19toen - Indo-zijn: een beleving en een opdracht, die je nooit loslaat

Indische Nederlanders behoren niet tot een minderheidsgroep. Er wordt van overheidswege dan ook geen bijzondere aandacht aan hen besteed; hun aanwezigheid in de Nederlandse samenleving wordt als vanzelfsprekend beschouwd. Toch worstelen vooral de tweede en derde generatie met een identiteitsprobleem. Wat is het om een Indo te zijn; hoe kan men het beste het Indisch-zijn bewaren; hoe voorkomt men dat de Indische achtergrond en de Indische cultuur verloren gaan. Men wil een antwoord op de vragen: Hoe ga ik met mijn Indisch-zijn om; hoe moet ik het aan mijn kinderen overdragen.
De Nines, de culturele vereniging Nazaten Indische Nederlanders en sympathisanten, ijvert al jaren voor een nationaal Indisch cultureel centrum in Den Haag. En zaterdag 1 oktober organiseert zij een Indische dag in het Congresgebouw te Den Haag, waar verleden, heden en vooral de toekomst van de Indo uitgebreid aan bod komen. De dag moet ook een ontmoeting worden tussen Indische Nederlanders, Nederlanders en Indonesiërs.

In een serie artikelen zal het begrip Indo uit verschillende invalshoeken worden belicht. Vandaag de eerste bijdrage.


Indo-zijn: een beleving en een opdracht, die je nooit loslaat

door G.L. Cleintuar

Hoe ik persoonlijk mijn Indo-zijn beleef? De vraag heeft mij inwendig doen glimlachen. Nog maar kort (zo'n vijftien jaar) geleden immers was het woord Indo alleen al zo beladen met gevoelens en betekenissen van sociale minderwaardigheid, dat het vrijwel onmogelijk was met enige ernst over Indo-zijn te spreken of te schrijven.

Ik heb dat in het jaar 1971 zelf ervaren, toen ik vanuit het buitenland mij mengde in de discussie die was opgelaaid in het Haagse dagblad Het Vaderland. Dit naar aanleiding van het interview met de (inmiddels overleden) schrijver Tjalie Robinson.

Kon ik destijds alleen nog hopen dat Indo eens een geuzennaam zou worden, in de jaren daarna is die hoop kennelijk tot allerlei stadia van verwerkelijking gekomen. Maar ook nu is het nog niet zo vanzelfsprekend als men zou denken om zich Indo te noemen, indien men iets Indisch heeft in uiterlijk, taal, gedrag, opinies of gevoelens.
Men kan volgens een bepaalde definitie Indo zijn (bijvoorbeeld een verre of dichtbije Indonesische voorouder hebben) en toch zijn existentie niet willen beleven als een Indo-zijn. Of men hier verstandig aan doet is op dit moment niet aan de orde.

Persoonlijke keuze
Ik stel hier alleen vast, dat je niemand kunt verwijten dat hij zijn veronderstelde Indo-zijn niet als een Indo-zijn beleeft. Een Indo-beleving komt namelijk niet uitsluitend voort uit innerlijke (psychische) noodzaak, maar voor een niet onbelangrijk deel ook uit een persoonlijke keuze.
En wel een keuze om bepaalde mogelijkheden - die op grond van biologische erfelijkheid, opvoeding en historisch-toevallige omstandigheden zijn 'meegekregen' - tot ontwikkeling te brengen en andere niet. Het is een keuze voor een vorm van menszijn die door ieder van ons heel persoonlijk wordt bepaald en al even persoonlijk wordt ervaren. Vanuit deze gedachtengang en overtuiging zal ik proberen de vraag naar de beleving van mijn Indo-zijn verder te beantwoorden.
Laat ik eerst verklaren dat haast iedere Indo-beleving - en dus ook de mijne - begonnen is als een probleem. Omdat Indo's als menstype zijn ontstaan in een koloniale samenleving, kan dit probleem ook alleen goed begrepen worden vanuit de koloniale situatie zoals die destijds in het voormalige Nederlands-Indië heeft bestaan.
In die tijd werd niet alleen het woord Indo (als afkorting van Indo-Europeaan) getroffen door het vooroordeel van minderwaardigheid, maar Indo's als bevolkingsgroep werden eigenlijk uitsluitend op een negatieve wijze, op een ontkennende manier gedefinieerd. Nooit werd rechtstreeks gezegd wat Indo's waren, nooit in positieve termen verklaard waaruit hun identiteit bestond.

