Bukittinggi: Dromen tot diep in 'de ouwe tijd'
door Guido van de Kreeke
AMSTERDAM - Schetterend jagen twee speelse olifanten in de vroege ochtenduren achter elkaar aan. Uit hun tropische dierentuin rond het voormalige Nederlandse Fort De Kock klinkt ook de glasheldere galm van een gibbonmensaap. Vanaf dit hooggelegen oude steunpunt openbaart zich rondom een weids vergezicht van mysterieuze vulkanen en met rivieren doorkliefde bergketens.
Dit is niet zomaar vakantie. Dit is Bukittinggi! Een Sumatraanse droomreis tot diep in 'de ouwe tijd!'
Alles wat onze voorvaders naar Indie deed verlangen, is terug te vinden in dit als strategisch fort begonnen en nu tot Bukittinggi uitgegroeide rustieke stadje met 96.000 inwoners.
Je ruikt dat tropisch verleden van Nederland. Een zweem negentienhonderd tien. Op zo'n grasveld bij die kazernes zouden zo exercerende Nederlandse militairen kunnen verschijnen. Nog niet te spreken over de lokale prijzen van toen een dubbeltje nog een gulden was!
Ja, onze jongens van Jan de Wit hadden het goed bekeken. Onder generaal De Kock bouwden zij tijdens de oorlogen van 1821 tot 1837 het fort om de strijdbare volken uit de binnenlanden onder controle te krijgen. Heel natuurlijk ontwikkelde het fort zich daarna tot de koele, want 930 meter boven de zeespiegel gelegen, zeer leefbare koloniale bestuurszetel voor dit imposante gebied. De in de jaren twintig aangelegde treinbaan naar de 90 kilometer verderop aan de snikhete kust gelegen werkstad Padang maakte het wonen hier naar verhouding helemaal 'het einde'.
Van het moment dat je niet ver van Bukittinggi over een streep over de weg rijdt, ten teken dat je 'nu de evenaar passeert', beleef je honderd jaar wel en wee van Indonesie.
Het avondlijke oude stadsdeel van Bukittinggi is bij aankomst relaxed, met wat feestelijk knipperende verlichting. De volgende morgen worden er in alle vroegte de straten geveegd dat het een lieve lust is. De witte klokkentoren op het centrale marktplein staat al snel te blinken in het eerste ochtendgloren.
De rijzige toren, die ook zo in bijvoorbeeld Katwijk aan Zee zou kunnen staan, is er in 1926, met op de top een rond Hollands koepeltje, door de Nederlanders als geschenk aan de bevolking neergezet. De markante toren, nu ook wel de Big Ben genoemd, werd door de latere machthebbers als baken van hun heerschappij gebruikt. Bij de Japanners, die er van 1942 tot 1945 de lakens uitdeelden, ging de koepel eraf en werd op het topje een Japanse tempel neer gezet.
En nu pronkt daar sinds 1953 het miniatuur van het karakteristieke bouwwerk van het trotse volk dat hier al eeuwen echt thuishoort, de Minangkabauers. Hun cultuur is wonderschoon en lijkt onvergankelijk. Zij woonden traditioneel in enorme langgerekte familiehuizen met prachtige, in punten uitmondende daken. Die sierlijke dakarchitectuur wordt tegenwoordig speels ook in alle nieuwe gebouwen, van de brandweerkazerne tot aan het postkantoor, toegepast. Je vindt ze zelfs in miniatuur op brievenbussen voor de woonhuizen. Dat maakt het wandelen tot een voortdurende verrassing.
Het is niet gek dat onze oud-planters en oud-Indië militairen, en de nazaten die hun van weemoed vervulde verhalen jarenlang aanhoorden, hier als nostalgische fijnproevers zo trouw terugkwamen. Dat geldt ook voor de liefhebbers van de boeken van bijvoorbeeld een schrijfster als Hella Haasse.
Vandaag de dag heb je hier het rijk vrijwel helemaal alleen. Want de jongste versie van de zeven plagen van Egypte heeft sedert 1997 de toeristensector van Sumatra keihard getroffen. Gigantische bosbranden waarvan de rook zelfs de straten van Singapore verstikte, onrust in het opstandige Atjeh in de noordpunt van het enorme eiland, een iedereen schrikaanjagende bom in Bali, de sars in Azie en de moslimdreiging namens Osama zorgden ervoor dat de internationale toeristen het massaal lieten afweten. Alleen Nederlanders, die de Indonesische bevolking hier daarom als 'echt trouw' omschrijft, komen er nog in bescheiden mate. Die worden dan ook met open armen ontvangen. " Zij laten zich niet gek maken, want zij kennen de situatie en weten wat ze hier ondanks alles kunnen verwachten en hoe veilig het is", zo klinkt het.
In een land waarvan je de taal niet spreekt, is een gids de navelstreng die je naar een diepere laag van kennis over zo'n moslimgebied als dit voert.
Wereldwonder
Met gids Isral Sam (28) dwalen we eerst door de tuinen rond de resten van Fort De Kock waarin ook het nog door de Nederlanders in 1934 opgerichte volkenkundig museum in de vorm van een traditioneel Minangkabau's gemeenschapshuis is opgetrokken. Op weg daarheen zien we dat de zo helder schreeuwende gibbonaap toch in een tragisch duister hok zit.
