n Indo in Canada - 17

aflevering #17
12 nov, 17:36


Gisteren was t November 11, Onze Novembre, zoals dat hier dan officieel staat. In de Engelse en Frans-Canadese taal.

De tijd dat Canadese veterans, hun verleden als soldaat en hun gevallen kornuiten herdenken.

Er is nu alleen nog maar een veteraan van de eerste wereld oorlog in leven. Zo men besloot to pass on the baton. Aan de jongere generatie. Dat waren dus zij die nog in leven zijn van de tweede wereld oorlog! Dan zij die in Korea, waren geweest, Vietnam, dit waren vrijwillgers en werden dus niet door de Canadese regering gestuurd, noch ondersteund... Krijgen eigenlijk officieel ook geen erkenning. Maar gek genoeg, hoorde ik het dus gisteren WEL, bij de newsbroadcast. Dan natuurlijk de oorlog in Afghanistan.

Dan is er n groepje die n goed aantal decennia heeft gevochten om erkenning van mishandeling tijdens hun krijgsgevangenschap in Hong Kong, door de Japanse overvalling daar. EN! OMDAT de eerste minister van die tijd, niet naar Churchill wilde luisteren en zijn stukje in t zakje zo nodig moest doen. Zodoende eindigden n goed aantal mensen in de military, in Hong Kong en Japans krijgs gevangenschap. Aaah, tis n heel lang verhaal. Heb ik sinds ik t uitgevonden had, in 1980, van die veteranen zelf uitgevonden. Daarover later.

William Lyon MacKenzie King was dus in 1939 op 25 Augustus, prime minister in Canada. Canada was indertijd HET oudste lid in t Britse gemenebest en op die dag, verklaarde Canada dus de oorlog aan Duitsland. Later toen de aanval op Pearl Harboud kwam, werden dus ook miltair personnel naar Hong Kong overgebracht. Met alle narigheden van dien.

Dit brengt me dan naar de tijd in 1980. Ik werkte bij de bibliotheek en had display cabinets die de bibliotheek uithuurt aan de gemeenschap, om hun art and craft en interest, aan de rond liggende mensen in de gemeente te publiceren, ter beschikking.

Men bedacht dat ik wel ervoor geschikt zou wezen, om vooral de oorlog in Europa via de boeken van de bibliotheek, te adverteren en naar voren te brengen. Echter, men is hier zo onder geschoold, dat nooit iemand ooit aan de oorlog dacht die Japan in Azie maakte, met de ge allieerden en de gevolgen voor de mensen in Nederlands Oost Indie of zelfs maar Canadese militairen.

Ik begon boeken aan te vragen, die in de diverse bibliotheken zaten in Canada en de VS... Ik maakte flyers en hing die overal in de gemeente op.. Vroeg naar veteranen die ooit in NL Oost Indie en in NL gevochten hadden, of zelfs maar gevangen gezeten hadden.

En ze kwamen uit the woodworks. Zo zelfs, dat ik er stil van werd en niet wist eigenlijk waar ik aan begonnen was. In t begin, toen ik mijn storybook voor de displays maakte, volgde ik het idee van de National War Memorial die er in Ottawa in de parliaments gebouwen is en bestaat. NIET eraan denkende, dat ik met mijn oproep en navraag, n zeer gevoelige snaar bij de veteranen in die gemeente van Don Mills en van Toronto zelf OOK, om over de veteranen die in de provincie verspreid woonden, maaar niet te spreken.

Er begonnen allerlei heren met allerei doosjes en zakken met spullen naar de bieb te trekken en naar me te vragen. Om ervoor te zorgen, dat DIT wat ik van plan was, tot goede vrucht te brengen, begonnen hoge pieten van de Provincial Legion zich om mij heen te scharen en deze interest van hun te bevorderen en te beschermen.

Zoooo, ik nam ze meestal mee, naar de staffroom. En wat er niet allemaal uit de woodworks kwam duiken! Fotoos en hele verhalen... En op n dag, n man... met doosjes vol met kleine sigaret papiertjes. Waar tekeningen op stonden en hele verhalen waren op geschreven waren..... DIT was van zijn krijgsgevangenschap eerst in Hong Kong en later in Birma..........

