Column Akke de Bruijn

Column Akke de Bruijn | Japè

Regio | 31 december 2011


Papoea's zijn vechtersbazen. Dat zegt 'men'. Yesaya, onze Papoea-gids in de Baliemvallei, in de Indonesische provincie Papua - voormalig Nederlands Nieuw-Guinea - vertelt dat de aanwezigheid van Indonesische militairen ook goede dingen met zich meebrengt: er vinden geen stammenoorlogen meer plaats (maar ja, ze vechten nu wel tegen de militairen die zij als bezetters zien). Hoe dan ook, vandaag gaan we zo'n strijd tussen twee stammen meemaken.


Niet in het echt natuurlijk. Het gevecht wordt speciaal opgevoerd voor toeristen. Zo'n show brengt geld in het laatje voor de Papoea's en dat is hard nodig. Ze hebben naast hun groentetuintjes bijna niets dat inkomen genereert. Dus zitten Henk en ik in een busje op weg naar een mooie opvoering.

Bij aankomst in het dorp komen de Papoea-kinderen direct op ons af, bedelend om snoep (gula gula) en geld (uang). Die snoepjes hebben we onderweg speciaal daarvoor gekocht in een Chinese toko. De volwassenen bietsen sigaretten. Daar zijn Papoea's aan verslaafd. Eenmaal afgetroggeld steken ze de sigaretten direct op. Ik denk: bewaar er toch eentje voor straks, maar dat zal mijn westerse manier van denken wel zijn.

In zijn exploiratieperiode - de jaren 1939-1944- dat mijn vader aan de Wisselmeren diep in het binnenland van toenmalig Nieuw-Guinea vooral bezig was met het gebied ontdekken, het in kaart brengen, en zo de verschillende Papoea-stammen leerde kennen - had hij maar weinig daadwerkelijk opgetreden tegen oorlogvoerende clans. Zo lees ik in zijn boek 'Het verdwenen volk'. Hij probeerde zoveel mogelijk te bemiddelen en als dat niet hielp - wat meestal het geval was - schoot hij als boete een varken dood. Nou, voor een Papoea is er bijna geen grotere straf te verzinnen, behalve dan zelf doodgepijld te worden.

Als mijn vader in 1947 terugkeert aan de Wisselmeren, krijgen hij en de Papoea's met nieuwe Nederlandse bestuursregels te maken. Want na het exploreren van het onbekende binnenland moet er nu 'bestuurd' worden. Iets waar mijn vader niet dol op was. De bevolking kan maar moeilijk aan de nieuwe regels wennen. Zo werd oorlogvoeren verboden. De Papoea's snapten daar niets van. Hoe kon je met een japè (oorlog) stoppen als het aantal doden aan beide zijden nog niet gelijk was?

Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Spijkerbroek
Regio | 07 januari 2012


Na het oorlogje spelen (zie vorige column) worden we door de Papoea's die aan het spektakel deelnamen, verwelkomd in hun dorp.Wij zijn bij de Lani's op bezoek, in de Baliemvallei, in het binnenland van Papua, het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea, mijn geboortegrond.

Het is jammer dat ik hier geen foto's kan plaatsen, want het zou een goed beeld geven van hoe fantastisch de Papoea's zich hebben geschminkt voor het schijngevecht dat ze ons, toeristen, net hebben geleverd. Die zwarte gezichten, witte verfstrepen op benen en gezicht, grote varkensbotten door hun neus, vogelveren in het haar, dons van de koeskoes (buideldier) als hoofdtooi, halsband van kaurieschelpen, prachtig versierde peniskokers.

Het hoofd van het dorp paradeert met een van onze HEMA-leesbrilletjes op zijn neus trots langs de Papoea-vrouwen en geeft ondertussen instructies voor het varkensritueel. Bij dit onderdeel van onze excursiedag voelt mijn vriend Henk zich zeer ongemakkelijk. Want er zal voor zijn neus een varken doodgepijld worden, en dat is een hele eer. Niet kijken is een belediging.

Het is een naar gezicht. De pijl gaat dwars door het hart en komt aan de andere kant van het lijfje er weer uit. Het varken wordt daarna gevild en in de smoorkuil klaar gestoomd. Als alles achter de rug is, rijden we in het toeristenbusje weer terug naar ons 'resort' in de heuvels buiten Wamena. Een paar Papoea's, nog volledig in strijdtenue, rijdt een stukje met ons mee. Ze worden onderweg afgezet bij de nederzettingen waar ze met hun families wonen.

Tot mijn verbazing blijven er echter twee jonge Papoea-mannen tot het einde bij ons. In het resort stappen ze vrolijk uit en lopen met de twee andere toeristen - mannen uit Vlaanderen - weg naar de hotelkamer. Ik krijg meteen allerlei visioenen, over sekstoerisme. Maar het blijkt dat aan de jonge Papoea's spijkerbroeken zijn beloofd. De Belgen geven hun eigen dure westerse jeans als cadeautje.

's Avonds aan tafel zie ik ze alle vier terug. De Papoea's eten met ons mee. De ene in spijkerbroek, de ander trots in zijn traditionele kleding, slechts een peniskoker. De avonden in de bergen zijn fris. Ik kan het niet aanzien, en sla een vestje om de schouders van de bloterik.



Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Thuis
Regio | 12 januari 2012

Waar hoor ik thuis? Nu ik een tijdje heb rondgedwaald op Java (de plek waar mijn Indische vader vandaan komt) en op Papoea (waar ik ooit ben geboren, in Hollandia, toen de hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea) vraag ik mij dat af, opnieuw. Want ik heb hierover natuurlijk vaker nagedacht.

Toen ik met mijn ouders in 1965 voorgoed terugging naar Nederland, heeft zich een zinnetje in mijn achterhoofd genesteld: zie je wel, ik hoor er niet bij! Voordat je er als kind erg in hebt, gaat zo'n zinnetje een eigen leven leiden. Het wordt een waarheid.

Maar gelukkig kun je daar allerlei trainingen voor doen, en weet ik nu: dat heb ik zo ooit bedacht, als klein meisje, maar het is maar een interpretatie. Een interpretatie die mij nu niets meer oplevert, dus ik haal het zinnetje direct onderuit als het weer oppiept. Maar toch?

Het duurde tot de universiteit dat ik weer volop vrienden had. Het verhuizen van de tropen naar Nederland heeft mij een knauw gegeven destijds. Mijn sociale kinderleven was overhoopgegooid. Het eerste jaar in Driebergen, derde klas lagere school, op Coolsma, voelde ik mij eenzaam, raar. Gelukkig kon ik heel goed leren, en dat was mijn redding. En ik was steeds verliefd. Dan bekijk je het leven met een roze bril.

Toen ik in 2004 een post-hbo-opleiding volgde, moest ik uitbeelden wat 'thuiskomen' voor mij betekende. Ik pakte verf, schaar, papier, tijdschriften, en ging aan de slag. Tot mijn stomme verbazing kwam er dit uit: uitzicht op zee, bergen, eilandjes voor de kust, strand, en tropische bomen? (en een Italiaans terras met lekker eten). Toen begreep ik het. Thuiskomen voor mij is dicht bij de zee zijn, met hoge bergen als veilige rugdekking. Dat was het uitzicht in mijn kinderjaren, acht jaar lang. Ik moet dus dicht bij zee wonen.