In de marge
Integendeel, Indo's waren 'marginal men', mensen die leefden in de marge, in het grensgebied tussen twee culturen. Maar ze behoorden niet tot de ene noch tot de andere cultuur. Zij waren niet 'Hollands' maar ook niet Indonesisch. Zo leek het - en zo bleef het veel te lang lijken - alsof hun eigen (Indo-)bestaan volledig en steeds afhankelijk zou zijn van de historische lotgevallen van de beide oudervolken waaruit Indo's zijn voortgekomen, 'Hollanders' en Indonesiërs.
Alsof zijzelf als Indo's totaal niets aan hun identiteit zouden kunnen doen, behalve passief afwachten. Veel Indo-tragiek en veel Indo-drama's zijn voortgekomen uit dit gegeven: zij behoorden tot geen van beide of zij werden geacht te kiezen tussen één van beide, Holland of Indonesië, met de cultuur en samenlevingsvorm die daarbij hoorde. Want uit zichzelf - dat was de aan Indo's opgedrongen fictie waarin zij op den duur ook zelf gingen geloven - konden zij of waren zij niets! Hadden zij echter die eigenlijk tegennatuurlijke keuze gedaan - vaak uit maatschappelijke noodzaak - dan betekende dit toch ook weer een verloochening van hun andere zijde, van welke kant hen het verwijt kon treffen overlopers of zelfs verraders te zijn.

Ik ben van beide
De probleemsituatie die ik hierboven heb geschetst, heb ik eens in de volgende dichtregels onder woorden gebracht onder de gemeenschappelijke titel 'Laat mij niet kiezen, ik ben van beide'

Ik ben een kind van jou, maar ook van haar,
'k zal nimmer weten bij wie ik liever ben.
Ik min de blanke vaderhand die mij geleidde
zowel als moeders bruine borst van wie 'k de geur nog ken.
---
Ik ben een Indo, zo zeg ik, maar zij
beweren dat ik niet ben dit en niet ben dat.
Ik ben een Indo, dat voel ik, maar wij
verlaten ons op hen en huiv'ren voor 't gat
vergetend dat 't al vol is van ons zijn
en dat het morgen overvloeien zal

Het kan lang duren voordat je je bovenbedoelde fictie bewust wordt en rebelleren gaat tegen de jou door anderen van buiten opgedrongen valse keuze: Indonesië of Nederland.
Maar als dat eenmaal is gebeurd, zie je opeens heel helder dat je niet leeft tussen twee vaderlanden maar met twee vaderlanden. En wat tevoren alleen maar dilemma en onoplosbaar probleem leek, wordt opeens een bevrijdende ervaring en tegelijkertijd een heel zinvolle opdracht.

