Zorg dat het het waard is

26 september 2013|
tekst Victoria Broens|

Zorg dat het het waard is

“'Aleid pas op, de wereld is slecht en de mensen deugen niet', dat heeft mijn vader vaak tegen mij gezegd. Hij diende van 1947 tot 1949 in toenmalig Nederlands-Indië. Daarvoor woonde hij in De Steeg bij Arnhem, waar hij de bezetting van Nederland heel bewust meemaakte. Zijn moeder gaf onderdak aan een Joodse onderduiker en hij moest als jongen van 13 een deel van deze zorg op zich nemen."
"Direct na de oorlog ging mijn vader als dienstplichtig militair naar Nederlands-Indië. Toen hij terugkwam was hij 21. Hij had toen acht jaar oorlog achter de rug.

Mijn hele leven heb ik zijn angsten gevoeld. De angst van een oorlog waar ik zelf niet bij ben geweest. Ik ben enig kind. Mijn ouders waren eind dertig toen ze trouwden. Ik was hun schat. Als ze mij onder een stolp konden stoppen hadden ze dat gedaan. Niets maakt je kwetsbaarder dan een kind, dat is een last die soms zwaar te dragen is. Het maakte onze relatie in ieder geval ingewikkeld.

Vanuit het niets kon mijn vader ineens erg boos worden, omdat ik zijn kwetsbaarheid blootlegde. Ik leerde laverend te leven, onzichtbaar te zijn als dat moest. Ons gezinsleven draaide om hem. Mijn gevoelens en emoties deden er minder toe, want wat had ik nou meegemaakt?

De grootste gruwelijkheden kon hij serveren als een koekje bij de thee. Mijn moeder stond er altijd tussenin: ‘Wat is dat toch Aleid? Hij houdt zoveel van je dat hij alle sterren in de hemel voor je zou plukken.’ ‘Waarom plukt hij dan nooit de sterren die ík aanwijs?’, vroeg ik haar.

Pas toen ik ouder werd realiseerde ik wat een impact de oorlog heeft gehad op mijn vader en ons gezin. Voor mijn achttiende verjaardag zouden we met z'n drieën op reis gaan naar Indië. De avond ervoor stortte mijn vader in. Hij huilde :‘Ze komen mij halen.' De reis hebben we afgeblazen. Mijn hele jeugd voelde ik wel dat er iets niet klopte, maar ik wist niet goed wat. Toen ik hem zo zag huilen besefte ik dat de oorlog hem tot in zijn ziel beschadigd heeft."

Zelf naar Indonesië
"Toen ik 26 jaar was heb ik zelf die reis gemaakt naar Indonesië. Ik heb de plaatsen bezocht waar mijn vader gelegerd was en weet nu hoe de tropen ruiken. Indonesië is niet zwart-wit, zoals op de foto´s, maar vol van kleur. Die reis heeft mij geholpen om hem en zijn angst beter te begrijpen.

Uiteindelijk is zijn oorlog ook mijn oorlog geworden. Ik heb me leren aanpassen aan hem. Ik kan heel goed sociaal wenselijk gedrag vertonen, conformeren. Ik houd niet van conflicten. Daaronder zit iets hards, eigenwijsheid. Ik heb moeite met gezag. Zelf ben ik lang een overbezorgde moeder geweest. Ik schermde mijn kinderen met mijn armen van de wereld af. Totdat mijn dochter op een keer tegen me zei; ‘Mama, ik begrijp best dat je boos bent. Maar ik begrijp niet dat je zó boos bent.’ Hier moet ik mee stoppen, dacht ik toen. Ik hoef die angst van mijn vader niet aan mijn kinderen over te dragen. Ik kan zorgen dat dat stopt.

‘Ik ben er klaar mee’, heb ik toen tegen mijn vader gezegd. 'Ik stop ermee de muur achter jouw rug te zijn.’ Want dat is wat hij zijn leven lang zocht. Rugdekking. Daarna ben ik in therapie gegaan.

Ik kan nu beter met zijn buien en zijn depressies omgaan. Ik kan hem vertellen dat ik er even geen zin in heb. Als hij somber wordt, zo rond de herfst en kerst en tijdens de mei-week, dan weet ik dat ik mijn kinderen een beetje bij hem uit de buurt moet houden. Ik wil niet dat zij die lading van hem meekrijgen.

Maar boos ben ik niet. Als ik terugkijk op mijn jeugd vind ik het vooral jammer dat bepaalde dingen zo gelopen zijn. Dingen die anders hadden kunnen zijn. Maar ik voel nu vooral een ongelooflijke kracht. Mijn ervaringen hebben mij sterk gemaakt.

Ik ben een tweede generatie kind. Ik wil mij inzetten voor iets goeds, ik geloof dat ik de wereld een beetje kan veranderen. Ken je die scène uit Saving Private Ryan? De soldaat sterft. ‘Make it worth it’, zegt hij, vlak voor hij zijn laatste adem uitblaast. Dat is wat ik wil doen. Dat enorme verdriet dat in mijn vader zit dat voel ik. En dat wil ik omzetten in iets moois.

Door te zoeken naar verbinding, contact tussen mensen te leggen, te zorgen dat mensen met elkaar praten, zo zet ik iets negatiefs om in iets positiefs. Ik denk dat veel mensen, vooral veteranen zelf, die behoefte hebben, opdat hun pijn niet voor niets is geweest. Uiteindelijk is de wereld mooi en willen mensen goed doen. Dat is wat ik mijn kinderen wil meegeven.”

Aleid Kayser is 43 jaar oud en woont met haar kinderen in Drachten. Ze is zelfstandig ondernemer en werkt als voorlichter bij Warchild. Ook is zij begeleider van het project Stichting Gastdocent.

VersPers