Ooit las ik een prachtig gedicht van een kunstenaar in het snoeperige museum Beelden aan Zee in Scheveningen. Geboren in Zeeland, sprak hij over zijn grote liefde voor de zee. Ik snapte hem zo goed. Mijn zee is echter niet de grijze Noordzee, maar de blauwe Stille Oceaan. Vanaf Utrecht is Zandvoort wel stukken dichterbij. Nu de bergen nog.


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Thuis 2

Regio | 23 januari 2012 |



UTRECHT - Thuiskomen in het landschap waar je ooit bent geboren. Daar ging het de vorige keer over. Bij mij betekent dat bergen en zee. Want die combinatie vormde een natuurlijk decor in mijn eerste levensjaren, eerst in Hollandia (hoofdstad van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea) en later in Nieuw-Caledonië in de Stille Oceaan.


Dat beeld nestelt zich in je hersenen. Nu hangt het als schilderij bij mij aan de muur in mijn Utrechtse woonkamer. Ik krijg geen genoeg van dat uitzicht. Maar er is natuurlijk ook een thuiskomen bij mensen. En ik zou het bijna vergeten omdat mijn Indische vader en al zijn zussen inmiddels al zo lang geleden zijn overleden, maar toen ik op Java rondreisde voelde ik meteen: hier voel ik mij thuis.

Mijn vader was niet Indonesisch maar Indisch, gemengd Europees-Indonesisch bloed dus, maar heel vaak zag ik mijn vader (bij wijze van spreken) op de markt in Jogyakarta of in een warung in Bandung. Bij Indische mensen voel ik mij thuis. Ook in Suriname. Dat moet ik even uitleggen.

In 2002 vertrok ik voor een jaar naar Paramaribo. Ik werd uitgezonden door de grote welzijnsorganisatie Alcides in Amsterdam, met hoofdkantoor in de Bijlmer (Alcides bestaat trouwens niet meer). Alcides had veel Surinamers in dienst, en ook een paar die in Paramaribo zaten met een Melkert-uitkering (bestaat ook niet meer). Ik moest gaan kijken wat die jongens daar uitspookten en ondertussen nog wat naschoolse projecten opzetten in achterstandswijken als Sophia's Lust en Pontbuiten.

Beide zaken lukten moeizaam. Mijn werkmentaliteit past niet bij die van de meeste Surinamers. Gezellig vond ik het wel! Maar ik miste iets. Ten eerste is Paramaribo wel tropisch, maar er zijn geen bergen (ja, diep in het binnenland) en een blauwe zee is er al helemaal niet. Alleen een grote grijze modderige Suriname-rivier. Het gevoel van thuiskomen kreeg ik pas toen ik de Javaanse gemeenschap in Paramaribo ontdekte, in de wijk Blaauwgrond (2xa), daar eind negentiende eeuw neergestreken als contractarbeiders uit het toenmalig Nederlands-Indië. In Jayapura (het vroegere Hollandia, nu hoofdstad van Papua) zijn er heel veel Javanen. Die drukken de Papoea's weg uit hun eigen leefgebied. Dat is verschrikkelijk, maar ik voel me er thuis.

Dichtbij.nl

Akke de Bruin op zoek naar haar roots

Regio | 29 januari 2012


UTRECHT - Van de Baliemvallei vliegen we terug naar Jayapura, hoofdstad van de Indonesische provincie Papua, ooit Nederlands Nieuw-Guinea, mijn geboorteplek. We zijn weer te gast bij Marijke.Deze Nederlandse vrouw werkt en woont hier al meer dan veertig jaar. Ik vind haar leuk. Ze doet mij aan mijn moeder denken.


Nederlanders die jarenlang in de tropen werken, krijgen een tik van de molen zou je kunnen zeggen. Ik houd daar van. Want ze zijn rommeliger, chaotischer, minder gestructureerd, flexibeler, ruimdenkender, en dat allemaal in de goede zin van het woord. Het kan ook niet anders, want de tropische hitte doet haar werk. Er is altijd ongedierte, mieren lopen over het aanrecht, een slang hangt plots uit de dakgoot. Kleren en boeken beschimmelen binnen de kortste keren door de hoge luchtvochtigheid, zweten doe je altijd, je voelt je nooit lekker fris (tenzij je van de ene naar de andere aircoruimte gaat). Je moet je er gewoon niet druk om maken.


Marijke woont tussen de Papoea's. Dus niet in een dure villawijk met dikke muren eromheen en slagbomen met bewaking om de inbrekers buiten de deur te houden, zoals veel expats (mensen die gedurende langere tijd in het buitenland verkeren en daar vaak door een internationaal opererende organisatie zijn gestationeerd). Marijke is ooit getrouwd geweest met een Papoea. Samen hebben ze drie zonen. Eentje woont in Nederland, de andere twee zijn in Papua gebleven. Ze is net oma geworden en geniet volop van haar kleindochter.

Als leidinggevende van het Vrouwencentrum P3W van de Evangelisch Christelijke Kerk in Papoea is Marijke altijd bezig met de emancipatie en het zelfbewustzijn van Papoea-vrouwen. P3W heeft drie locaties in Papua: in de hoofdstad, in de Vogelkop en in de Baliemvallei. Jonge vrouwen vanuit heel Papua, tussen de 18 en 25 jaar, zitten er een jaar intern en volgen lessen over gezondheid (ondermeer aids-problematiek), opvoeding, huiselijk geweld, zelfstandig ondernemen.

Ze leren lezen en schrijven, gezond koken, hun eigen kleren naaien. Na dat ene jaar gaan al deze vrouwen terug naar de streek waar ze vandaan komen om daar plaatselijk sociaal-maatschappelijk werk te doen. Stuw een volk op in de vaart der volkeren, en begin bij de vrouwen.

Reageren? Mail naar: redactie@onsutrecht.nl

Dichtbij.nl

Akke de Bruijn op zoek naar haar roots |

Regio | 25 februari 2012 | bron: Ons Utrecht



Toen wij aan deze reis begonnen, op zoek naar mijn roots op Java en voormalig Nederlands Nieuw-Guinea, nu de Indonesische provincie Papua, hadden Henk en ik Jakarta links laten liggen. Direct na aankomst op het vliegveld Soekarno-Hatta waren we naar Bogor doorgereden om daar in een heerlijke pension uit te rusten van de vliegreis. We wilden zo snel mogelijk weg uit die vieze stad.


Nu, vlak voor onze terugkeer naar Nederland, nemen we twee dagen de tijd om iets van Jakarta te proeven. Ik kan het oude Batavia natuurlijk niet overslaan, met een familiegeschiedenis die doorspekt is van 'ons' Indië. Mijn overgrootvader van vaderskant, Johannes Hendricus de Bruijn, was op januari 1855 met zijn vrouw Sarah Elisabeth Maria Meijer naar Java geëmigreerd om een toekomst in de suikercultuur op te bouwen.

