit de basis, bereikte het Nederlandse leger Indrapoeri en de Imam kwam de overgave aanbieden, maar daarmee was de expeditie niet afgelopen.
Tot juni bleven de troepen daar in die omgeving zuiveringsacties ondernemen tegen kampongs die de strijd aan het voortzetten waren.
(Het gebied van Anak Galoeng tot Indrapoeri Moekim - XXII).

In september 1879 boden de moekims van het gebied XXVI hun overgave aan en het werd tijd voor nieuwe vredesgebaren, want "krijgsbewegingen van grooten omvang zullen hoogstwaarschijnlijk niet meer plaats vinden" verklaarde v.d. Heijden aan Batavia.
Uiteraard dienden de dagelijkse patrouilles nog wel plaats te vinden om her en der kleine rellen te dimmen.
De legermacht werd tot 6000 uitgedund die voor de helft uit Europeanen bestond en de GG van Lansberge bood het Acehse volk een nieuwe moskee aan, ter vervanging van het in 1873 afgebrande gebouw.

Bij het leggen van de eerste steen door van der Heijden, verklaarde deze tegenover de imams, dat dit een bewijs was van de goede trouw van Nederland ten opzichte van de Islam in Aceh.

Batavia en Den Haag wilden nu zo snel mogelijk af van de oorlog, want de bodem van de schatkist was inmiddels allang bereikt en in 1881 kwam de eerste civiele gouverneur A. Pruys van der Hoeven ten tonele te Aceh en daarmee was een bestuursperiode door militairen voorlopig voorbij.
De oorlog had Nederland circa 20 miljoen guldens per jaar gekost en overtrof merenmale het budget.
Het was een oorlog geworden, die de militaire krachten van Nederland ver te boven ging en bovendien mobiliseerde deze Aceh oorlog zowat het hele Nederlandse leger, waardoor andere gebieden onbeschermd bleven.

De minister van Oorlog A.W.P. Weitzel, die tevens als interim minister van Koloniën fungeerde, nam toen een dramatische en noodlottige (naar later bleek) beslissing: het leger moest verder uitgedund worden, uit diverse bezette gebieden moest teruggetrokken worden en het afsluiten van de vesting Kota Radja door middel van een linie van posten en de kust moest tegelijkertijd door de marine geblokkeerd worden, zodat er geen schip meer in of uit kon.


Verklarende woorden in die toenmalige tijd in het Acehse gebied:
Moekim - een gebied van een aantal dorpen bij elkaar.
Uleebalang - de krijgsaanvoerder.
Panglima perang - krijgsoverste. (Niet te verwarren met Pahlawan Perang = krijgsheld.)
Nederlanders werden gelijk gesteld aan Kafir = ongelovige volgens de Islam.
Ulanda setan - Hollandse duivels.

Deel 3 volgt.