Rijkdom
Namelijk om in jezelf waar te maken wat volgens Rudyard Kipling en vele anderen onmogelijk zou zijn: the Meeting of East and West. En wat eerst uiterste armoede leek - door niet te zijn 'Hollander' en evenmin Indonesiër - krijgt nu het aanzien van bijzondere rijkdom: je bent van beide, je hebt beide in je en je kunt - als je maar wilt - beide in jezelf tot ontwikkeling brengen.
Wie eenmaal de opdracht, aldus verstaan, innerlijk gehoord heeft, is niet onmiddellijk van alle moeilijkheden verlost, integendeel. Want de prijs die de maatschappij je laat betalen voor je nieuwe Indo-beleving is niet gering.
Die maatschappij blijft naar jou roepen: "Word zoals wij, assimileer, want alleen dan gunnen wij je een plaats in onze gelederen en mag je, misschien, opklimmen." Maar 'worden zoals zij' zou kunnen betekenen, dat je dezelfde fouten gaat maken die zij hebben gemaakt en weer zullen maken.
En dit in een wereld en in een tijdsbestek waar het het juist erg belangrijk is geworden met andere, nieuwe ogen te kijken naar soms oude problemen. Bijvoorbeeld hoe met steeds meer mensen samen te leven op dezelfde beperkte ruimte zonder elkaar met uitroeiing te bedreigen.

In plaats van assimilatie, gelijkschakeling, zou niet juist een brede variatie in denken en doen uiteindelijk vruchtbaarder zijn en eerder kunnen leiden tot de probleemoplossingen waarnaar wij allen reikhalzend uitzien?


G.L. Cleintuar is bestuurslid en coördinator voorlichting van Censio, Centrale van samenwerkende Indische organisaties en voorzitter van Serukun, een landelijke vereniging van Indische Nederlanders.


Trouw, 21-09-1988

1988. Da's alweer een hele lange tijd geleden, dat meneer Cleintuar o.a. dit artikel schreef.

We zijn 21 jaren verder en er is inmiddels een nieuwe generatie ontstaan.
Een generatie, die o.a. nu het bloed in zich draagt van andere rassen/volkeren.
Hun ouders hebben huwelijksverbintenissen gesloten met Antillianen, Surinamers, Marokkanen, Turken, Spanjaarden, Italianen, zelfs Russen en nog meer andere rassen.

Persoonlijk ken ik een paar jongeren van deze nieuwe generatie en heb bemerkt, dat ze de sambal en terasi hebben omgeruild voor kouskous, voor moksa-alesi, voor paella en spaghetti.
Ik heb bemerkt, dat ze beter op de hoogte zijn van andermans cultuur als de achtergrond van hun Indische ouders.
Ik heb bemerkt, dat ze beter onderlegd zijn in het papiamento als onze indische woorden.
Oh, natuurlijk weten ze wel waar Indonesie ligt. Dat is dat land waar de zon schijnt en waar je lekker kan eten en waar het zo goedkoop is en waar je lekker bruin kan worden op de stranden van Bali. Maar dat is Indonesia, dat is niet Indie.

Er is bij sommigen van hen geen besef meer over "Wie ben ik? Een Indo?"
Ze zijn internationaal geworden.

Is dat erg? Neen, totaal niet, het is zelfs nodig om te kunnen surviven, want de tijd waarin we leven brengt dat allemaal met zich mee en het voornaamste is, dat ze gelukkig zijn in deze tijd en ik respecteer hun "menszijn" en scheld niet op ze, omdat ze zich zelf geen Indo voelen, alhoewel ze statistisch door bepaaalde groeperingen als Indo geclassificeerd worden en in de teller van 1,3 miljoen Indo's meegeteld zijn.
Het is een supersnelle tijd geworden, waarin geen of weinig plaats meer over is voor sentiment en oude waarden.

Ach ja, het is allemaal soms zo moeilijk, maar niet anders. We willen soms het leven zien vanuit onze ogen maar we vergeten, dat onze ogen zich ooit op een dag zullen sluiten.

Amien en een prettig weekend alvast.

PS: Let wel, dat het bovenstaande mijn persoonlijke visie is en dus niet bepalend voor een algemene "stelling".

Henri R. Cingoor schreef:

1988. Da's alweer een hele lange tijd geleden, dat meneer Cleintuar o.a. dit artikel schreef.

.

Wel mooi geschreven door de voorzitter van Se-RUKUN , een mooie naam , gekomen uit de wens om de eengezindsheid te benadrukken.