Ze vertrokken met het Nederlandse barkschip 'Staatsraad van der Houven' onder kapitein F. Heymeriks uit Rotterdam naar Soerabaja. Het schip voer zonder stroom, geheel afhankelijk van de wind, om Kaap de Goede Hoop. Het einde van de reis van bijna zes maanden kwam op 16 mei 1855, toen ze in Batavia voet aan wal zetten. Ze zouden niet meer naar Holland terugkeren.

Mijn overgrootvader hield van deze reis een manuscript vol notities bij, 'welke', zo besluit hij zijn dagboek 'zij mogen voor elk ander onverschillig of van geen waarde zijn, zij zullen dit toch niet zijn, geloof ik, voor degeen voor wien ik ze bewaarde'. Nu liggen de papieren in een plastic strandtas van Nivea bij mijn bed. Mijn vader heeft het dagboek doorgespit, nu ik. Straks mijn dochter? Het raakt me diep de verhalen van mijn overgrootouders Jan en Saartje te lezen. Ik voel het familiebloed door mijn aderen bruisen. Dat zeg ik niet om interessant te doen.


Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Schatgraven

REGIO | 28 april 2012 | reageer | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)

UTRECHT - Als ik binnenloop bij Prins, het buurtrestaurantje, zitten Raymond en zijn vriend Gerard al aan tafel op mij te wachten. Ik heb een afspraak met de 'regenwoudtrotter', zoals Raymond zichzelf in zijn kennismakingsmail noemde. Hij wil de expeditie 'Jungle Pimpernel' gaan opzetten in de Indonesische provincie Papua, en de tocht door de jungle nalopen die mijn vader in 1944 met zijn lijfgarde vanaf de Wisselmeren maakte op de vlucht voor de Jappen die hem achterna zaten.


Een voettocht van 95 dagen die eindigde aan het Hagersmeer waar mijn vader, zijn radioman Rudi Gout en zijn groep uiteindelijk door twee Catalina's (watervliegtuigen) werden ontzet en naar het veilige Australië werden overgebracht. Het huidige Papua heette toen Nederlands Nieuw-Guinea. Jungle Pimpernel is de bijnaam die de schrijver Anthony van Kampen aan mijn vader gaf. Het is ook de naam van het boek waarin hij de periode beschreef dat mijn vader als jonge bestuursambtenaar aan de Wisselmeren werkte gedurende WO II. Raymond was als kleine jongen gebiologeerd door het boek Jungle Pimpernel dat bij zijn opa en oma in de kast stond. Nu zit hij aan tafel tegenover de dochter van Jungle Pimpernel. Zijn ogen schitteren.

Ik vind het ontroerend. Pas in 1995 gaat Raymond het boek daadwerkelijk zelf lezen. Via internet zoekt hij naar sporen in Papua. Een hele prestatie: het WorldWideWeb en de zoekmachines staan nog in de kinderschoenen. Hij stuit op een paar Belgische biologen die bij de Wisselmeren onderzoek doen naar insecten. Deze wetenschappers willen Raymond graag helpen de expeditie voor te bereiden.

Een van de Belgen laat weten dat hij gesproken heeft met een stamoudste van de Moni, de Papoea's die hoog in het Centrale Bergland bij de Wisselmeren wonen. Deze man, dan 86 jaar oud, blijkt mijn vader nog gekend te hebben. De Moni-man vertelt dat mijn vader op zijn vlucht voor de Jappen een 'schat' heeft begraven die tot de dag van vandaag nooit is teruggevonden. Raymond wil in de voetsporen van mijn vader die schat gaan zoeken.

Ik moet lachen. De 'schat' zal vermoedelijk uit kauri-schelpen bestaan, destijds het betaalmiddel in het binnenland van Nieuw-Guinea. Nu betalen de Papoea's met Indonesische rupiahs. Een schat? Schattig.

Dichtbij.nl

Een Moni man:






DK

Column Akke de Bruijn | Stadhuis

REGIO | 05 mei 2012 | 1 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - Na mijn gesprekken met Raymond uit Almere die in 2013 de expeditie Jungle Pimpernel wil organiseren - de reis die mijn vader in 1944 aflegde in het Centrale Bergland van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea, nu Papua - pak ik mijn zoektocht naar Nederlandse vrouwen weer op.


Vrouwen die in hun jonge jaren vlak na WO II naar Nederlands Nieuw-Guinea trokken om daar in dat uiterst primitieve land - toen vooral bekend om zijn malaria, ondoordringbare jungles, peniskokers en koppensnellers - te gaan werken als verpleegster, onderwijzeres, zendelinge of missiezuster. Of ze gingen als 'vrouw van' en volgden vaak met kleine kinderen hun mannen die daar vanuit de Nederlandse regering, oliemaatschappij, of marine werden gestationeerd.

Deze vrouwen wil ik interviewen om zo een beeld krijgen van het leven dat zij in zo'n ver en vreemd land leidden. De interviews gaan een boek vormen, een eerbetoon aan mijn inmiddels overleden moeder, Gé Botma. Op eigen verzoek liet zij zich door het Rode Kruis in 1946 naar Nieuw-Guinea sturen. Daar leerde ze mijn vader kennen. En zo werd ik in 1956 tussen de Papoea's geboren. En wie kan mij beter in de wereld van de Papoea's en het oude Nieuw-Guinea binnenleiden dan Nancy Jouwe, directeur van Kosmopolis Utrecht en dochter van Papoea-leider Nicolaas Jouwe. Onze vaders waren bevriend. Ik noem haar vader dan ook 'oom Nicolaas'.

Oom Nicolaas was in 1962 met zijn gezin naar Nederland gevlucht, toen Nieuw-Guinea via VN-bestuur werd overgedragen aan Indonesië. Niet alleen alle Nederlanders (onder wie mijn ouders) maar ook veel Papoea's die een actieve rol hadden gespeeld in de opbouw van het gebied, moesten voor hun eigen veiligheid toen het land uit. Dat is dit jaar precies 50 jaar geleden.

Nancy, net zo politiek actief als haar vader destijds, heeft dit historische moment aangepakt en het fotoboek 'Paradijsvogels in de Polder' uitgebracht met 35 portretten (en interviews van Eva Prins) van drie generaties Papoea's in Nederland. Centraal staat de vraag: hoe is het de Papoea's vergaan in Nederland sinds 1962? Aan het boek is een gelijknamige fototentoonstelling gekoppeld die de hele maand mei in het Stadhuis van Utrecht is te zien. Natuurlijk ga ik kijken. Van Nancy ga ik nog veel leren.

Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Radio

REGIO | 17 mei 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)




UTRECHT - 'De moeders van Hollandia'. Zo noem ik mijn boek over de Nederlandse vrouwen die in de periode 1945-1962 naar het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea vertrokken, nu de Indonesische provincie Papua.


De afgelopen maanden ben ik bezig geweest deze vrouwen op te sporen. Er zijn er nog die er persoonlijk over kunnen vertellen. Dat worden mooie interviews. Vorige week vertelde ik over Riekje, 93 jaar, die in 1947 met drie kleine kinderen haar man achterna reist en tot 1962 in Hollandia - voormalig hoofdstad van Nieuw-Guinea, nu Jayapura - zal blijven. En ik praat met Aleida, Roelie, Loes, Jeanne, Emmy en Ine: maatschappelijk werkster, verpleegster/anesthesiste, onderwijzeres, medewerkster van het ministerie van Binnenlandse Zaken, of 'vrouw van'. Ik zal in mijn volgende columns kort bij hun verhaal stilstaan.