Binnen bewonderen we desondanks de rijkdom van de cultuur van dit volk, met onder meer z'n traditionele klederdrachten. Opeens staan we er oog in oog met een lokaal wereldwonder. Want in een glazen kast staat niet een schaap met vijf poten, maar een opgezet buffelkalf met maar liefst acht poten, vier oren en twee staarten...
Om van deze confrontatie te bekomen, strijken we op de terugweg neer in het theehuisje bij de ingang van het fort. Ondanks het vroege uur zitten aan onze tafel militairen en politie in blinkende uniformen toch al achter een vele schaaltjes tellende rijstmaaltijd. Zij zijn het levende bewijs van wat wel grappend wordt gezegd: "Voor een bepaalde categorie mensen in Indonesië is eten pas echt werken!"
De oren van het Nederlandse Tweede-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali zouden klapperen als zij hoorde wat onze gids Sam allemaal over de moslima's der Minangkabauers vertelt. Want dit is de omgekeerde, de matriarchale, wereld!
"Het is hier de moslimvrouw die de lakens uitdeelt! Zij is bepalend, zij bezit het huis en het land en de kinderen krijgen haar naam. Alleen haar dochters en niet de zonen erven alles. De mannen mogen het zware werk doen. Dat een moslimman hier z'n vrouw slaat, is ondenkbaar en de vrouw hoeft zeker niet thuis te blijven! Het is wel een man die het bestuurlijk hoofd van de veel grotere clan is. Het betekent dat we hier als moslims toch echt democratisch zijn!"
Aansluitend wandelen we wat door de stad. We passeren het militair museum waar een na de onafhankelijkheid door Nederland aan Indonesie overgedaan militair vliegtuig als uithangbord voor de ingang pronkt. Het is een Harvard T6 van Amerikaanse makelij. Op een bordje staat keurig vermeld dat de Indonesische luchtmacht het toestel in 1958 tegen het naar afscheiding strevende volk rond Bukittinggi gebruikte. Het toestel maakte z'n laatste vlucht in 1973.
Bij het even verderop gelegen grandioze panoramapark op de hoge zuidelijke punt van de stad zit je echt nog voor een dubbeltje op de eerste rij. Entree 1500 roepia: 15 eurocent!
Een weids vergezicht op een als een fuik door woeste stromen uitgesleten rivierbedding tussen steile bergwanden, de diepe Sianok Canyon. Opzij de in wolken gehulde vulkaan de Merapi. Dit alles omzoomt door onstuimig tropisch regenwoud. Van dit paradijs kun je vanuit het beschikbare theehuis rustig in een leunstoel een hele morgen genieten.
En als het te heet wordt, kun je daarna ondergronds gaan! Want recht onder de op een hoog plateau gebouwde oude stad hebben de Japanse bezetters indertijd een lugubere 'onneembare' ondergrondse vesting, met uitgangen in de bergwand, gebouwd.
Geheim
Daar bevinden zich 1475 meter aan gangen met ondergrondse kazernes, opslagkamers, gevangenissen en keukens. De bouw gebeurde in het diepste geheim en moest bescherming tegen de Amerikanen en Engelsen bieden.
Gids Sam vertelt: "Volgens mijn ouders was de Nederlandse koloniale tijd voor ons niet makkelijk, maar de Japanners waren ronduit wreed! Onze mannen durfden zelfs niet meer buiten te komen. Zij werden zo van straat geplukt en moesten dan als soldaat vechten of als slaaf werken. Op die manier werden ook ten koste van veel mensenlevens deze onderaardse tunnels gegraven."
Tegenwoordig is het in Bukittinggi, de parel van Sumatra, weer goed toeven. Vooral die mensen uit Holland, Belanda, kunnen er een potje breken. Op het postkantoor spreekt de beambte je in aardig Nederlands toe: "Ja, van elke toerist leerde ik er twee woorden bij! En ik heb een vriend in Enschede! "
En bij dat mooie koloniale huis vertelt de bewoner: "Op een dag belde er een Nederlands echtpaar aan dat heel beleefd vroeg: mogen wij misschien nog een keer binnen kijken? Wij hebben hier vroeger 'in de ouwe tijd' gewoond. En eenmaal binnen zeiden ze: hier in deze kamer is onze zoon nog geboren! Wij hebben ze daarna als bewijs van onze 'nieuwe tijd' heel gezellig op de thee uitgenodigd."
Reiswijzer:
Bukittinggi ligt in West-Sumatra. De aanvlieghaven is Padang, dat men via Singapore of Jakarta kan bereiken. Garuda Indonesia vliegt viermaal per week op deze beide steden. Vluchtinformatie is te krijgen bij: Garuda Indonesia, Amsterdam, tel. 020-5502640, www.garuda-indonesia.nl .
Voor informatie over reisagenten in Nederland zie Indonesia.pagina.nl of www.indonesia-tourism.com .
Bukkittinggi heeft tal van goede hotels waaronder het aangenamde Novotel Corlia Bukittinggi.
Vanuit Bukittinggi zijn velerlei dagtoeren te maken. Op het 80 ha en 18 holes tellende anai Golf Resport kan men zelfs in de weelderige natuur een aardig balletje slaan.
za 12 jun 2010 - 11:40