Alleen geldt dat in de meeste gevallen voor een deel van de 2de generatie .
Een (klein ?) deel heeft een keuze gemaakt , zij zijn Nederlanders .

Wat Mas Mas Cingoor schreef over de 3de Generatie kan ik ook meegaan , de vraag is wat gaat verder gebeuren met de 4de Generatie ?
Zullen ze ook het Indisch gevoel , het Indisch zijn nog hebben ?

Welke tastbare symbolen zoals cultuur kunnen ze als Indisch , typisch Indisch (geen Nederlands en geen Indonesisch ) krijgen ze als erfenis.
Zelfs de bekende plaats (in Den Haag) waar ze jaarlijks informeel met elkaar kunnen keuvelen en oude vriendschappen bestendigen en nieuw vriendschappen maken is van naam en opzet veranderd.

Zullen ze ook als een "aparte" groep te herkennen zijn ?

In Indonesia heb je zeer waarschijnlijk miljoenen keturunan Orang Indo .
Als ze niet een beetje "bule" zijn en toevallig een Nederlandse of Europese naam hebben zijn ze gewoon Indonesiers.

Dank je wel voor je reactie, Mas Henri


Enige tijd geleden waren mijn man en ik in De Bazel in Amsterdam, allereerst om het gebouw te bekijken. Tenslotte was dat een 'Indisch' gebouw met prachtige architectuur. De tweede reden was het archief van Amsterdam. Vroeger zat het archief in een ander, schitterend gebouw aan de Amsteldijk en daar hebben we ooit een fototentoonstelling gezien over het oude Amsterdam. Het archief heb ik nooit gezien.
We hebben door de voormalige ABN-bank gewandeld, de oude kluizen bekeken, de kantoren, de mozaïken vloeren, de kunstschatten van Amsterdam bewonderd - en uiteraard ook de zaal waar het archief gevestigd is. Wat een zaligheid om daar rond te snuffelen. Ik zou daar uuuren kunnen doorbrengen. Tegen sluitingsuur merkte ik dat manlief een aantal kopietjes had gemaakt...
Kopietjes van krantenartikelen over 'Indisch'.
Ik heb ze gelezen - en ik vroeg me af waar ik 20 jaar geleden was.


En nu.. 20 jaar later.. ik ben benieuwd wat er allemaal terecht is gekomen van het Indisch-zijn. Zijn we veel opgeschoten?
Wat hebben we bereikt?


edit: Om Sid ook bedankt voor het reageren. Ik was de mijne aan 't maken toen u de uwe plaatste

Wat verstaan we eigenlijk onder "Indo " ?
In de jaren zeventig, tachtig en begin negentig jaren zijn een paar duizend Indonesiese baby's en zeer jonge kinderen geadopteerd door Hollanders. En na 1 of 2 jaar volledig (door de rechter) bestempeld als een hollands kind met een hollandse achternaam.
Zij hebben dus Indisch of moet je zeggen Indonesies bloed en ook hun huidskleur etc. is niet dat van de Hollander.
Veel zijn inmiddels vader of moeder geworden, natuurlijk van een hollande vrouw of man.
Dus die kinderen hebben gemengd bloed.
Zijn dat dan ook Indo's?
Ze hebben gewoon een hollandse opvoeding gehad, kennen geen bahasa, zijn misschien een keertje op vakantie geweest, voor de lol of om hun biologische moeder of vader te zoeken (met een tolk natuurlijk). Zij kennen geen Indische of Indonesische gewoontes (of misschien iets ervan gehoord of gelezen of zo).
Verreweg de meesten zijn gewoon hollandse kaaskoppen, alleen hun uiterlijk zegt wat anders.
Dus wat is dan een Indo? Zijn deze kinderen van geadopteerde kinderen dan wel of geen Indo's?

Groetjes
kelinci pasir.