Maar nu eerst iets over Judith Emmert. Ik ontving afgelopen jaar (deze week alweer column nummer 53) regelmatig post van lezers die enthousiast reageerden op mijn columns. Maar nog nooit was ik gevraagd om in een radioprogramma te komen optreden. Judith is eindredactrice van het programma Rasa Senang op Radio Ridderkerk. Ze heeft zelf jarenlang op Nieuw-Guinea gewoond en is er op de een of andere manier achtergekomen dat ik in deze krant wekelijks vertel over de zoektocht naar mijn roots op Java en op Nieuw-Guinea.

Haar stem op mijn voicemail klinkt zo vertrouwd Indisch. Ik moet direct aan mijn Indische vader denken, die helaas al in 1979 overleed. Judith is reuze benieuwd naar het verhaal van Jungle Pimpernel, mijn vader dus, en de jaren die hij met de Papoea's gedurende WO II aan de Wisselmeren doorbracht met de Jappen op zijn hielen.

Ik google op Radio Ridderkerk en lees op de website dat de samenstellers van Rasa Senang aandacht besteden aan de Indische Nederlanders. In het programma wordt 'de klamboe der vergetelheid die over de geschiedenis van Indonesië hangt' opgetild. De presentatoren geven informatie over alles wat met het oude Indië en het huidige Indonesië te maken heeft. Tussendoor draaien ze muziekjes. Artiesten, auteurs, kunstenaars, ondernemers zijn regelmatig te gast in 'Rasa Senang'. Op 23 mei schaar ik me in hun rijtje. Rasa Senang is elke woensdagmiddag van vijf tot zes uur te beluisteren op 105.7 FM.



Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Radio

REGIO | 17 mei 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)

UTRECHT - 'De moeders van Hollandia'. Zo noem ik mijn boek over de Nederlandse vrouwen die in de periode 1945-1962 naar het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea vertrokken, nu de Indonesische provincie Papua.


De afgelopen maanden ben ik bezig geweest deze vrouwen op te sporen. Er zijn er nog die er persoonlijk over kunnen vertellen. Dat worden mooie interviews. Vorige week vertelde ik over Riekje, 93 jaar, die in 1947 met drie kleine kinderen haar man achterna reist en tot 1962 in Hollandia - voormalig hoofdstad van Nieuw-Guinea, nu Jayapura - zal blijven. En ik praat met Aleida, Roelie, Loes, Jeanne, Emmy en Ine: maatschappelijk werkster, verpleegster/anesthesiste, onderwijzeres, medewerkster van het ministerie van Binnenlandse Zaken, of 'vrouw van'. Ik zal in mijn volgende columns kort bij hun verhaal stilstaan.

Maar nu eerst iets over Judith Emmert. Ik ontving afgelopen jaar (deze week alweer column nummer 53) regelmatig post van lezers die enthousiast reageerden op mijn columns. Maar nog nooit was ik gevraagd om in een radioprogramma te komen optreden. Judith is eindredactrice van het programma Rasa Senang op Radio Ridderkerk. Ze heeft zelf jarenlang op Nieuw-Guinea gewoond en is er op de een of andere manier achtergekomen dat ik in deze krant wekelijks vertel over de zoektocht naar mijn roots op Java en op Nieuw-Guinea.

Haar stem op mijn voicemail klinkt zo vertrouwd Indisch. Ik moet direct aan mijn Indische vader denken, die helaas al in 1979 overleed. Judith is reuze benieuwd naar het verhaal van Jungle Pimpernel, mijn vader dus, en de jaren die hij met de Papoea's gedurende WO II aan de Wisselmeren doorbracht met de Jappen op zijn hielen.

Ik google op Radio Ridderkerk en lees op de website dat de samenstellers van Rasa Senang aandacht besteden aan de Indische Nederlanders. In het programma wordt 'de klamboe der vergetelheid die over de geschiedenis van Indonesië hangt' opgetild. De presentatoren geven informatie over alles wat met het oude Indië en het huidige Indonesië te maken heeft. Tussendoor draaien ze muziekjes. Artiesten, auteurs, kunstenaars, ondernemers zijn regelmatig te gast in 'Rasa Senang'. Op 23 mei schaar ik me in hun rijtje. Rasa Senang is elke woensdagmiddag van vijf tot zes uur te beluisteren op 105.7 FM.

Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Gazon

REGIO | 25 mei 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - 'De Moeders van Hollandia' is de titel van mijn boek waarin ik verhalen opneem van Nederlandse vrouwen die naar ons voormalig Nederlands Nieuw-Guinea vertrokken in de jaren tussen 1945 en 1962.


Dat is de periode dat mijn moeder daar werkte, mijn vader ontmoette, trouwde, en kinderen kreeg. Mijn moeder, Geertje Botma, liet zich als verpleegster van het Rode Kruis uitzenden naar dat primitieve, onbekende land. Als klein meisje was ik altijd onder de indruk van die keuze die mijn moeder had gemaakt, toen 25 jaar oud. Dat ik zo'n sterke moeder had, die zonder angst, in haar eentje, haar veilige Nederland verliet (net verlost van de Duitse bezetter), en ongewisse situaties tegemoet trad, dat vond ik stoer.

Is het toeval dat ik op diezelfde leeftijd midden in mijn doctoraal Biologie stopte en in een kibboets in Israël ging werken, op een cruiseschip op de Middellandse Zee terechtkwam en als reisleidster in Oostenrijk leerde skiën? 'Stoere' vrouwen zijn ook Riekje, Loes, Aleid, Roelie, en Jeanne: de 'moeders' van Hollandia die ik nu interview. Riekje heb ik twee weken geleden al voorgesteld.

Loes vertrok in 1958 via de Zending in Oegstgeest naar Nieuw-Guinea. Als maatschappelijk werkster werd zij belast met het woningtoezicht op jonge Papoeagezinnen die door de Nederlandse overheid in Hollandia (toenmalige hoofdstad) in een soort 'Vinex-wijk' werden gezet - de Papoea-mannen werden als ambtenaren klaargestoomd om hun eigen land te gaan besturen.

En dan is daar Aleid. Zij vertrekt in 1958 naar Nieuw-Guinea als 'vrouw van'. Haar man is gouvernementsarts in Manokwari, Kaimana en Hollandia en door zijn werk veel op tournee door het binnenland. Wekenlang is Aleid verstoken van contact met haar man. Daar zit je dan als huismoeder met drie kleine kinderen, in je uppie.

Roelie vertrekt in 1958 naar Hollandia en Sorong. Haar specialiteit: ze is anesthesie-verpleegkundige. Een echte anesthesist uit Nederland naar Nieuw-Guinea sturen, vond onze regering te duur. In Hollandia ontmoet ze haar Nederlandse man die bij de marine werkt. Ze trouwt en krijgt daar een zoon.