Daar zaten we dan, zo stil samen. Ik die als kleine peuter de oorlog nauwelijks kon herinneren, ander dan de herinneringen die ik had, als de jap binnenstapte.... en hij met al die daar in Hong Kong en Birma geleden en gestorven waren.

Zo kwam ik erachter, dat er zelfs n bepaald soort geld in de omgang was, die NIET Nederlands geld was in Indie... Ik vroeg hem hoe hij eraan gekomen was.... en daar vertelde hij me, over n man, die het klaar gespeeld had, de Jap tijdens de bezetting op Java door te ontlopen. Hij leefde in de jungle. Uiteindelijk werd hij veraden en werd naar Birma afgescheept............................ en the rest is history.

Ik greep de 2 van de drie display cabinets en maakte alles op. n Paar boeken gebruikte ik alleen maar de rest waren allemaal de spulletjes die de veteranen mij hadden gegeven. Er kwamen zelfs mensen met n tulband naar me toe.... oude gurkhas. die ook na de oorlog, in de jaren 70 naar Canada begonnen te komen. En jaaa, natuurlijk kan ik me die mannen nog herinneren van die tijd... maar hoe en waar? nee dat wist ik niet.

Deze tribute aan de Canadese veteranen, zou ik 5 jaar later, tijdens de viering van 40 jarige VE-day en VA-day, herhalen... VE-day betekend: Victory Europe en VA-day betekend Victory Azie.

Men kwam heel bescheiden en verlegen naar me toe, met allerlei papiertjes, in de franse taal of duitse taal.. Kunt U me dit vertalen aub. was steevast de vraag. En zo leerde ikzelf ook heel wat over t leven van n soldaat die op oorlogspad was.

Ik zag rekeningen van Goebbels, die duizende orchideeen bestelde van n kas in Berlijn. Ik zag rekeningen van allerlei soorten melk, boter, vlees en brood en ga zo maar door. Die men had mee gegraaid, als souvenie, uit de diverse steden waar die soldaten hadden gevochten.

MAAR!, voor mij, EIGENLIJK? WAS de GROOTSTE verrassing wel al die munten die ik te zien kreeg, van de tijd dat Japan over java en de andere eilanden van de gordel van smaragd, heersde.

Ik zat daar maanden, nadat de tentoonstelling er niet eens meer was, met die heren. Koffie te drinken of men nam mij mee uit te dineren. Gewoon, om over die tijd en die landen en hun krijgsgevangenschap of hun ervaringen als soldaat te praten en te vertellen.

HET beste herinner ik me nog de verslagen die die Canadees me vertelde, die hij las van die sigaretpapiertjes, waar hij n dagboek van had bijgehouden.... en soms? dan was t TE veel voor hem en dan nam ik de papiertjes uit zijn handen, en las t dan aan hem voor.......

Hij zat dan daar, in de verte staren, met zijn hand om een van de mijne geklampt, in zijn eigen wereldje........ en dat kon soms wel uren duren, dat die man zo zat en ik stil naast hem bleef zitten. Ik liet hem maar, begreep het maar al te goed.... kon hem ook vertellen van de trauma van mijn moeder en de nachtmerries die ik had van die tijden.

Het personeel en de staff en de higher echalon van de bieb, vond al die aandacht die ik kreeg en had opgetrokken bij die vets maar niets. Zoals gewoonlijk? zijn ze dus jaloers als n emigrant iets beter weet te doen.......

Er was n dag, waarop men dit alles besloot te vieren en ook ik kreeg n uitnodiging om bij dit diner van de Ontario en Toronto Legions, tegenwoordig te zijn. Dit was dan DE officiele dank die men wilde betuigen, dat ik de moeite had genomen, hun jubilee te herdenken en te vieren met ze.