Duinkonijn schreef:

Wat verstaan we eigenlijk onder "Indo " ?
In de jaren zeventig, tachtig en begin negentig jaren zijn een paar duizend Indonesiese baby's en zeer jonge kinderen geadopteerd door Hollanders. En na 1 of 2 jaar volledig (door de rechter) bestempeld als een hollands kind met een hollandse achternaam.

Dus wat is dan een Indo? Zijn deze kinderen van geadopteerde kinderen dan wel of geen Indo's?

.

Nee en Nee.

Omdat het woord Indisch en Indo gezien moet worden mbt de gemigreerde /gerepatrieerde Indische Nederlanders en hun kinderen en nakomelingen uit de periode van voor Indonesia .
De migratie liep tussen 1945 t/m ongeveer 1968.
Zie betreffende artikelen/literatuur.

De geadopteerde Indonesische kinderen waren gewoon geadopteerde " nieuwe" Nederlanders.

Dank je wel OmSid,
Zelf vind ik het ook zo, maar ik had ook weleens de "definitie" gezien dat Indo's mensen zijn van hollands en Indonesiesch/Indisch bloed.
Vond ik verwarrend, vandaar mijn vraag.

Ik ken een hollandse man (nog steeds hollands paspoort, maar woont nu nog steeds in Oost Java) en is getrouwd met een lieve Indonesiesche vrouw uit Malang. Dus hun zoontje (deze eeuw geboren) is geen Indo begrijp ik. Deze man is nu ongeveer 65 jaar oud.
Kind heeft wel hollandse naam, maar heeft het uiterlijk van zijn moeder, dus niet wit, blond en blauwe ogen.

Is eigenlijk wel verwarrend. Af en toe komen ze naar holland voor familiebezoek. Hun zoontje wordt toch gezien als een "Indisch type" , wat dat ook moge zijn.

OmSid, ik hoop dat veel andere mensen met ons eens is dat deze kinderen (en de kinderen van geadopteerde kinderen) geen Indo's zijn, maar gewoon hollanders met een ander kleurtje.

DK

http://www.temanteman.nl/indisch.htm

daar staat ook het een en ander...

Citaat :

En zaterdag 1 oktober organiseert zij een Indische dag in het Congresgebouw te Den Haag, waar verleden, heden en vooral de toekomst van de Indo uitgebreid aan bod komen. De dag moet ook een ontmoeting worden tussen Indische Nederlanders, Nederlanders en Indonesiërs.

Een jaarlijks terugkerend feit van een lange reeks. In het congresgebouw. Normaal werden ze betaald, maar eénmaal traden alle artiesten benefiet op en de opbrengst was voor het eigen Indisch Cultureel Centrum in Den Haag. Een hele tour was het, elk jaar weer een groots evenement organiseren in het Congresgebouw. Ik zat toen ook bij NINES, in de PR-commissie en hielp ook mee met organiseren.
Nu zijn we 21 jaar verder en weten hoe het is afgelopen. Het ICC is er gekomen, maar niet in Den Haag maar in Zoetermeer. En ook dat is, sinds 1,5 jaar, verleden tijd. En nu is er weer een nieuwe groep opgestaan die in Den Haag het Nederlands Indisch Cultureel Centrum wil oprichten (zie ook een hier al eerder geplaatst artikel). Nou moet je nieuwe initiatieven nooit de kop indrukken, maar hoe vaak wordt het wiel opnieuw uitgevonden?

Ik zei al dat ik me af vroeg waar ik 20 jaar geleden was..
Waarom wist ik niks van Indische Dagen in het Congresgebouw?

Toen ik het artikel las en het uit ging typen, toen vond ik het al een beetje vreemd dat ik van geen cultureel centrum in Den Haag afwist. Ik wist wel dat er een in Zoetermeer was.
Het Indisch Huis in Den Haag, dat zo jammerlijk aan haar einde is gekomen, kende ik wel maar dat was geen echt cultureel centrum.. dacht ik.