Jeanne zet in 1953 de Huisvrouwenvereniging Hollandia op. Ze heeft het mooiste gazon van de stad en daar wil de echtgenote van gouverneur Platteel het fijne van weten.


Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Hiphop

REGIO | 03 juni 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - Vorige week bracht de Raad voor Cultuur haar advies uit over bezuinigingen op het gebied van cultuur voor de jaren 2013 tot 2016 - met een negatief subsidieadvies voor 28 Utrechtse culturele instellingen. Ik besloot me direct onder te dompelen in een paar culturele uitstapjes in de stad. Die stonden in het teken van de Papoea's.


Jaren hoor je bijna niets over de Papoea's, en nu - omdat het vijftig jaar geleden is dat Nederland haar laatste kolonie in de Oost, Nederlands Nieuw-Guinea, 'overdroeg' aan Indonesië - staan ze in de belangstelling. Dat is wrang maar in elk geval is er nu aandacht.

En zo zat ik woensdagavond in RASA. Daar was Animal Dance te zien van de in Papua (nu dus Indonesische provincie) geboren choreograaf Jacko Siompo. Hij combineert traditionele Papoea-dansvormen met moderne dans en hiphop. Volgens de oma van Siompo komt hiphop uit Papua. En daarom nam ik mijn dochter mee, die al jaren hiphop beoefent. Dat ik tussen de Papoea's geboren ben, en zij voor een dansvorm kiest die blijkbaar bij de Papoea's vandaan komt, vind ik zo grappig dat ik die oma wel wil geloven.

Mijn tweede uitje betrof het Stadhuis. Hier is tot 31 mei de fototentoonstelling 'Paradijsvogels in de polder' te zien, over vijftig jaar Papoea's in Nederland. De fototentoonstelling valt tegen, ik krijg te weinig informatie. Maar die vind ik des te meer in het gelijknamige boek. Ik lees de interviews met drie generaties Papoea's in ons land. Hun verhalen zijn ontroerend, en je leest veel tussen de regels door.

Soms is de geschiedenis hilarisch. Zo dacht Frank Irving (Utrecht, 1969) dat hij half Marokkaans was. Dat stond in zijn adoptiepapieren. Blijkt zijn vader Papoea te zijn. De zoektocht naar zijn identiteit loopt als een rode draad door zijn leven. Ik ben geen Papoea, maar daar wel geboren, uit een Indische vader en Friese moeder. Op jonge leeftijd hier in Nederland 'geplant'. Ik ben ook op zoek. Waar hoor ik thuis? Frank zegt in het interview: "ik hoef niet meer zo nodig ergens bij te horen. Identiteit zit voor een deel tussen je oren. Het is maar net wat je gelooft. Dat vind ik een heel bevrijdende gedachte." Ik ook!

Dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Ischa

REGIO | 07 juni 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)



UTRECHT - Woensdag 30 mei. Tussen vijf en zes uur in de middag ben ik besteld in de studio van Radio Ridderkerk. Vanuit Utrecht pak ik de trein.


Bij het station van Rotterdam Lombardijen - hoe troosteloos en onpersoonlijk kunnen stations zijn - word ik keurig met de auto opgehaald door Judith Emmert, de Indische dame die het Indische uurtje Rasa Senang live op Radio Ridderkerk verzorgt.

Achter het stuur zit Leendert van Geenen. Ik schrik me rot, want hij is zo oud dat ik niet voor onze veiligheid durf in te staan. Maar ik vergis me. Van Geenen laat er geen gras over groeien en vertelt dat hij 87 jaar oud is en lid van de Vereniging Oud Militairen Indië en Nieuw-Guinea-gangers. Er zit hier een kranige veteraan naast mij. Ik ben diep onder de indruk van zijn rijstijl. Hij loodst ons langs alle uitvalswegen van Rotterdam richting de studio aan de Savornin Lohmanstraat.

Het gaat niet goed met lokale radio en tv in Nederland. Dat is hier in Ridderkerk te zien. Het aftandse gebouwtje is een uitgerookt welzijnspand met meubilair uit de jaren zestig en bruine verf op de muur. Maar de passie van de vrijwilligers die hier 24 uur per dag aan de programmering werken, maakt veel goed.

Emmert en Van Geenen presenteren het Indische uurtje samen. Emmert neemt nog even de vragen met mij door en Van Geenen bereidt zich voor op zijn wekelijkse gedicht. Bovendien bepaalt hij de muziek tussen het interview door. Rasa Senang begint met Wieteke van Dort, of Tante Lien, wie kent haar niet. Ze zingt 'Wil iemand weten waar Indië nog ligt, tussen Duitsland en de duinen'.

Daarna brandt Emmert los. Ze vraagt me uit. Over mijn vader, Jungle Pimpernel, zijn oorlogsjaren aan de Wisselmeren, zijn vriendschap met de Papoea's, over mijn moeder die als verpleegster naar Nieuw-Guinea vertrok, hun huwelijk daar in 1947, mijn geboortestad Hollandia, en over Raymond die momenteel bezig is met de Jungle Pimpernel Expeditie voor 2013 in het huidige Papua.

Maar ik ben er niet met mijn gedachten bij. Ik moet steeds aan Ischa denken, mijn 18-jarige witte poes die al bijna een week zoek is. Ik zet mijn verdriet opzij, en vertel dapper verder.


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | The Blues

REGIO | 16 juni 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - Hij komt mij ophalen op station Amsterdam Amstel. Peter Klencke rijdt in een oude Renault die helemaal vol ligt met woeste stronken klimop. Tussen de bladeren door kan ik nog net op de passagiersstoel kruipen. Morgen brengt hij zijn tuinafval naar de stadsreiniging. Peter heeft een boek geschreven met de ...


Want ik wil alles over Hollandia weten, de hoofdstad van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea, mijn geboortestad. Peter woonde daar van 1950 tot 1955, van zijn zevende tot zijn twaalfde jaar. Het is een autobiografisch verslag van die periode.

Peter groeit op in een ideaal jongensland: rondkruipen in een oude vliegtuigdump (achtergelaten door het Amerikaanse leger), Tarzan spelen in de jungle achter Kloofkamp, of cowboytje spelen in de heuvels van Doc V (waar veel Nederlanders woonden, ook mijn ouders). Hij roeit in een prauw over de Hollandiabaai, wordt verliefd op filmsterren van de kauwgumplaatjes en kweekt een vetkuif. Bovenal wil hij een stoere Indo zijn. Op de achtergrond is het donkere verleden aanwezig van de oorlog in Indië.

Peter en ik kletsen wat af. Het is of we jaren hebben in te halen. Dat slaat natuurlijk nergens op, we kennen elkaar helemaal niet. Toen hij met zijn ouders definitief terugging naar Nederland, moest ik nog geboren worden.

Voordat ik Peter ontmoette, mailde hij mij: "Ik ken het boek van je vader, 'Het Verdwenen Volk', ik heb het ook in huis! Ik wist dat hij - net als mijn familie - Indo was. Tja, we zijn een ingewikkelde groep van 'displaced persons' geworden. Mensen stellen mij vaak de vraag of ik nog eens terug zou willen naar Indië (Peter is in Bandung geboren) of Nieuw-Guinea. Dan antwoord ik altijd 'nee'. Ik heb niet alleen een onoverkomelijke vliegangst, ik ben ook bang voor de confrontatie met een land waaraan ik zoveel mooie herinneringen heb en waar ik me nu vreemdeling zou voelen ? eufemistisch gezegd, want de politieke situatie stoot me gewoon af!"

