Bronnen: Waanders en Tropenmuseum.
Koelie onder de grond.
Bij de Ombilinmijnen aan de westkust van Sumatra, werkte een geneesheer van der Meer en die had geen hoge dunk van de mijn werkers, die onder zijn hoede waren geplaatst.
"Wat aan Javanen zich als contractant voor de Buitengewesten laat aanwerven is het uitschot van Java, misdadigers, menschen die door hun luiheid zelfs op Java de kost niet vinden." stelde hij vast in 1911.
Voo hem en zoals voor vele anderen, stond het vast dat de koelies slechts met ijzeren tucht aan het werk gezet konden worden.
Het werk in de mijnen werd gedaan door contractkoelies, dwangarbeiders en de zogenaamde vrije arbeiders, ook wel genoemd "vrijmannen."
In groepjes van 5 tot 15 man werkte men in ploegendienst: de eerst ploeg startte om 6 uur 's morgens tot 2 uur 's middags, de tweede ploeg van 4 uur 's middags tot 12 uur 's nachts en de derde ploeg werkte van 10 úur 's avonds tot 6 uur 's morgens.
De losgehakte kolen werden in mandjes geladen en gedragen naar de kolenmijnwagentjes.
Het ondergrondse mijnwerk werd beter betaald dan het werk in de dagbouw.
Omstreeks de jaren 1900 kreeg een contractkoelie 30 cent per dag en een dagbouw contractkoelie kreeg 20 cent per dag.
Vrouwelijke koleies kregen hetzelfde loon, hetgeen toen in Indië héél ongewoon was, doch bij de Ombilinmijnen werkten slechts weinig vrouwen en enkel in de dagbouw.
Daarnaast ontvingen zij 3x per jaar een stel nieuwe kleren: een jas, een broek, een sarong en een hoofddoek.
Eens per jaar verstrekte men ook gratis een ligmatje.
Het eten was ook gratis:
3x per dag kregen de koelies een maaltijd verstrekt, bestaande uit rijst, groente en vlees of vis of eieren.
Tussen het werk door kreeg men thee en een pisangblad waarop een pisang goreng (bakabana) of een wajikkoekje(kleefrijst met bruine suiker en kokos) of een stuk getuk(casave geprakt met suiker) werd geserveerd.
Tja, het was natuurlijk niet ondenkbaar, dat er wel eens werd geklaagd over het eten. Onsmakelijkextra steenkoolgruis ter afwisseling, te weinig en dat laatste vooral als er weer een nieuwe lading koelies aankwam en waar de "kok" niet op had gerekend.
In dit geval vonden de laatst aangeschovenen dan de spreekwoordelijke hond in de pot en kregen zij slechts een bordje rijst met imaginaire sayur of een scheut kecap asin(zoute kecap).
De meeste koelies woonden in zogenaamde tangsi of pondok, hetgeen in contreien synoniem was voor een langwerpige houten loods: één grote lange ruimte waar 100 tot 120 man sliepen op hun matje.
Slechts de gehuwde koelies kregen aparte kleine woningen.
Het onderdak was gratis, doch vele koelies gaven er de voorkeur aan om een kamertje in een naburig dorp te huren.(Buitenwonen).
Volgens de Arbeidsinspectie wass de behuizing te Sawah Loento aan de westkust van Sumatra goed, maar onverklaard voor de ambtenaren van de Arbeidsinspectie, bleef toch het feit, dat vele koelies het "buitenwonen" prefereerden.
De koeliesamenleving was boordevol misdaad, geweld en onveiligheid en de pondoks waren een toonbeeld van onveiligheid. Om de 3 dagen werd wel eens een moord gepleegd en de daders waren veelal te vinden onder de dwangarbeiders.
Verbetering in deze situatie trad pas op, toen een scheiding in huisvesting werd aangebracht tussen koelies en dwangarbeiders.
Lijfstraffen waren destijds ook gebruikelijk en die bestonden meestal uit rotanslagen, wlke tegenwoordig onder de noemer mishandleing geplaatst kunnen worden.
Waarom zoveel lijfstraffen?
Bij de mijnwerkers bestond een voortdurende vrees voor mijn zelf. Onveilig situaties e.d.
Eens werden ook 180 mijnwerkers samen met 2 leden van de ondernemingspolitie nog in hun pondok aangetroffen, daar hun mijn vrees groot was. (Tegenwoordig noemt men zoiets staking.)
De directie dwong tot hervatting van het werk en de straf was niet lijfelijk, maar financiëel, want de dagvergoedingen werden omlaag gebracht.
Onderling gokken was ook een dagelijkse bezigheid, waar de koelies zich mee bezig hielden in hun vrije tijd en de werkgevers deden vele pogingen om dit te onderdrukken.
Een voorbeeld was bijvoorbeeld bij de zilvermijn Tambang Sawah te Benkoelen een bord in de eetpondok met het opschrift TERLARANG KERAS ORANG VRIJMAN MAIN. (Streng verboden voor vrije mannen te gokken.) en dit werd eveneens in het Arabische geschrift aangeduid.
Het isolement, de zware arbeid, sociale verschillen, dat alles werkte mee aan een werk/woonklimaat, waardoor grote ruzies en uitbarstingen van geweld veelvuldig plaats vonden en op dergelijke momenten stond de westerse leiding machteloos, want politie en militairen moesten van verre komen.
OMBILIN was het grootste mijncomplex en werd gezien als een staat in een staat en de traditie vereiste dat de controleur naar de pijpen van de ingenieur/directeur te dansen had.
In de tweede wereldoorlog - onder Japans gezag - daalde de productie héél sterk en na 1945 was geen sprake meer van een volledig herstel.
za 6 maa 2010 - 9:54