Waarom is dat Indisch Cultureel Centrum niet in Den Haag is gekomen maar in Zoetermeer?
En waarom is dat dan weer ter ziele?

hmm.. en dan zijn er weer plannen voor een nieuw NICC
Zou dat dan wél levensvatbaar zijn?

De jaarlijkse Indische dagen in het congresgebouw waren heel populair. Ze kwamen zelfs met bussen uit het hele land. 2 zalen en de foyer beneden huurden we jaarlijks af. Toen met die benefiet is zelfs de brandweer en de politie an te pas gekomen. Er wilden meer mensen naar binnen dan toegestaan was en er brak zelfs een klein gevechtje uit......Vermoeiende dagen waren dat. De avond ervoor konden we gaan opbouwen (uiteraard nà je werk) en dat duurde tot diep in de nacht. Die zaterdag was je alweer om 7.30 uur present om verder alles te regelen. En na afloop alles weer afbreken en opruimen en terugbrengen naar de opslag/kantoor. Om 4 uur was je dan wel helemaal uitgeteld. Maar het was voor een goed doel en het waren leuke tijden. Buiten dat organiseerden we nog vele andere feestjes, hadden het NINES-nieuws en streden voor ons'Eigen' Indisch Cultureel Centrum. En die zou er ook komen. In Den Haag op het Spui. Van de overheid hadden we een plekje gekregen op het, toen nog, nieuw op te trekken stukje Spui. Daar in de buurt waar nu ook het Filmhuis is. De tekeningen waren gemaakt en de bouw was in volle gang. En toen bleek, dat de bouw niet conform de tekeningen waren. We hebben het nu over de binnenkant van het gebouw. Over de buitenkant hadden we niets te zeggen. Maar er ging wat mis en dat kon niet meer aangepast worden en was van cruciaal belang. Eerlijk gezegd weet ik niet meer precies hoe het zat, maar op een bepaalde plek waar de vloerbelasting hoog moest zijn was dat niet het geval en kregen we geen toestemming van brandweer/b&w en weet ik wat om daar het ICC neer te zetten. D.w.z. het mocht wel, maar dan zonder keuken met de benodigde apparatuur Ik graaf nu diep in mijn geheugen, moet vast nog wel ergens in de kolong wat spullen heben, dus hou me ten goede...........
Enfin, er moest dus weer naar een plek gezocht worden en jaren later werd dat de Graanschuur in Zoetermeer. 1996 was dat. Met beperkte middelen en veel vrijwilligers werd het pand opgeknapt. Weekenden lang hebben we daar weer met z'n allen staan verven, schoonmaken, etc. En in april van dat jaar was de opening. Samenwerking met het Indish Huis (dhr. Veenema was voorzitter toen, het IH in de Javastraat) was de bedoeling. De intentieverklaringen waren getekend. In Zoetermeer was meer ruimte voor 'grotere' manifestaties en de 'kleinere' zouden dan in Den Haag plaatsvinden. Helaas trok het IH zich plotseling terug en liet het ICC met kosten zitten voor het eerste project wat gezamenlijk zou worden georganiseerd.
Helaas is het niet gelukt om, zonder subsidie, te blijven bestaan en na 12 jaar is het doek gevallen. Jammer, jammer.

Overigens, het leek mij toen leuk om weer een Indische Dag te organiseren in het conresgebouw. 10 jaar na de laatste, wat de benefiet was. Congresgebouw was ook enthousiast en wilde wel een speciaal prijsje maken. Nou, dat sloeg echt nergens op! Voor de uitkoop van het eten moesten we € 10,00 p.p. betalen. Wat moet dan wel niet een nasi rames kosten? De drank was van en de opbrengst voor het Congresgebouw, maar wij moesten wel voor personeel zorgen (en betalen). En uiteraard moesten we een gigantisch bedrag aan huur betalen..........