Maar ik ben niet bang. Nog vijf nachtjes slapen en dan vertrek ik voor de derde keer naar Hollandia, nu Jayapura in de Indonesische provincie Papua. De volgende column schrijf ik in Jakarta, mijn tussenstop.


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Hari en Yati

REGIO | 22 juni 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


Jakarta, 14 juni. Vanavond vlieg ik door naar Jayapura. Maar nu wil ik even naar het thuisfront schrijven en mijn dochter Nienke mailen die midden in een toetsweek zit.


Dus zit ik vreselijk te zweten in een internetcafé, in de buitenwijk Ciputat, Tangerang. Natuurlijk werkt de airco niet, en daar houd ik zo van. Het is in Indonesië nooit helemaal in orde, er is altijd wel iets stuk, of niet onder controle of vies.

De twee nachten dat ik in Jakarta verblijf, overnacht ik bij het Indonesische gezin van Hari en Yati. Via een klein reisbureau in Uden ben ik bij deze familie ondergebracht. Yati is de hele dag aan het werk. Ze is druk met het grote internationale badmintontoernooi 'Djarum' dat plaatsvindt in Jakarta. Er schijnt ook een Nederlandse ploeg aanwezig te zijn. Hari is gepensioneerd architect. Hij vindt het thuis te stil en dus vangt hij af en toe toeristen op en leidt ze rond in zijn stad.

Hun volwassen zoon Marcel woont nog thuis en is sportjournalist. Hij volgt het EK op de voet en moet er elke dag twee volle pagina's over schrijven in Go Sport. Afgelopen nacht heeft hij tot in de kleine uurtjes naar Nederland-Duitsland zitten kijken, terwijl ik in de kamer ernaast rustig lag te slapen (met airco aan?). Marcel loopt thuis rond in een oranje T-shirt met achterop 'Nederland' geschreven. Toch heeft Oranje weer verloren.

Gisteren ben ik met Hari naar de binnenstad van Jakarta gereden, in zijn spiksplinternieuwe witte Nissan. Een hele kunst om zonder krassen door het verkeer te komen. Ik leer een nieuw woord, 'macet', dat 'verstopping' betekent. File dus. En om die 'macet' te omzeilen parkeren we de auto vlak buiten het centrum en gaan verder met de bus. Openbaar vervoer, dat wil ik meemaken.

Met minibusjes en de TransJakarta naar het grote treinstation, met stalen bogen die ooit in een ver verleden uit een pletterij in Delft hierheen zijn gebracht. We eten bakso (miesoep met ballen) en lopen door naar Chinatown. Tussen alle smerigheid in ligt hier een prachtige boeddhistische tempel van vierhonderd jaar oud. Ik steek een bundel wierook aan en doe schietgebedjes voor al mijn dierbaren in Nederland.



dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Grimmig

REGIO | 01 juli 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)



UTRECHT - Slecht geslapen. Het was koud vannacht. Ik had drie flanellen lakens nodig om mij warm te houden. Wie had dat gedacht. Het is hier in het hete Jayapura anders altijd zo warm. Vochtig is het sowieso.


Boeken, kranten en kleren op mijn kamer voelen al na een paar dagen klam aan. Handdoeken drogen slecht en gaan raar ruiken. Ik verblijf in het huis van Marijke. Er is geen airco. Die luxe vind ik alleen op haar kantoor, waar ik nu achter de computer zit. Muskietenspray bij de hand.

Ik ben in Jayapura om een reünie bij te wonen. Vanuit Amsterdam, New York, Johannesburg, en Perth zijn er zo'n zeventig Nederlanders komen aanvliegen om elkaar te treffen in de stad waar ze ooit in hun jonge jaren op school hebben gezeten - periode 1950 tot 1962. Toen heette Jayapura nog Hollandia, de hoofdstad van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea.

Normaal gesproken vindt de Hollandia-schoolreünie elk jaar plaats in De Bilt. Maar nu heeft Norman deze reis naar Papua georganiseerd, met een vierdaags excursieprogramma inbegrepen.

De eerste dag gaat alles al mis. De Hollandse gasten overnachten op verschillende plekken in de stad en moeten via een strak tijdsschema bij hun hotels worden opgehaald. Dat is hier met al dat verkeer een hele klus.

Daar komt nog iets bij. Een paar dagen geleden is hier een jonge Papoea zomaar op klaarlichte dag door Indonesische militairen doodgeschoten. Het zou om een 'onafhankelijkheidsstrijder' gaan. De Papoea's reageerden direct furieus op het schietincident en staken toko's, motoren en auto's in de fik.

De zwartgeblakerde karkassen liggen in de wijk Waena. Daar woont Marijke. Met haar pick-up truck rijden we erlangs. Marijke is zenuwachtig. Politie en militairen ook. Morgen wordt de jonge Papoea begraven. Op straat zien we overal groepjes soldaten, mitrailleurs in de aanslag, en tanks met waterkanonnen in de buurt.

De sfeer is grimmig. En dus mogen de bussen met de Hollandse reüniegangers niet zonder politie-escorte vertrekken. Dat moet Norman ter plekke 'eventjes' regelen. Ik ben ondertussen door Marijke keurig op tijd bij de feestzaal afgezet. Na twee uur wachten komen de bussen het terrein opgedraaid. De Papoea's trommelen, dansen en zingen om ons heen: "Wees welkom in ons mooie Papua!"


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Happy Hill

REGIO | 07 juli 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)



UTRECHT - Het excursieprogramma van de Hollandia-schoolreünie in Jayapura, Papua, omvat uitstapjes naar het strand Tablanusu bij Depapre, de Jotefabaai met bezoek aan de kampongs Enggros en Tobati, het bijwonen van opening van het Sentanimeer Festival, varen naar de dorpen Aba en Asei, bezichtigen van het MacArthur monument, zwemmen bij het strand ...


Allemaal bekende namen voor de zeventig reüniegangers die hier ooit als kind of jong volwassene op school zaten, toen Jayapura nog Hollandia heette en de hoofdstad was van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea. Dat is de reden dat ook ik nu in Jayapura ben. Zo kom ik op plekken waar mijn ouders regelmatig moeten zijn geweest, in de periode 1950-1962.

Met de bussen rijden we door Doc V waar ik als klein meisje heb gewoond. Het exacte huis kan ik niet vinden, ik heb geen adres. Maar met een foto in de hand zoek ik naar de juiste straat. Ik kom er ook eindelijk achter waar Happy Hill lag.

Mijn vader schrijft in zijn boek ' Het verdwenen volk' dat hij en mijn moeder zo blij zijn dat ze hier naartoe verhuizen. Want het is er koeler. Ze wonen er in een quonset, een halfronde hangar van golfplaat, na WO II achtergelaten door de Amerikanen.