Zo daar kwam ik dan zo'n legionhall binnen. En er was heel wat rond te kijken. Die dag was alles versierd. Mannen liepen met hun medailles op hun borst rond. En zo gauw was ik binnen gestapt. Toen ik onverwachts heel zachtjes bij een van mijn bovenarmen werd gegrepen en er werd iets geroepen en ik hoorde voeten in een maat, bij mekaar klappen en toen ik om die heer heen keek, stond daar n heleboel mannen aan beide kanten van die hall. En of ik, NU, dat men klaar was, mij te ontvangen, met die heer erdoorheen wilde lopen. Ik was er echt stil van. En deed gehoorzaam, wat er van mij werd verwacht. Later kreeg ik n plaatsje tussen de hoge pieten, op n podium aan een van de lange tafels, waaraan die zaten en t eten was zaalig! Tussen het serveren van de diverse etenswaardigheden, kwamen deze of gene naar me toe, om wat met me te praten, over de exhibition en wat t voor hun of voor hem had betekend. Ik zei dat ik alleen maar mijn werk als clerk and ps1 bij de bieb had gedaan. Maar dat wilde men toch niet aannemen van me.


Toen stond een heer op en sprak over t feit dat n emigrante, aan HUN dag en HUN ervaringen wat had gedaan. En Zo ging dat n tijdje door. Dat men sprak over dit feit en ook over die tijd, lang geleden, waar men eigenlijk met zelfs de egas niet over spreekt. DAT t heel belangrijk was, voor de veteraan zelf, om ervoor te zorgen, dat ze toch telkens weer bij de memorial days, zouden komen opdagen. Om het nieuwe volk in Canada eraan te herinneren, WAT men met hun levens toen en NU nog, heeft betaald, door dat vechten en gevangen zitten.

Toen, vroeg men mij, om iets te zeggen. En daar stond ik.... n Speech? mmmm, enfin, ik stond op, zonder enig idee wat te zeggen. En toen ik daar zo op dat podium stond, zag ik die zaal met al die mannen daar zo zitten en waar de woorden vandaan kwamen? NEE, DAT wist ik zelf niet. Maar ik begon, met hun thuis, hun jeugd en ging stap voor stap verder, ik nam hun mee, door Noord Africa, Italie, Frankrijk.. D-Day en de ondergrondse... Operation Market Garden, die fiasco van Montgomery, tot het moment dat ze daar zo voor me zaten.

Ik bracht naar voren, het feit dat ze in zoveeeel landen hadden gevochten, maar dat er inderdaad EEN land bestond, die hun leven en wat ze hadden gegeven en t leven dat was gevallen van hun kornuiten, niet vergeten was geworden! Dat, DAT? HET kleinste koningrijk in Europa was. Nederland. Dat de graven er goed verzorgd werden en dat nog elk jaar n aantal Canadese vets naar NL kwamen en dat de parade nog steeds door de indertijd nog in leven zijnde Prins Gemaal, prince consort of the Netherlands, werd afgenomen! Dat 5 Mei, n nationale feestdag was, dus n statutory holiday. Dat op 4 Mei de herdenking was en op 5 Mei de viering van de overwinning van de Duitser.

MAAR dat men (dat was er toen nog niet in NL) GEEN viering NOCH herdenking was, voor zij die onder de Japanse bezetting hadden geleden.

Ik vroeg toen om n momentje stilte, om DAT te herdenken dat de mannen zelf hadden geleden, n momentje stilte om dierbare kornuiten die t niet gehaald hadden te herdenken. MAAR OOK, om ons zelf te herdenken! Want t was, door ons, dat t was, dat men t in Canada niet vergat. En we eindigden dit alles met de Canadese National anthem. Iemand vroeg mij, kent u het Nederlandse anthem en daarop, zong ik het Wilhelmus. En dan te dneken? dat ik zo vals zing als WAT! en TOCH? bleven die mannen in de houding staan, ook voor ons volkslied, ONDANKS dat ik het helemaal vals zong!

Hiermee dacht ik dat t hele gedoetje ten einde was.... maar nee. ik kon nog niet van dat podium afkomen. De mannen begonnen n rij te vormen en kwamen met allerlei pakjes voor me naar voren. Er was zooveel dat men mij dacht te moeten geven.... Toch tussen dit alles? zijn er 2 dingen, die ik nog bewaard heb, tot de dag van vandaag.

Dat zijn: n scheermesjes kit van een van de soldaten met zijn naam en nummer erin.....
en n klein tiroler juwelen doosjes-huisje, dat muziek speelt.... dat was uit het branded Berlijn door een van de soldaten uit n puinhoop gered.......

Lest We Forget! November 11, Novembre Onze... En Canada! In Canada....
en nog woon ik er en ben hier volwassen en oud geworden.

wordt vervolgt.