Die quonset ligt er nog. Ik mag van de huidige Papoea-bewoners naar binnen. Ik loop rond, in het nog steeds wonderbaarlijk koele 'huis' en probeer me mijn jonge ouders voor de geest te halen. In de tuin staat een oude magnoliaboom. Ik steek een geurige witte bloem in mijn haar, net als mijn moeder toen.

Een van de reüniegangers is Rick Wittewaal. Hij overhandigt mij een kopie uit het boek 'Het verdwenen volk'. Ik herken het handschrift van mijn vader. Hij richt zich speciaal tot Rick: '... dat je door dit boek nog eens goede herinneringen zult herbeleven aan het land waar je je jeugd doorbracht'.

Rick heeft er een foto onder geplakt. Daar staan zijn vader Eep en zijn moeder Dini gearmd naast mijn ouders, het waren goede vrienden. Alle vier zijn ze ondertussen overleden. En dan stromen daar op het strand van Tablanusu plots de tranen over mijn wangen.


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Pater Ton

REGIO | 21 juli 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - Muskieten rond mijn benen. Ik wapper met mijn waaier rond mijn knieën. Dat doe ik veel deze weken in Papua. Ook nu, in de katholieke Augustinuskerk in Manokwari, waar ik een vrijdagavonddienst bijwoon.


Als mijn moeder dit had geweten - zij moest in haar leven niets van katholieken hebben. Vooral Paulus kon ze wel schieten want in zijn ogen moesten vrouwen onderdanig zijn aan de man. Maar nu zit ik te luisteren naar pater Ton, een Franciscaan, die de dienst leidt. En laat hij het nu net over Paulus hebben.

Ik logeer bij Ton. Daar heeft mijn vriendin Marijke voor gezorgd. Marijke werkt voor de zending in Jayapura en kent door heel Papua mensen die bij een of ander kerkgenootschap werken. Die kunnen een beroep doen op elkaar. En daarom komt Ton mij geheel vanzelfsprekend ophalen van het vliegveld. Met pijn in mijn hart heb ik die dag Nabire verlaten. Ik hoopte van daaruit naar de Wisselmeren te vliegen, waar mijn vader zoveel jaren met de Papoea's heeft gewerkt. Maar na dagen wachten besloot ik mijn reis voort te zetten, nu naar Manokwari, in de Vogelkop. De stad ligt uitgewaaierd over vijf heuvels die als vingers uitmonden in zee. De plaats is voor christelijke Papoea's - en dat zijn ze allemaal als je zo naar het aantal kerken kijkt - een belangrijk bedevaartsoord. Hier landden op 5 februari 1855 op het eilandje Mansinam, vlak voor de kust, de Duitse missionarissen Ottow en Geissler. Hun komst wordt nog elk jaar groots gevierd. Ton rijdt mij een dagje rond. Ik schiet een fotootje bij een kerkje met de naam Utrecht en sta stil bij het graf van Ottow en de twee kleine kinderen van Geissler die al snel door malaria werden geveld. Wat zinloos, denk je dan. En hoe bevlogen waren ze, om toch te kiezen voor zo'n hels land. Net als mijn vader. Die enorme 'drive' die van binnenuit komt, dat boezemt mij ontzag in. Ook Ton koos in 1970 voor de Papoea's. Dat vond hij veel interessanter dan pater zijn in een Noord-Hollands dorpje. En hoe zit dat nu met Paulus? "Zijn uitspraken over vrouwen moet je plaatsen in die tijd", zegt Ton. Ja, mama, onderdanigheid past ons vrouwen De Bruijn niet.

dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Klazina

REGIO | 28 juli 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


UTRECHT - Terwijl ik met pater Ton door het dichte struikgewas banjer, op weg naar een mooi afgelegen strandje bij Manokwari (Papua), gaat zijn cell phone af. Hilariteit.


Lopen we hier in de bushbush, komt er een telefoontje binnen. Het blijft een wonder. Aan de lijn is Marijke. Ze belt vanuit Jayapura en vraagt wanneer ik terugvlieg naar de hoofdstad. Op woensdag heeft ze namelijk een afspraak voor mij gepland. Met Klazina. Mijn mond valt open. Dit kan niet waar zijn! Klazina was mijn Papoea-kindermeisje en onze bediende in Hollandia (toen hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea, nu Indonesische provincie Papua) waar mijn ouders van 1950 tot 1962 woonden. Klazina was onze baboe. Dat mag je tegenwoordig niet meer zeggen, je moet netjes de woorden ibu piara of pembantu gebruiken.

Klazina, niet te geloven! Ik zie direct haar gezicht voor mij. Een aantal jaren geleden vond ik namelijk bij het opruimen van papieren in het huis van mijn overleden moeder een zwartwit pasfotootje van de jonge Klazina. Omdat het niet goed voelde om de foto weg te gooien, stopte ik hem in mijn portemonnee. Vlak voordat ik in juni naar Papua afreisde, had ik de foto nog in mijn hand. Ik besloot het kiekje thuis te laten. Ik zou Klazina toch nooit meer vinden. Ik wist haar achternaam niet, ze zou hoogstwaarschijnlijk wel overleden zijn. Tenslotte is het vijftig jaar geleden dat ik als vijfjarig meisje met mijn ouders Papua moest verlaten. In 1962 moesten de Nederlanders de Papoea's met hun land overdragen aan de Verenigde Naties. Een politieke truc, want Nieuw-Guinea ging uiteindelijk gewoon over in de handen van Indonesië, zonder dat de Papoea's daarin ook maar iets te vertellen hadden.

Ik heb Klazina dus vijftig jaar lang niet gezien, maar haar altijd bij me gedragen. En nu ga ik haar ontmoeten. Haar man Bernhard was in 1946 tourneejongen van mijn vader op Biak. Bernhard was zijn doopnaam. Zijn Biakse naam was Barijéri Roembekwam. Op bladzijde 288 van 'Het Verdwenen Volk', het boek waarin mijn vader zijn leven met de Papoea's beschrijft, staat een grapje stukje over deze Barijéri. In 1950 neemt mijn vader Bernhard en zijn jonge vrouw mee naar Hollandia. Bernhard wordt chauffeur bij gouverneur Van Baal. En Klazina onze baboe.


dichtbij.nl

Column Akke de Bruijn | Klazina

REGIO | 02 augustus 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)


Terug in Jayapura. Nog een paar dagen in de stad waar ik in 1956 ben geboren, toen Jayapura nog Hollandia werd genoemd. Dan drie nachten in Jakarta en vervolgens door naar Amsterdam.


Maar eerst even bijkomen in het Swiss Bell Hotel aan de Humboldtbaai. Want logeren bij Marijke hier in Jayapura is leuk en gezellig, maar wat ik mis is het uitzicht op zee met de bergen. En die prachtige witte cumuluswolken. Zo hoog heb ik deze 'bloemkolen' nog nooit gezien. Werkelijk fantastisch. Van al die weken in Papua zit ik nu voor het eerst in een hotel. Met airco, zwembad en ontbijtbuffet. Even geen mensen om mij heen met wie ik rekening moet houden. Ik plof op bed en plots ben ik zo vreselijk moe. Ik merk dat alle indrukken, ontmoetingen, emoties, hitte en het reizen mij hebben afgemat. En hier, op mijn hotelkamer, kan ik het laten gaan. Ik blijf de hele middag liggen, televisie kijkend.

De volgende ochtend kijk ik vanaf de rand van het zwembad alleen maar naar de blauwe zee: het uitzicht van mijn eerste levensjaren hier in dit land. En dan heb ik plots koorts en buikloop. Ik schrik, is het malaria? Marijke houdt het op oververmoeidheid en komt mij de volgende dag halen. We gaan op bezoek bij Klazina, mijn kindermeisje, onze baboe van vroeger. Het blijft een wonder dat ik haar nu echt ga ontmoeten, na vijftig jaar. Het einde van mijn zoektocht naar mijn roots hier in dit voormalig Nederlands Nieuw-Guinea is in zicht. Alleen de Wisselmeren, de plek waar het verhaal van mijn vader als 'Jungle Pimpernel' zich afspeelt, staat nog op mijn lijstje.

Klazina woont met haar familie bij het hotel dat zij ooit met haar man vlakbij het vliegveld Sentani opzette. Als we het erf oprijden, staat ze mij op te wachten, klein en fragiel. Maar ik herken nog steeds de jonge vrouw van dertig op het pasfotootje dat ik al die jaren in mijn handtas bewaarde. Ik moet huilen, ik kan er niets aan doen. Als ik een paar dagen later Papua verlaat, komt Klazina mij met haar hele familie uitzwaaien. Nog snel krijg ik een warme nasi toegestopt voor in het vliegtuig. Dag Klazina, dank voor alles.

dichtbij.nl

REGIO | 09 augustus 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)

AKKE DE BRUIJN gaat op zoek naar haar roots. | Humor

Terug in Nederland. Binnen anderhalf jaar ben ik nu drie keer naar Papua afgereisd, mijn geboorteplek die in 1956 nog Nederlands Nieuw-Guinea werd genoemd.


Ik ben op zoek naar sporen van mijn vader en moeder. Mijn Indische vader komt er in 1939 terecht, als jonge bestuursambtenaar na zijn BB-opleiding in Leiden. Zijn hoogleraren snappen maar niet waarom mijn vader als briljant student nu toch voor Nieuw-Guinea kiest. Zo'n primitief land, daar had nog niemand plaatsing voor aangevraagd! Maar mijn vader is vastbesloten en kan zijn geluk niet op als hij dan eindelijk op zijn eerste bestuurspost aankomt, aan de Wisselmeren, hoog in de bergen. Hij sluit vriendschap met de Ekari's, de Bergpapoea's, en besluit dan ook tijdens de Japanse bezetting te blijven en niet uit te wijken naar het veilige Australië. Zijn oorlogsjaren met de Papoea's verwerven hem later roem door het boek 'Jungle Pimpernel'. Mijn Friese moeder vertrekt in 1946 als verpleegster naar dat verre, primitieve land. Het lot brengt haar naar het koraaleiland Biak, omringd door azuurblauwe wateren. Een Indische jongen en een blonde vrouw leren elkaar daar kennen. In 1947 trouwen ze. Dat is mijn achtergrond. Ik ben er diep in gedoken. Dankzij bijzondere Nederlanders die al tientallen jaren in het huidige Papua wonen, vond ik mijn weg. Het is heerlijk om je eigen taal te kunnen spreken in zo'n vreemd land. Het ontroerde mij toen ik merkte met hoeveel respect zij over mijn vader spraken, net zoals veel oudere Papoea's die ik ontmoette. Mijn vader hield van de Papoea's, en die liefde leeft daar nog voort. Zijn boek 'Het verdwenen volk' - waarin hij zijn leven en werk met de Papoea's beschrijft - reisde met mij mee. Zo kwam mijn vader - helaas al in 1979 overleden - weer dichterbij. Ik ontdekte in zijn verhalen zijn gevoel voor humor - iets wat je natuurlijk niet wilt zien als je pubert. Maar nu ben ik even klaar met mijn zoektocht dáár. Ik wil er nu hier mee verder, hier in Nederland. Na mijn allereerste reis na Papua besloot ik op zoek te gaan naar Nederlandse vrouwen die ooit net als mijn moeder na de Tweede Wereldoorlog naar dat primitieve verre land vertrokken. Die vrouwen interview ik nu. Hup, aan de slag ermee.


dichtbij.nl

REGIO | 16 augustus 2012 | Door de dichtbijredactie (Ons Utrecht)

AKKE DE BRUIJN gaat op zoek naar haar roots. | Fondsen

Momenteel zit ik hard te blokken voor mijn groot rijbewijs. Om precies te zijn: rijbewijs D. Al jaren droom ik ervan om chauffeur te worden op een touringcar.


Vooral de combinatie van chauffeur/reisleider spreekt mij aan. Het is nu ook een goed moment. Mijn dochter is zo zelfstandig en wijs, voor haar hoef ik niet meer steeds thuis te blijven. Bovendien zijn haar vader en tante in de buurt. Reizen zit in mijn bloed. Met mijn ervaring als reisleidster bij wandelorganisaties, de vroegere NBBS en op een cruiseschip kan ik goed voor de dag komen. Zelfs mijn leeftijd is een pré. Touroperators willen soms juíst oudere reisleidsters, die door hun levenservaring beter met groepen kunnen omgaan. Want wat moet een busreis met oudjes bijvoorbeeld nu met een jong meisje van 25 jaar voorin de bus en 's avonds aan tafel? Maar de belangrijkste reden dat ik nu de dieselmotor en het rijtijdenbesluit uit mijn hoofd zit te leren, is een financiële. En die is direct gekoppeld aan het boek dat ik wil schrijven over Nederlandse vrouwen die in de periode 1945-1962 naar voormalig Nederlands Nieuw-Guinea vertrokken, net als mijn moeder. Als je maandenlang aan een boek schrijft, moet er toch wel brood op de plank komen. En daar zijn fondsen voor. Ik kan u zeggen: ik heb de afgelopen maanden het hele traject van fondsenaanvraag in Nederland doorlopen en ik ben er verslagen en met gebogen hoofd uitgekomen. Als je niet sterk in je schoenen staat, zou je al je enthousiasme kwijtraken. Niet voor niets zijn er mensen gespecialiseerd in fondsenwerving. Er zijn allerlei struikelblokken. Sommige fondsen willen pas meewerken als je een uitgever hebt gevonden, of er moet een educatief project aan het boek gekoppeld zijn, of je moet al een boek hebben uitgebracht. Het belangrijkste fonds voor mijn idee is het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (FBJP). Dit heeft bijvoorbeeld het boek over Veenhuizen, 'Het Pauperparadijs', financieel mogelijk gemaakt. Bij dit fonds kunnen journalisten aankloppen die een bijzonder onderwerp langduriger willen uitpluizen en beschrijven. Maar ik kreeg een 'Nee' van het FBJP. Na de teleurstelling dacht ik toen: dan gewoon werken en het boek erbij doen. Mijn rijbewijs D moet nieuwe inkomsten genereren. Volgende week vertel ik u of ik geslaagd ben.


dichtbij.nl